Muốn cải cách tiền lương phải loại cán bộ yếu kém

Đề án “Cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp” là một trong những nội dung được bàn thảo tại Hội nghị Trung ương 7, khóa 12. Trong đó, điểm quan trọng nhất của đề án này là tiền lương phải trở thành thu nhập chính và phải đảm bảo đời sống cho người lao động.

Trao đổi với phóng viên báo điện tử Một Thế Giới về vấn đề này, nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Phạm Minh Huân cho rằng để thực hiện thành công đề án ấythì cần phải "chịu đau".

- Thưa ông, khác biệt lớn nhất của cải cách tiền lương lần này so với các lần trước là gì? Tại sao 4 lần cải cách tiền lương nhưng vẫn thất bại?

Ông Phạm Minh Huân: Cải cách lần này chủ yếu ở khu vực công.Theo đó, lương phải trở thành thu nhập chính và người làm công ăn lương phải đủ sống. Đây là vấn đề nguyên tắc trong khu vực công của nhiều quốc gia, phải làm sao cho mức sống của công chức ở trung bình khá. Nếu lương thấp quá cán bộ dễ bị tha hóa, nhũng nhiễu, hối lộ, tham nhũng và động lực làm việc bị triệt tiêu, hiệu quả không cao.

Tôi cho rằngkhi mọi người làm công ăn lương sống được bằng lương thì xã hội sẽ bình đẳng, năng suất lao động, hiệu quả công việc cũng sẽ cao hơn. Đây là mục tiêu mà những năm qua đã đề ra nhưng chúng ta vẫn chưa thực hiện được.

Bên cạnh đó, đề án này thiết kế lại hệ thống lương đơn giản hơn, bảo đảm nguyên tắc làm việc như nhau thì lương được trả như nhau và lương phải gắn với vị trí việc làm. Cùng với đó là đổi mới cơ chế trả lương. Trước nay khu vực công thì cứ ngân sách lấy trả, không đánh giá hiệu quả công việc.

Do đó, hiện nay, cần xây dựng lại tiêu chí đánh giá. Người làm tốt phải hưởng lương cao hơn người làm không tốt. Đó cũng là một bước tiến để tạo cơ chế thu hút được người tài.

Đề án này cũng yêu cầu trước khi cải cách tiền lương thì phải tiến hành sắp xếp lại bộ máy, tinh giản biên chế. Bản thân đội ngũ cán bộ, công chức trong bộ máy phải có đủ năng lực, đáp ứng nhu cầu hoàn thành nhiệm vụ để phục vụ cho người dân tốt hơn.

Đã mấy lần cải cách tiền lương nhưng vẫn đạt được yêu cầu vì chúng ta đặt ra quá nhiều yêu cầu, đề án các năm trước cũng chưa được thực hiện quyết liệt. Lần này, mục tiêu chỉ thay đổi cơ chế xác định tiền lương, tổ chức bộ máy và cần phải tạo được nguồn để trả lương. Có tiền rồi cần phải phân phối phù hợp mới đạt được hiệu quả. Chính sách tiền lương liên quan đến rất nhiều lĩnh vực.

Ví dụ nguồn tiền lương là tiền thuế, tiền ngân sách, cần phải sử dụng thế nào? Lấy nguồn ở đâu? Việc này còn phụ thuộc vào nền kinh tế. Do đó, cần tập trung vào sản xuất, làm sao nền kinh tế tăng trưởng cao thìquy mô nền kinh tế sẽ lớn hơn, ngân sách nhiều hơn thì tiền cho quỹ lương sẽ lớn hơn.

- Một điểm mới trong đề án lần này là tiếp tục xác định hệ thống tiền lương trong khu vực công theo nguyên tắc thị trường. Xin ông phân tích rõ thêm.

Ông Phạm Minh Huân:Nói tính lương theo thị trường là lương trong khu vực doanh nghiệp. Tiền lương phụ thuộc vào khoản chi phí đầu vào, tùy vào thương lượng giữa chủ doanh nghiệp và người lao động. Nhà nước chỉ can thiệp vào lương tối thiểu để bảo vệ người lao động yếu thế. Do đó, thị trường quyết định tiền lương, gắn với chi phí và năng suất, hiệu quả. Có khi doanh nghiệp lại muốn phần mình nhiều hơn và phần người lao động ít hơn nên quan hệkhông hài hòa.

