Thu ngân sách giảm nhưng chi thường xuyên tăng mạnh do dịch COVID-19

Chi thường xuyên tăng 90% so với cùng kỳ

Theo báo cáo cập nhật kinh tế vĩ mô Việt Nam của Ngân hàng thế giới (WB), việc phải kéo dài các biện pháp giãn cách xã hội và hạn chế đi lại nghiêm ngặt nhằm kiềm chế dịch bệnh khiến hoạt động sản xuất công nghiệp bị gián đoạn và tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ bị ảnh hưởng tiêu cực (giảm trên 30% so cùng kỳ năm trước).

Ngoài ra, cán cân thương mại hàng hóa xấu đi do xuất khẩu giảm, trong khi đó vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đăng ký tăng, cho thấy các nhà đầu tư nước ngoài tiếp tục tin tưởng vào viễn cảnh kinh tế của Việt Nam trong trung và dài hạn.

Báo cáo chỉ ra, cân đối ngân sách trong tháng 8 ghi nhận bội chi 15,4 nghìn tỉ đồng. Sau khi tăng trong 6 tháng trước đó, tổng thu ngân sách tháng 8 giảm 9,8% so với cùng kỳ năm trước. Điều này thể hiện tác động của chính sách gia hạn thời hạn nộp thuế và tiền thuê đất, cũng như các hoạt động kinh tế chững lại.

Trong khi đó, chi thường xuyên tăng 90% so với cùng kỳ năm trước, do phải huy động nguồn lực để chống chọi với dịch COVID-19 và mua vắc xin. Các biện pháp hạn chế đi lại và giãn cách xã hội cản trở việc triển khai thực hiện các dự án đầu tư công, vốn đã bị chậm trễ từ đầu năm.

Hệ quả là giải ngân vốn đầu tư công trong tháng 8 giảm gần 40% so với cùng kỳ năm trước, dẫn đến tổng chi ngân sách thấp hơn 10,5% so với 1 năm trước đó. Mặc dù ghi nhận bội chi ngân sách trong tháng 8, nhưng cân đối ngân sách trong 8 tháng đầu năm vẫn bội thu (86,1 nghìn tỉ đồng), vì 7 tháng đầu năm 2021 ghi nhận thu ngân sách ở mức cao trong khi chi tiêu chững lại.

Nhìn chung, trong 8 tháng đầu năm 2021, thu ngân sách tăng 13,9% và tổng chi ngân sách giảm 5,9% so cùng kỳ năm 2020. Chính phủ vay 36,2 nghìn tỉ đồng trên thị trường trong nước (bao gồm khoản vay 6,5 nghìn tỉ đồng của Ngân hàng Chính sách Xã hội), nâng tổng vay nợ lên 210,3 nghìn tỉ đồng tính từ đầu năm đến nay, tương đương 60% kế hoạch cả năm.

Thanh khoản dồi dào tiếp tục làm chi phí vay nợ giảm, trong đó lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm trên thị trường sơ cấp giảm xuống mức kỷ lục 2,05% vào cuối tháng 8.

Thâm hụt cán cân thương mại gia tăng

Báo cáo cũng cho hay thâm hụt cán cân thương mại gia tăng trong tháng 8.2021. So với một năm trước, xuất khẩu hàng hóa giảm 5,7%, trong khi nhập khẩu tăng 21,1%. Hệ quả là nhập siêu tăng lên 3,5 tỉ USD trong tám tháng đầu năm 2021, so với xuất siêu 13,7 tỉ USD cùng kỳ năm trước.

Với việc xuất khẩu của Việt Nam phụ thuộc nhiều vào đầu vào từ nước ngoài và nhu cầu trong nước đã yếu đi thì tăng trưởng nhập khẩu trong tháng 8 có thể chỉ mang tính tạm thời và thể hiện độ trễ thời gian từ lúc đặt hàng nhập khẩu đến lúc đơn hàng được giao.

Tác động đầy đủ của đợt giãn cách xã hội tháng 7 và tháng 8 đến nhập khẩu có thể sẽ được phản ánh qua số liệu tháng 9. Trong số các mặt hàng xuất khẩu chính, đồ gỗ và giày dép bị ảnh hưởng nặng nề nhất (giảm lần lượt 38% và 26% so với cùng kỳ năm trước), tiếp theo là máy tính và sản phẩm điện tử (giảm 11,9% so với cùng kỳ năm trước), dệt may (giảm 9% so với cùng kỳ năm trước).

Mặt khác, xuất khẩu điện thoại vẫn tăng 10% so với cùng kỳ năm trước, phản ánh thực tế là sản xuất điện thoại chủ yếu tập trung ở các tỉnh miền Bắc, nơi đợt bùng phát dịch lần thứ tư được kiểm soát thành công hơn. Xuất khẩu máy móc thiết bị chững lại, nhưng vẫn tăng trưởng 11,6% so với cùng kỳ năm trước.

Về thị trường, xuất khẩu sang Mỹ vẫn đứng vững, tăng 3,4% so với cùng kỳ năm trước, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc và EU sụt giảm lần đầu kể từ tháng 3.2021.

Trong 8 tháng đầu năm 2021, tổng vốn FDI đăng ký đạt 14 tỉ USD, chỉ thấp hơn 2% so với cùng kỳ năm 2020, trong khi vốn FDI thực hiện đạt 11,7 tỉ USD, tăng 2% so với cùng kỳ năm trước.

Thực tế, Việt nam đã thu hút được 2,4 tỉ USD vốn FDI đăng ký trong tháng 8.2021, tăng 65% so với tháng trước. Vốn FDI đăng ký cao hơn chủ yếu do vốn đăng ký cấp mới đổ vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo tăng. Mức tăng trên cho thấy các nhà đầu tư nước ngoài tiếp tục duy trì lòng tin với nền kinh tế Việt Nam trong trung và dài hạn.

Theo WB, trong thời gian tới, kết quả tổng thể của nền kinh tế trong năm 2021 sẽ phụ thuộc chủ yếu vào khả năng Chính phủ có thể kiểm soát đợt dịch đang diễn ra một cách hiệu quả trong tháng 9, để các hoạt động kinh tế có thể quay lại trong quý 4.

Ưu tiên đặt ra là đẩy nhanh chiến dịch tiêm vắc xin để bao phủ ít nhất 70% dân số trưởng thành. Chính phủ cần sử dụng chính sách tài khóa để thúc đẩy cầu trong nước trong ngắn hạn, bằng cách đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công và tiếp tục hỗ trợ thu nhập cho các hộ gia đình bị ảnh hưởng để giúp khôi phục tiêu dùng tư nhân.

Ngoài ra, hỗ trợ cho các doanh nghiệp, nhất là hộ kinh doanh quy mô nhỏ, cũng là cách để giúp đẩy mạnh các hoạt động kinh tế và tạo việc làm, vì chi ngân sách tăng lên trong khi thu ngân sách sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng trong ngắn hạn, nên cần tiếp tục thận trọng theo dõi tình hình cân đối tài khóa