Chỉ đề nghị những cơ chế cấp bách, không dàn trải chính sách đặc thù

Lo ngại không đảm bảo tiến độ

Trình bày báo cáo thẩm tra các Dự án xây dựng đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (giai đoạn 1), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu rõ, việc đầu tư các tuyến cao tốc sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các vùng có tuyến cao tốc đi qua, giúp tăng cường việc bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị cần đánh giá kỹ khả năng bố trí nguồn lực; đánh giá tác động của việc sử dụng vốn đầu tư công triển khai cùng lúc nhiều dự án hạ tầng giao thông đối với lạm phát; khả năng giải ngân, hấp thụ vốn, sự cân đối và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực, năng lực quản lý, nguồn nhân lực, khả năng gây ra tình trạng khan hiếm và tăng giá nguyên vật liệu.

Ông Thanh cho biết, hiện nay các tỉnh thuộc phạm vi các dự án đang triển khai, thực hiện lập quy hoạch tỉnh. Do đó Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị các địa phương cần cập nhật, cụ thể hóa các dự án này trong quy hoạch tỉnh để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống quy hoạch. Trong đó lưu ý việc kết nối thuận lợi cảng biển, cảng hàng không, các khu công nghiệp, du lịch, trung tâm logistics…; lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu, tiết kiệm, sử dụng hiệu quả vốn đầu tư.

Đối với hình thức đầu tư của các dự án Khánh Hòa – Buôn Ma Thuột và Châu Đốc - Cần Thơ – Sóc Trăng, Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy việc Chính phủ đề xuất áp dụng hình thức đầu tư công là phù hợp do các tuyến này có lưu lượng xe chưa cao dẫn tới thời gian hoàn vốn dài, việc đầu tư theo phương thức đối tác công tư là khó khả thi.

Đối với dự án Biên Hòa – Vũng Tàu, để bảo đảm được tiến độ cơ bản hoàn thành năm 2025 nhằm khai thác đồng bộ với tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông, Cảng hàng không quốc tế Long Thành, Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành với đề xuất của Chính phủ trong việc áp dụng hình thức đầu tư công.

Về phương án thu hồi, bồi thường, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ có chế tài gắn trách nhiệm đối với các cấp chính quyền địa phương để bảo đảm được tiến độ hoàn thành các dự án. Đồng thời, Chính phủ cần quan tâm và ban hành chính sách hợp lý và đền bù thỏa đáng đối với người dân bị ảnh hưởng của dự án, đặc biệt đối với khu vực giáp ranh giữa hai địa phương.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cũng cho biết, việc triển khai thực hiện nhiều dự án đường cao tốc trong cùng một thời gian, trong đó tập trung chủ yếu vào giai đoạn 2022 - 2025 sẽ cần một nguồn lực rất lớn. Do đó, việc triển khai các dự án này sẽ khó bảo đảm tiến độ cơ bản hoàn thành trong năm 2025.

Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá đầy đủ về khả năng giải ngân, hấp thụ vốn, sự cân đối và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực, năng lực quản lý, thi công để có giải pháp kịp thời nhằm bảo đảm tính khả thi, hiệu quả, tiến độ, chất lượng cho các dự án này và các dự án quan trọng khác cùng được triển khai.

Về thu hồi vốn đầu tư, Chính phủ dự kiến sau khi các dự án hoàn thành sẽ thực hiện nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn hoàn trả vào ngân sách trung ương. Tuy nhiên, cần làm rõ các dự án này có sự tham gia đầu tư một phần vốn ngân sách địa phương thì có cần phải hoàn trả vào ngân sách địa phương không.

Đồng thời, cơ chế nhượng quyền thu phí, tổ chức thu phí các dự án đường cao tốc do nhà nước đầu tư vẫn chưa được ban hành theo yêu cầu tại các Nghị quyết của Quốc hội và UBTVQH.