Còn tiền lương khu vực công lại phải đặt trong sự tương quan với thị trường. Có nước trả lương khu vực công cao hơn cả thị trường như Singapore, nhưng cũng nhiều nước thấp hơn. Lương công chức nên nằm ở mức trung bình khá so với mức thị trường thì mới đảm bảo được nhu cầu sống.

Hiện nay, mức lương cơ sở ở khu vực công so với mức lương tối thiểu vùng thấp nhất mới bằng khoảng 50%. Đề án đề ra mục tiêu đến năm 2021 thực hiện mức lương khu vực công bằng với mức lương thấp nhất của khu vực thị trường cần một quyết tâm rất lớn mới có thể thực hiện được.

Trong khi đó, khu vực doanh nghiệp trả lương theo quy luật giá trị và quy luật cung cầu. Ví dụ, lao động phổ thông cung lớn hơn cầu nên họ không mặc cả được tiền lương. Trong khi kỹsư phần mềm chẳng hạn, cầu lớn hơn cung nên họ hoàn toàn có quyền mặc cả tiền lương với chủ.

- Đề án cải cách tiền lương đang được thảo luận dự kiến sẽ ban hành hệ thống bảng lương mới tính theo lương tuyệt đối, thay vì nhân hệ số như hiện nay. Điều này có khác biệt gì, thưa ông?

Ông Phạm Minh Huân:Trước năm 1993 chúng ta cũng đã áp dụng cách tính lương này, nhưng thời điểm đó kinh tế khó khăn, lạm phát cao. Chúng ta rơi vào vòng quay lương tăng dẫn đến giá tăng, giá tăng, lương lại tăng. Mỗi năm phải điều chỉnh lương nhiều lần.

Sau đó, người ta tính bằng hệ số, điều này đơn giản về mặt kế toán nhưng bây giờ, nền kinh tế ổn định thì nên tính bằng con số tuyệt đối thay vì hệ số là hợp lý. Thực chất, chúng ta đang quay lại với thiết kế trước đây. Khi đó, người lao động biết được làm việc mỗi tháng, mỗi năm bao nhiêu tiền, chứ còn bây giờ chỉ nhớ mỗi hệ số.

- Để cải cách tiền lương thành công, theo ông cần những giải pháp nào đi kèm?

Ông Phạm Minh Huân:Cần phải xác định lộ trình tiền lương tương ứng với sự phát triển xã hội. Chúng ta phải chịu đau, phải đánh giá cán bộ để sàng lọc, để chi trả lương xứng đáng.Trong khu vực công, ai cũng mong muốn lao động có tính ổn định hơn khu vực khác, nhưng ổn định không có nghĩa là trì trệ, không cố gắng.

Do đó, cần có sàng lọc cán bộ yếu kém, loại bỏ họ khỏi hệ thống; tuyển dụng được người giỏi. Việc này nói thì đơn giản nhưng làm được thì không hề dễ. Nếu không tinh giản biên chế, đối tượng hưởng lương ngân sách vẫn còn nguyên thì tăng lương sẽ rất khó.

Bản thân những người hưởng lương họ mong muốn đề án được thực hiện nhanh. Trong 3 năm tới phải đặt ra lộ trình rõ ràng, xác định những việc cần làm, xác định được nguồn để cải cách chứ việc thiết kế thì không có gì khó khăn.

Trung ương ra quyết sách, Chính phủ giao cho các bộ ngành rồi yêu cầu xây dưng, tổ chức, chuẩn bị… Nếu công việc không rõ ràng, không quyết liệt thì rất khó hoàn thành.

Bên cạnh đó, làm chính sách tiền lương phải chú ý đến số đông, chứ chỉ cán bộ cấp cao thì tăng cho mỗi người vài chục triệu cũng không hết bao nhiều tiền. Phải chú trọng đến số mới tốt nghiệp đại học, số đó mới tạo áp lực lớn cho nguồn tiền.

Quan trọng hơn nữa là điều hành nền kinh tế phát triển hơn nữa để có thêm nhiều nguồn thu, mới có nguồn tiền để chi trả lương; phải cân đối được nguồn lực của quốc gia và sắp xếp, phân bổ một cách khoa học…

Xin cảm ơn ông!

Lam Thanh (thực hiện)