Vắc xin pan-coronavirus có thể là vũ khí chấm dứt đại dịch hiện tại và tiếp theo?

Liệu một loại vắc xin được gọi là pan-coronavirus có thể là viên đạn bạc được chờ đợi từ lâu để chấm dứt đại dịch COVID-19 và cả đại dịch tiếp theo nữa không?

Viên đạn bạc là giải pháp dễ dàng và nhanh chóng cho vấn đề nào đó.

“Thuật ngữ vắc xin pan-coronavirus cần có dấu * đặt bên cạnh nó”, tiến sĩ Stuart Ray, Phó chủ tịch y khoa về tính toàn vẹn dữ liệu và phân tích tại Khoa Y tế của Đại học Johns Hopkins, nói với trang Fortune.

Một loại vắc xin như vậy có thể giải quyết tất cả loại coronavirus, hoặc tập trung vào vi rút SARS-CoV-2 và vô số biến thể của nó. Vắc xin pan-coronavirus cũng có thể xử lý 4 coronavirus lâu đời lưu hành như cảm lạnh thông thường hoặc bất kỳ sự kết hợp nào của chúng.

Nó cũng có thể bảo vệ chống lại SARS (Hội chứng hô hấp cấp tính nặng, loại coronavirus xuất hiện năm 2002 và giết chết nhiều người) và MERS (hội chứng hô hấp Trung Đông, loại coronavirus khác xuất hiện vào năm 2012 khiến nhiều người thiệt mạng).

Ngoài khả năng kết thúc đại dịch COVID-19 hiện tại, vắc xin pan-coronavirus thậm chí có thể dập tắt việc bùng phát cơn đại dịch tiếp theo ngay khi nó bắt đầu.

Tiến sĩ Duane Wesemann, giáo sư tại Trường Y Harvard và là nhà điều tra chính tại khoa Thấp khớp, Miễn dịch học và Dị ứng tại Bệnh viện Brigham and Women, cho biết: “Các loại coronavirus đã lây lan trong dân số. Tôi không biết đại dịch tiếp theo khi nào xảy ra. Có lẽ không phải trong cuộc đời của chúng ta, nhưng nó có thể sẽ xảy ra vào một lúc nào đó. Có cách nào để phát triển một loại vắc xin có sẵn cho chúng ta trong bối cảnh SARS-CoV-3 không?”.

“Dù loại vắc xin như vậy có thể sử dụng ở dạng nào thì đó cũng là một mục tiêu xứng đáng”, theo tiến sĩ Bruce Walker, Giám đốc Ragon Institute of MGH, MIT and Harvard, viện y tế tập trung vào việc loại trừ bệnh tật.

Thế nhưng, vắc xin pan-coronavirus có thể mãi mãi chỉ là một mục tiêu. Bruce Walker cảnh báo: “Tôi nghĩ rằng chúng ta phải có tham vọng để tạo ra một loại vắc xin pan-coronavirus, nhưng nó sẽ không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Không có con đường rõ ràng nào về phía trước".

Công việc đang tiến hành và có khả năng là nhiều năm làm việc phía trước. Không thiếu điều đang được thực hiện để đạt được mục tiêu đó. Theo một bài viết hồi tháng 4 trên Tạp chí Nature, vắc xin universal coronavirus là ưu tiên nghiên cứu hàng đầu của các tổ chức phi lợi nhuận, cơ quan chính phủ và nhà sản xuất vắc xin.

Các thực thể có phiên bản vắc xin này đang được phát triển là Moderna, Đại học Duke và nhiều công ty công nghệ sinh học.

Các thử nghiệm lâm sàng đang được tiến hành với các nỗ lực của Quân đội Mỹ và Viện Công nghệ California (CalTech), theo tiến sĩ Amesh Adalja, học giả cấp cao tại Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins.

Ông nói: “Đó sẽ là cách bạn loại bỏ mối đe dọa này - không chỉ SARS-CoV-2 mà tất cả coronavirus. Loại bỏ được 30% bệnh cảm cúm thông thường sẽ là một điều thực sự tốt”. Thế nhưng, những điều này cần có thời gian. Một ví dụ minh họa phù hợp: Vắc xin cúm.

Amesh Adalja cho hay: “Chúng tôi chưa có vắc xin cúm universal dù nhiều người đã nghiên cứu về vắc xin đó trong một thời gian. Có một số phiên bản của vắc xin cúm phổ thông đang được thử nghiệm lâm sàng, nhưng nó không phải là thứ được coi là có hiệu quả và kiềm chế nhiều chủng qua nhiều mùa cúm”.

Một thứ khác: HIV.