Ngoài ra, Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy các quy định và tổ chức thực hiện về thu phí tự động không dừng của các dự án giao thông BOT vẫn còn hạn chế, bất cập chưa được khắc phục. Do đó có thể ảnh hưởng lớn đến việc thu hút các nhà đầu tư tham gia nhượng quyền thu phí. Vì vậy, đề nghị Chính phủ cần khẩn trương rà soát, sửa đổi, hoàn thiện quy định pháp luật về thu phí để bảo đảm thực hiện thành công việc nhượng quyền thu phí.

Cần làm rõ trách nhiệm từng cơ quan

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị xác định rõ phạm vi trách nhiệm của các cơ quan liên quan, của Chính phủ, Bộ GTVT và của các địa phương, trong các mặt xây dựng, vận hành hoặc huy động nguồn vốn, đảm bảo tính thống nhất trong tổ chức thực hiện.

Cho rằng việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện cần tương xứng với năng lực, khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, tiến độ phân kỳ đầu tư như dự kiến là chưa đảm bảo tính khả thi. Do đó, cần có sự nghiên cứu, phân tích lỹ lưỡng.

Đồng thời, Chủ tịch Quốc hội lưu ý trong Nghị quyết cần có quy định rõ về cam kết trách nhiệm chính trị, trách nhiệm hành chính của từng cấp về tiến độ thực hiện các dự án này, để gắn quyền hạn với trách nhiệm, đảm bảo hiệu quả dự án.

“Cả 3 dự án đều hoàn thành vào năm 2025 mà giờ giữa 2022 rồi. Cùng lúc ào ạt hàng loạt dự án thế này thì có xong được không. Nếu không xong thì ai chịu trách nhiệm. Phải có cam kết trách nhiệm chính trị, trách nhiệm hành chính cụ thể. Chứ không phải việc đại sự thế này mà chỉ đưa ra bấm nút một cái rồi làm được chăng hay chớ thì không hết trách nhiệm”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ làm rõ sự phù hợp của 3 dự án với các quy hoạch và lưu ý về các vấn đề đã được điều chỉnh hợp lý theo kết luận của Đoàn Giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành”; báo cáo rõ phương án, giải pháp đảm bảo thu hồi đất, đền bù, hỗ trợ tái định cư đảm bảo công khai, minh bạch, đảm bảo ổn định cuộc sống của người dân và tiến độ thực hiện dự án.

Ông Hải đề nghị rà soát lại các cơ chế, chính sách đặc thù, chỉ đề nghị Quốc hội những cơ chế cấp bách, thực sự cần thiết, không dàn trải chính sách đặc thù, làm phá vỡ tính thống nhất của hệ thống pháp luật…

Theo tờ trình của Chính phủ, với dự án đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng có chiều dài khoảng 188,2 km, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 44.691 tỉ đồng.

Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu chiều dài khoảng 53,7 km, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 17.837 tỉ đồng.

Dự án xây dựng đường bộ cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột có chiều dài khoảng 117,5 km, sơ bộ tổng mức đầu tư giai đoạn 1 khoảng 21.935 tỉ đồng.

Dự án sử dụng từ 5 nguồn vốn: nguồn vốn thuộc Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 đã được phân bổ của Bộ GTVT (khoảng 33.494 tỉ đồng); nguồn vốn từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội (khoảng 9.620 tỉ đồng); nguồn ngân sách địa phương tham gia đầu tư (khoảng 8.358,5 tỉ đồng); nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách TƯ năm 2021 (khoảng 13.796 tỉ đồng); nguồn vốn năm 2026 được ưu tiên bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030.

Về tiến độ của 3 dự án, dự kiến chuẩn bị dự án năm 2022, khởi công năm 2023, cơ bản hoàn thành năm 2025. Chính phủ cũng đề nghị được áp dụng cơ chế đặc thù là chỉ định thầu đối với cả 3 dự án, áp dụng theo Nghị quyết 43 về gói hỗ trợ phục hồi phát triển kinh tế 2022 - 2023.