Đồng phục áo quần, 'đồng phục' tư duy

Đồng phục học sinh thể hiện nét đẹp tuổi học trò, tác phong văn hóa, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm của các em đối với tập thể nhà trường. Đồng phục còn thể hiện sự bình đẳng giữa các học sinh, góp phần xây dựng môi trường học tập thân thiện.

Đồng phục học sinh xưa nay chủ yếu là về áo quần: quần tây xanh đậm, áo sơ mi trắng. Đến cấp 3, với nữ sinh trung học là áo dài trắng, một hình ảnh quen thuộc đã trở thành biểu tượng đẹp của thời cắp sách đến trường.

Hiện nay, những tưởng khi hòa nhịp sống hiện đại, đồng phục đơn giản, “nhẹ nhàng” hơn, nào ngờ đồng phục càng “biến tướng”, “loạn đồng phục”. Ai đời bắt buộc học sinh đồng phục cả dép giày, cặp sách, tập vở, bao bì... Tôi nhớ năm trước có vị hiệu trưởng nọ còn quy định học sinh nam toàn trường hớt chung một kiểu tóc.

Đồng phục có cái hay của nó nhưng nếu thái quá thì nhiều khi phản giáo dục. Ai cũng thấy nét đẹp “sắc màu” tập thể của đồng phục nhưng ít ai thấy đồng phục làm mất đi nét cá tính, sở thích cá nhân của học sinh. Em thì thích màu xanh, em thì ưa màu đỏ, em lại chuộng màu hồng... Đó là “quyền lựa chọn” cần được tôn trọng của các em và nó hoàn toàn không mâu thuẫn gì đến tập thể lớp, nhà trường. Phải chăng người lớn chúng ta muốn thỏa ánh mắt (mãn nhãn) nên áp đặt các em đồng phục “tất tần tật”, răm rắp như trong quân đội?

Tại sao ở những nơi có điều kiện nhà trường không cho phép các em một số ngày không đồng phục? Trong các ngày đó các em có thể mặc theo sở thích cá nhân, phát huy cá tính của mình, miễn là gọn gàng, lịch sự.

Đồng phục đưa học sinh vào khuôn khổ, thử thách học sinh rèn luyện trong môi trường tập thể nhưng “đồng phục” một cách máy móc, thái quá vô hình trung làm cho các em mắc chứng rập khuôn, phản xạ theo kiểu “rô-bốt”, bấm nút là chạy theo “lập trình”.

Từ chuyện đồng phục, tôi liên tưởng đến cá tính sáng tạo của học sinh. Nhà trường hiện nay vô tình còn “đồng phục” cho các em nhiều thứ khác nữa. Đơn cử như, thầy cô dạy các em viết theo văn mẫu kiểu “cô giáo em dáng người mảnh khảnh, làn da trắng, khuôn mặt trái xoan, mái tóc dài óng mượt, tính cô rất dịu hiền...”. Em nào viết khác đi hoặc viết đúng “sự thật” thì bị điểm kém, bị cho là... “học sinh cá biệt”.

Còn trong môn Tiếng Anh, thầy cô chỉ dạy các em một kiểu chào, hỏi - đáp rập khuôn: “How are you?”, “I m fine, thank you, and you?”. Có lần tôi thử hỏi một em học khá môn Tiếng Anh trong lớp: “Nếu em không được khỏe, em trả lời (bằng tiếng Anh) như thế nào?”, thì em “bí” ngay, vì trong đầu em chỉ định hình duy nhất một câu “I m fine, thank you, and you?” mà thôi.

Thiết nghĩ, đồng phục áo quần là đủ rồi, đừng lạm dụng đồng phục mà áp đặt, biến “tuổi áo trắng” hồn nhiên vô tư thành “rô-bốt”, “gà công nghiệp”. Quy định cái gì cũng “đồng phục” sẽ làm mất đi cá tính, tính năng động của các em. Càng không nên “đồng phục”, rập khuôn trong dạy học, giáo dục học sinh.

Hãy phát huy tính chủ động, tích cực, cá tính sáng tạo của học sinh, vì đó là một trong những nguyên tắc của giáo dục. Tôi chợt nhớ có lần giáo sư Nguyễn Minh Thuyết chia sẻ rằng: “Chúng ta không thể nào bắt ép Trần Đăng Khoa phải giỏi Toán như Ngô Bảo Châu và cũng không thể có chuyện Ngô Bảo Châu lại giỏi thơ như Trần Đăng Khoa. Và, cả nước không thể chỉ có những người giỏi toán, giỏi thơ. Cùng với họ, phải có những người giỏi trồng trọt, chăn nuôi, công nghệ, thương mại, quản trị”.

Lê Xuân Chiến