Cẩn thận khi đi ngoài ra máu nhiều lần

Chiều 16.9 bệnh nhân Nguyễn Thị B. (66 tuổi, ngụ xã Phú Lộc, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long) nhập viện cấp cứu trong tình trạng tiêu ra máu đỏ tươi nhiều lần. Tình trạng lúc vào viện mạch nhanh, huyếp áp thấp, niêm nhạt, da xanh nên được các bác sĩ xử trí truyền dịch, truyền máu và có chỉ định nội soi cấp cứu.

Nội soi đại tràng thấy toàn bộ đại trực tràng có nhiều máu đỏ tươi, bơm rửa không thấy tổn thương, hồi tràng thấy máu đỏ. Nội soi dạ dày tá tràng cấp cứu cho thấy bệnh nhân bị viêm trào ngược thực quản độ A, loét nông hành tá tràng. Máu đỏ tươi D2 tá tràng, bơm rửa không tìm thấy tổn thương. Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa trên mức độ nặng đang tiến triển chưa rõ nguyên nhân.

Theo các bác sĩ, trong những trường hợp như vậy phải xử trí cấp cứu nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa: phẫu thuật hoặc chụp can thiệp nội mạch. Lựa chọn tối ưu là chụp và can thiệp nội mạch vì đây là phương pháp xâm lấn tối thiểu, hiệu quả tối ưu. Và BSCK1 Trần Công Khánh - Phó khoa Chẩn đoán hình ảnh của bệnh viện đã tiến hành chụp phát hiện hình ảnh thoát mạch xuất phát từ động mạch vị tá tràng.

Các bác sĩ đã luồn catheter vào động mạch gan chung để tìm điểm thoát mạch ở động mạch vị tá và đã thấy được điểm thoát mạch ở động mạch vị - tá, tiến hành tắc bằng keo Histoacryl + Lipiodol. Chụp kiểm tra không thấy thoát mạch. Thời gian thực hiện thủ thuật là 45 phút. Sau can thiệp, bệnh nhân ổn định. Sáng 23.9 bệnh nhân ổn định và chuẩn bị xuất viện.

Xuất huyết tiêu hóa trên (XHTH trên) là một cấp cứu nội ngoại khoa thường gặp và có thể đe dọa đến tính mạng. XHTH trên xảy ra nhiều gấp 4 lần so với XHTH dưới và là nguyên nhân chính gây ra nhiều biến chứng và tử vong. Động mạch vị tá tràng là một nhánh của động mạch gan chung, có nhiệm vụ cung cấp máu chính cho phần môn vị của dạ dày, đoạn gần tá tràng và đầu tụy.

Do vị trí đặc biệt gần thành trước của hành tá tràng, động mạch vị - tá tràng là một trong những nguyên nhân quan trọng của xuất huyết tiêu hóa trên, chủ yếu là thứ phát do bệnh loét dạ dày và các khối u xâm lấn ác tính, vỡ túi phình dị dạng, loạn sản mạch, dieulafoy, viêm loét. Triệu chứng của xuất huyết tiêu hóa do vỡ động mạch vị - tá tràng cũng tương tự như các trường hợp xuất huyết tiêu hóa trên khác.

Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa do vỡ động mạch vị - tá tràng phần lớn được đưa ra khi tiến hành nội soi tiêu hóa trên có tổn thương ở hành tá tràng, tá tràng. Trong trường hợp khó chẩn đoán trên nội soi tiêu hóa, các phương tiện chẩn đoán khác sẽ giúp phát hiện như chụp nhấp nháy đồ, chụp cắt lớp vi tính mạch máu, hoặc chụp mạch máu số hóa xóa nền.

Khi nội soi xác định được vị trí chảy máu trong đường tiêu hóa trên các bác sĩ sẽ tiến hành can thiệp bằng cách cột thắt hoặc tiêm adrenalin 1/10.000 cầm máu, hoặc kẹp clip, hoặc dùng Hemospray… Tuy nhiên, có khoảng 7-16 % trường hợp xuất huyết tiêu hóa trên thất bại hoặc tái phát sau nội soi can thiệp. Khi đó các bác sĩ sẽ xem xét đến các phương pháp chuyên sâu hơn như thuyên tắc nội mạch, đặt coil, bơm vasopressin nội mạch…

Đa số các bệnh nhân chảy máu tiêu hóa trên và dưới, chảy máu thường tự khỏi hoặc có thể kiểm soát qua nội soi. Một số nhỏ chảy máu dai dẳng hoặc tái phát, chiếm khoảng 7 - 16 % các XHTH trên và tới 25 % các XHTH dưới. Những bệnh nhân này có thể cần đến can thiệp mạch để xác định vị trí chảy máu và để điều trị cắt nguồn chảy máu. Chảy máu tiêu hóa do động mạch có thể kiểm soát bằng cách làm thuyên tắc chọn lọc động mạch chảy máu bằng các cuộn dây (coils), hoặc truyền vào động mạch các thuốc làm co mạch, hoặc dùng keo Histoacryl + Lipiodol, hoặc dùng phối hợp các liệu pháp này.

Kỹ thuật can thiệp nội mạch đã phát triển gần 50 năm, đặc biệt là kỹ thuật làm thuyên tắc động mạch đã làm thay đổi đáng kể điều trị XHTH, nhất là cho các XHTH không xác định được vị trí chảy máu, đến ngày nay vẫn còn giá trị rất lớn. Theo các nghiên cứu, can thiệp nội mạch có tỷ lệ thành công về kỹ thuật rất cao (90 - 100 %) và đã giúp làm giảm rõ rệt số trường hợp phải phẫu thuật cấp cứu cầm máu.

Phong Phạm