Đặc khu được nhiều ưu đãi thuế sẽ dễ biến thành 'thiên đường thuế'

Chiều 11.7, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) đã tổ chức hội thảo báo cáo kinh tế vĩ mô quý 2/2018.

Nên giảm giá VND và USD vừa phải

Mỹ và Trung Quốc là hai đối tác thương mại đặc biệt quan trọng với Việt Nam. Trong khi Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với khoảng 1/5 tổng kim ngạch xuất khẩu thì Việt Nam nhập khẩu nhiều nhất từ Trung Quốc với khoảng 1/4 tổng kim ngạch nhập khẩu.

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung và sự mất giá của Nhân dân tệ (CYN) thời gian qua có ảnh hưởng lớn tới nền kinh tế thế giới, trong đó có Việt Nam. Tính tới cuối quý 2/2018, dự trữ ngoại hối của Trung Quốc đã giảm khoảng 30 tỉ USD so với quý 1.

Điều này có thể phản ánh thế bị động của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) trong sự kiện Nhân dân tệ mất giá mạnh so với USD. Khả năng lớn là khối ngoại đã bắt đầu rút vốn khỏi Trung Quốc khiến PBoC phải giảm dự trữ ngoại hối để giữ giá Nhân dân tệ.

Hiện Nhân dân tệ vẫn được neo giá theo USD. Khi Nhân dân tệ mất giá mạnh, cán cân thương mại của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng nặng nề do hàng hóa Trung Quốc giá rẻ ồ ạt chảy vào thị trường nội địa.

“Chúng tôi gợi ý một chính sách giảm giá VND đối với USD ở mức vừa phải và thấp hơn mức giảm giá của Nhân dân tệ so với USD. Với đặc thù là một nước nhập khẩu nhiều nguyên liệu từ Trung Quốc để chế biến và xuất khẩu, việc điều chỉnh tỷ giá như vậy khiến các nhà nhập khẩu nguyên liệu có lợi từ thị trường Trung Quốc, đồng thời các nhà nhập khẩu có lợi thêm từ việc xuất khẩu sang Mỹ. Việc tận dụng hai thị trường lớn này có thể cải thiện tình trạng sản xuất và cán cân thương mại”, báo cáo nêu.

Tăng trưởng cả năm 2018 có thể đạt 6,8%

Cũng theo VEPR, với mức tăng trưởng tích cực 6,79% của quý 2 và dù triển vọng kinh tế nửa sau cuối năm có thể xấu hơn nhưng mục tiêu tăng trưởng 6,5-6,7% của năm 2018 là khả thi.

“Những tính toán mới của VEPR không sai biệt nhiều so với lần dự báo gần đây nhất (cuối tháng 4.2018), cho thấy tăng trưởng cả năm 2018 đạt 6,8%. Bên cạnh đó, trong bối cảnh giá thực phẩm và nhiên liệu không ngừng gia tăng, để đạt được mức lạm phát bình quân năm 4% cần nỗ lực hết sức của các cấp và đặc biệt là chính sách tiền tệ chặt chẽ của NHNN”, VEPR nêu.

Trong bối cảnh đó, VEPR đưa ra dự báo tăng trưởng và lạm phát quý 3/2018 lần lượt là 6,65% và 4,65%; quý 4/2018 là 6,55% và 4,13%. Tăng trưởng cả năm 2018 sẽ là 6,8%.

Theo VEPR, cán cân ngân sách của Việt Nam thâm hụt trở lại vào quý 2 cho thấy thặng dư trong quý 1 chỉ mang tính tạm thời và Việt Nam còn phải đối mặt nhiều thách thức trong ổn định kinh tế vĩ mô.

Hiện nay, nguồn thu của Việt Nam ngày càng phụ thuộc vào các loại thuế tiêu dùng. Bất kỳ đề xuất tăng các khoản thuế tiêu dùng nào (VAT, tiêu thụ đặc biệt…) cũng cần được xem xét thận trọng vì thuế tiêu dùng tuy hiệu quả về hành thu nhưng được xem là không có tác động tốt đến công bằng trong chi tiêu.

Thay vào đó, Chính phủ nên nghĩ tới việc cải cách lại các loại thuế tài sản vì hiện nay tỷ trọng đóng góp của các loại thuế này vào ngân sách còn khiêm tốn. Tuy nhiên, do các loại thuế trực thu dễ gây cảm giác “đau đớn” cho người nộp thuế, trước khi tăng thuế, Chính phủ cần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong thu chi ngân sách để có thể thuyết phục người dân.

Đặc khu không nên có quá nhiều ưu đãi thuế

Một vấn đề được bàn luận sôi nổi trong thời gian qua là Dự thảo Luật về Đặc khu Kinh tế. Nhiều chuyên gia lo ngại rằng nếu các đặc khu có quá nhiều ưu đãi thuế cho các nhà đầu tư thì chúng rất dễ trở thành “thiên đường thuế” để các doanh nghiệp đa quốc gia thực hiện hành vi trốn tránh thuế, nhất là hoạt động chuyển giá.

Theo số liệu từ Oxfam, các nước đang phát triển hằng năm chịu thất thu ngân sách 170 tỉ USD do hoạt động tránh thuế của các tập đoàn đa quốc gia gây ra. Con số này rất lớn trong bối cảnh thu ngân sách của các nước đang phát triển thu nhập thấp còn gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, nghiên cứu của James (2009) chỉ ra rằng 85% nhà đầu tư tại Việt Nam vẫn quyết định đầu tư dù không có các chính sách ưu đãi thuế. Do đó, các nhà hoạch định chính sách cần lưu ý kết quả nghiên cứu này khi xây dựng Luật Đặc khu Kinh tế hoàn chỉnh để tránh dành cho các doanh nghiệp qua nhiều ưu đãi, gây ra tình trạng dư thừa ưu đãi (redundancy) và thất thu ngân sách lớn.

Đồng thời, việc đầu tư lớn vào các đặc khu bằng tiền ngân sách cũng là một quyết định thiếu khôn ngoan trong tình trạng đầu tư trong nước còn đang bị thiếu hụt rất nhiều, có thể dẫn tới tình trạng gia tăng bất bình đẳng cho khu vực nội địa.

Trong bối cảnh các ngân hàng trung ương của các nền kinh tế lớn có xu hướng thắt chặt tiền tệ cùng với nguy cơ lạm phát gia tăng mạnh trong thời gian gần, tồn tại một khả năng Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ tăng lãi suất VND để ổn định tỷ giá. Đây là một rủi ro quan trọng mà các doanh nghiệp và nhà đầu tư cần lưu ý, vì lãi suất tăng sẽ thay đổi toàn bộ trạng thái các thị trường hiện nay.

Lam Thanh