Công ty chứng khoán 'vừa đá bóng vừa thổi còi'?

Thị trường chứng khoán Việt Nam thời gian qua đã chứng kiến liên tiếp các phiên lao dốc thẳng đứng, thậm chí có phiên "bay" tới 80 điểm. Điều này khiến các nhà đầu tư hoang mang, mất niềm tin vào thị trường. Đặc biệt, nhiều nhà đầu tư cho rằng, thị trường chứng khoán không hề minh bạch khi họ bị "mù mờ" về thông tin và bị chèn ép trong việc tham gia vào thị trường. Các công ty chứng khoán vừa quản lý tài khoản, tư vấn lại vừa đầu tư chứng khoán. Hành vi "vừa đá bóng vừa thổi còi" này khiến nhà đầu tư vô cùng bức xúc.

Trước vấn đề này, Bộ Tài chính vừa lên tiếng giải thích, thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2021 và những tháng đầu năm 2022 vẫn phát triển ổn định, khẳng định vai trò là kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho Chính phủ và cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, thời gian gần đây, thị trường chứng khoán Việt Nam bị tác động nhất định bởi diễn biến tiêu cực trong và ngoài nước như sự gia tăng lãi suất tại Mỹ, cuộc chiến thương mại giữa các quốc gia, tình hình địa chính trị, giá dầu mỏ tăng cao, biến động trên thị trường tài chính - tiền tệ quốc tế.

Bên cạnh mặt tích cực của thị trường chứng khoán, trên cơ sở công tác giám sát, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nhận thấy có những mã cổ phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch có biến động mạnh về khối lượng giao dịch, về giá, trong đó có một số biến động có dấu hiệu bất thường.

Trước thông tin về hiện tượng tăng giá của một số mã cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Bộ Tài chính khẳng định, quy định pháp luật về công tác giám sát giao dịch bất thường, xử lý các giao dịch thao túng đã được ban hành đầy đủ. Công tác giám sát trên trước đây được chia thành 2 cấp, trong đó Sở Giao dịch Chứng khoán là giám sát tuyến 1 có trách nhiệm giám sát dấu hiệu giao dịch bất thường, báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước là giám sát tuyến 2.

Từ Luật Chứng khoán 2019, công tác giám sát giao dịch trên thị trường chứng khoán được nâng lên thành giám sát 3 cấp, theo đó bổ sung tuyến giám sát của công ty chứng khoán bên cạnh giám sát của Sở Giao dịch Chứng khoán và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Thời gian qua, dưới sự chỉ đạo của Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã quyết liệt thực hiện công tác giám sát, kiểm tra và xử lý các vụ việc thao túng thị trường chứng khoán.

Điển hình là: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã có khuyến nghị và cảnh báo nhà đầu tư khi tham gia các hội nhóm chứng khoán, đang tiếp tục tăng cường giám sát, xử lý thông tin trên không gian mạng, phối hợp với các cơ quan chức năng trong phát hiện và xử lý nghiêm các cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm quy định của Luật Chứng khoán, như vụ án Đặng Như Quỳnh đăng tải thông tin thất thiệt trên trang Facebook cá nhân gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường chứng khoán vào tháng 4 vừa qua.

Tăng cường công tác giám sát, xử lý nghiêm đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm các quy định giao dịch, công bố thông tin, đặc biệt là hoạt động giao dịch, công bố thông tin của các cổ đông lớn, cổ đông sáng lập, ban lãnh đạo doanh nghiệp, điển hình như vụ án Trịnh Văn Quyết bị khởi tố về hành vi "Thao túng thị trường chứng khoán", "Che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán" vào tháng 3 vừa qua.

Tăng cường kiểm soát hoạt động của công ty chứng khoán, nhất là hoạt động cho vay sử dụng đòn bẩy tài chính; xử lý nghiêm công ty chứng khoán tham gia thực hiện thao túng thị trường chứng khoán, như vụ án "thao túng thị trường chứng khoán" xảy ra tại Công ty cổ phần chứng khoán Trí Việt, Công ty cổ phần Louis Holdings vào tháng 4.

Làm thế nào để ngăn ngừa xung đột lợi ích khi công ty chứng khoán vừa tự doanh vừa môi giới?

Trả lời về hiện tượng công ty chứng khoán quản lý tài khoản, tư vấn lại vừa đầu tư chứng khoán, "vừa đá bòng vừa thổi còi", Bộ Tài chính cho biết, theo thông lệ quốc tế, công ty chứng khoán được phép thực hiện nghiệp vụ tự doanh chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán, môi giới chứng khoán và tư vấn đầu tư chứng khoán.

Khoản 1 Điều 72 Luật Chứng khoán đã quy định, công ty chứng khoán được cấp phép thực hiện một, một số hoặc toàn bộ nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán gồm: Môi giới chứng khoán, Tự doanh chứng khoán, Bảo lãnh phát hành chứng khoán và Tư vấn đầu tư chứng khoán.

Về ngăn ngừa xung đột lợi ích khi công ty chứng khoán vừa tự doanh, vừa môi giới chứng khoán, Bộ Tài chính cho biết, quá trình hoạt động, công ty chứng khoán được cấp phép hoạt động nghiệp vụ tự doanh, quản lý tài khoản khách hàng và tư vấn đầu tư chứng khoán có thể có xung đột lợi ích giữa công ty chứng khoán và khách hàng.

Do vậy, để ngăn ngừa, Luật Chứng khoán (Điều 89) và các văn bản hướng dẫn (Thông tư số 121/2020/TT-BTC của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định về hoạt động CTCK) đã quy định hạn chế xung đột lợi ích giữa khách hàng và công ty chứng khoán (Điều 4, 13, 22) theo đó, công ty chứng khoán có nghĩa vụ ưu tiên quyền lợi và bảo vệ tài sản khách hàng.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thực hiện giám sát thường xuyên liên tục qua báo cáo hoặc kiểm tra tại chỗ hoạt động của các công ty chứng khoán nhằm đảm bảo các công ty chứng khoán hoạt động tuân thủ quy định pháp luật.