Họa sĩ Lê Văn Xương: Vẽ với lòng thanh thản

Nhân kỷ niệm 101 năm ngày sinh và 30 năm ngày mất họa sĩ Lê Văn Xương, gia đình và bạn bè tổ chức Triển lãm tranh của họa sĩ Lê Văn Xương (1917-1988) trong một không gian rất trang trọng tại Khách sạn Park Hayatt – Sài Gòn.

Sẽ có một 101 trong số khoảng 1000 tác phẩm hội họa của ông đánh dấu 101 năm tuổi tính từ năm sinh 1917, được trưng bày. Tác phẩm được sáng tác trên nhiều chất liệu với nhiều chủ đề. Đặc biệt, trong đó có nhiều tác phẩm vẽ Hà Nội từ rất sớm, bắt đầu từ thập niên 1950 được coi là trước cố họa sĩ Bùi Xuân Phái đã từng nổi tiếng với những bức họa nổi tiếng về phố cổ.

Tuy nhiên, tranh vẽ Hà Nội của học sĩ Lê Văn Xương đem lại cho người xem một cảm giác khá nhẹ nhàng, bay bổng, lãng mạn và đầy chất thơ, một nỗi buồn an nhiên như đời sống vốn vậy được điểm xuyết bởi sắc màu cũng đầy tự nhiên của dòng đời. Có vẻ như họa sĩ Lê Văn Xương không muốn… buồn (bởi cuộc đời vốn đã quá buồn chăng), mà ông mô tả trong tranh mình Hà Nội đẹp như bài thơ cổ mềm mại phi thời gian. Thế nên, triển lãm cũng có mục đích như vậy, như tái hiện lại không khí Hà Nội của những thập niên 50, 60.

Triển lãm bắt đầu từ ngày 21 đến 23/9/2018, vào cửa tự do.

Họa sĩ Lê Văn Xương vẽ Hà Nội năm 1952, bột màu trên giấy, 40cm x 55,5cm, 1952

Dù cùng thời và được nhắc cùng với những cái tên như Bùi Xuân Phái, Nguyễn Sáng, Nguyễn Văn Thiện, Phan Thông, Phạm Lực… nhưng họa sĩ Lê Văn Xương lại dường như rất ẩn mật. Chỉ có duy nhất cuốn kỷ yếu của Hội Mỹ Thuật Biệt Năm in năm 2009 mang tên “Nghệ sĩ tạo hình Việt Nam hiện đại” là có vài dòng ngắn ngủi về ông: “Lê Văn Xương (Văn Xương). Sinh ngày 3/1/1917 (đã mất). Dân tộc: Kinh. Hội viên ngành: hội họa. Năm vào hội: 1957. Địa chỉ gia đình: 346 Nguyễn Đình Chiểu, TP.HCM. Tác phẩm chính:Du kích Tây Nguyên(phấn màu),Dân chài xã Vĩnh Trà(phấn màu),Chân dung họa sĩ Tề Bạch Thạch(tượng). Khen thưởng: Huy chương Vì sự nghiệp mỹ thuật Việt Nam năm 1997”.

Họa sĩ Lê Văn Xương

Nhà báo Lý Đợi cũng đã tìm thêm thông tin về ông, trên một bài báo gần đây, anh viết: “Lê Văn Xương học hội họa từ rất sớm, khoảng 1929-1930 đã bắt đầu học, do gia đình rước thầy về nhà dạy. Năm 1937, khi Nhan Chí (1920 – 1967, người Minh Hương) từ làng Trung Hưng (quận Gò Vấp, tỉnh Gia Định) ra Hà Nội học Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, khóa XII (1937-1942). Lê Văn Xương đã nhanh chóng kết giao, thấy hợp tính, nên đã mời bạn làm thầy dạy vẽ nâng cao cho mình. Nhan Chí nổi tiếng với các tranh chân dung bằng phấn tiên (pastel), Lê Văn Xương đã học được kỹ thuật vẽ này, ông cũng khá giỏi với thể loại tranh chân dung, phong cảnh bằng phấn tiên và bột màu”.

Một bức vẽ bột màu của họa sĩ Lê Văn Xương- “Ngựa hồ hí gió Bấc”, bột màu trên giấy, 43cm x 61,5cm, 1978

“Hiện ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam còn lưu giữ một bức tranh bột màu, phong cách ấn tượng của họa sĩ Văn Xương, vẽ cảnh bờ biển phơi dưới nắng vàng, trong vắt và ấm áp. (…). Hội họa, ở đây, thật sáng sủa, mát, là sự trìu mến, là những giai điệu, nhạc âm vang lên từ tâm hồn bình dị, dễ rung động, yêu cuộc sống và yêu sự thanh bình của cuộc sống, một cuốn “album” hết sức riêng tư, mà người ta chỉ chậm rãi lần giỡ trong yên lặng mới thấy được cái vị riêng, cái hồn riêng của nó”, theo nhà nghiên cứu mỹ thuật Quang Việt.

Họa sĩ Lê Văn Xương vẽ Chợ Đồng Xuân, bột màu trên giấy, 41cm x 60,5cm

Ông Lý Đợi cũng cho biết: “Theo tư liệu của nhà sưu tập Lê Y Lan: Năm 1941, Lê Văn Xương mở triển lãm tranh cá nhân đầu tiên tại Sài Gòn. Ngay triển lãm này ông đã bán một số tác phẩm. Năm 1949, ông triển lãm cá nhân tại phòng tranh riêng ở Hà Nội. Năm 1951, mở triển lãm cá nhân tại Đà Lạt.

Đáng chú ý nhất, lúc 16h ngày 28/4/1953. Lê Văn Xương mở triển lãm cá nhânHà Nội 36 phố phườngtại Nhà hát lớn Hà Nội. Triển lãm thu hút được giới chính khách, quan chức, thương nhân và giới yêu thích nghệ thuật. Đã có nhiều tin bài trên báo chí ca ngợi tài năng và những tác phẩm tuyệt đẹp của ông. Triển lãm giới thiệu 29 tác phẩm, có 9/29 tác phẩm được bán. Trong đó, ông Thủ hiến Nguyễn Hữu Trí mua 4 bức, ông Thị trưởng Hà Nội Đỗ Quang Giai mua 1 bức, ông giám đốc Sở xã hội Đào Sĩ Chu mua 2 bức. Triển lãm kéo dài đến hết ngày 10/5/1953.

Ngay ngày khai mạc triển lãm này, 28/4/1953, đến dự, họa sĩ Bùi Xuân Phái viết: “Điểm ham làm việc làm tôi thấy ở Văn Xương tương lai rực rỡ. Anh vẽ loại phấn màu đặc sắc hơn những loại khác”.

Họa sĩ Lê Văn Xương vẽ Tác phẩm Phố Gầm Cầu, bột màu trên giấy, 43,7cm x 60cm

Nhân dịp sinh nhật 101 tuổi của Lê Văn Xương, con gái ông, Lê Y Lan muốn giới thiệu 101 tác phẩm của cha mình: bột màu, sơn dầu, phấn tiên… – mà bản thân sưu tập được. Trong số ấy có một vài chân dung tự họa, hoặc chân dung người thân, còn phần lớn tranh triển lãm là lời mời khách thưởng ngoạn tìm về Hà Nội những năm cuối 1940 và thập niên 1950. Tại đây, giới thưởng ngoạn có thể hòa mình cùng cảnh đường phố xưa, với các di tích gắn liền thành phố và chìm đắm trong cảnh quan ngoại thành.