Duane Wesemann nói: “Chúng tôi đã nghiên cứu vắc xin cho một số mầm bệnh như HIV trong nhiều thập kỷ. Một số nhà khoa học cách đây vài thập kỷ đã nghĩ rằng: 'Chúa ơi, chỉ còn vài năm nữa là chúng ta phải tiêm vắc xin phòng HIV', nhưng nhiều thập kỷ sau, chúng tôi vẫn đang nghĩ rằng mình còn phải tìm hiểu thêm về cách thực hiện điều này”.

Duane Wesemann cho biết ông lạc quan hơn về sự phát triển của vắc xin pan-coronavirus, “nhưng chúng ta đã học được rất nhiều sự khiêm tốn từ các mầm bệnh khác”.

Ông nói: “Chúng tôi không hiểu hệ thống miễn dịch của mình nhiều như chúng tôi cần, để ngồi xuống và thiết kế loại vắc xin tốt nhất”.

Việc tạo ra một loại vắc xin coronavirus universal cho công chúng sẽ yêu cầu nghiên cứu bổ sung, nghiên cứu trên động vật và nghiên cứu ở người giai đoạn đầu, tất cả đều có thể mất nhiều năm, theo tiến sĩ Dan Barouch, giáo sư y khoa tại Trường Y Harvard và là giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Vi rút và Thuốc chủng ngừa.

Quá trình này không xảy ra trong dòng thời gian chiến dịch Warp Speed​​ được tăng tốc dành cho vắc xin COVID-19 ban đầu, Amesh Adalja lưu ý.

Chiến dịch Warp Speed được cựu Tổng thống Donald Trump lập ra cuối năm 2020 để điều phối, sản xuất, phân phối và tiêm vắc xin cho người dân Mỹ. Warp Speed được lấy tên từ một mã trong serie phim truyền hình Star Trek của Mỹ có nghĩa là thần tốc hoặc nhanh hơn ánh sáng.

Chiến dịch này do cựu Tướng lục quân Gus Perna, một chuyên gia về hậu cần quân sự và Giáo sư Moncef Slaoui, một nhà miễn dịch học, chỉ huy với sự tham gia của đông đảo nhà khoa học đến từ Bộ Y tế, Bộ Quốc phòng, phòng thí nghiệm và các nhà vận chuyển tư nhân.

Dan Barouch nhận định: “Có thể sẽ vẫn còn một thời gian nữa trước khi vắc xin pan-coronavirus được cung cấp cho công chúng”.

Có triển vọng nhưng chưa chắc chắn

Các chuyên gia cảnh báo ngay cả khi một loại vắc xin coronavirus universal xuất hiện, nó có thể sẽ không có khả năng “chống đạn”.

Trong khi vắc xin pan-coronavirus có tiềm năng “giúp chấm dứt đại dịch”, ít nhất là trong cách ngăn chặn bệnh nghiêm trọng và tử vong, thành công của nó sẽ dựa vào đủ số lượng cá nhân trên khắp thế giới để được tiêm thuốc, theo Tiến sĩ Daniel Kuritzkes, trưởng khoa các bệnh truyền nhiễm tại Bệnh viện Brighman and Women và là giáo sư y khoa tại Trường Y Harvard.

Nếu không, vi rút có thể học cách trốn tránh ngay cả một loại vắc xin COVID-19 universal. “Đó chắc chắn là một khả năng”, Daniel Kuritzkes nói.

Ông nói thêm: “Miễn là vi rút tiếp tục lưu hành ở một số lượng người lớn thì sẽ có cơ hội để nó tiếp tục thích nghi. Một biến thể xuất hiện mang đột biến có khả năng né tránh đáp ứng miễn dịch từ vắc xin pan-coronavirus, vi rút có thể xâm nhập vào quần thể được tiêm vắc xin và xuất hiện trở lại”.

Stuart Ray nói có hai mục tiêu mà vắc xin có thể hướng tới: Ngăn ngừa nhiễm vi rút hoàn toàn, hoặc chỉ đơn thuần là ngăn ngừa bệnh nặng và tử vong như vắc xin COVID-19 hiện tại.

Vắc xin pan-coronavirus có thể ngăn ngừa bệnh nặng và tử vong do tất cả các biến thể cùng chủng phụ SARS-CoV-2, về mặt lý thuyết sẽ loại bỏ nhu cầu về tiêm mũi tăng cường. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng một loại vắc xin như vậy vẫn có thể không ngăn được sự lây lan vi rút, như các vắc xin hiện tại.

Duane Wesemann nói: “Tôi đoán là nếu chúng tôi thiết kế một loại vắc xin càng phủ rộng càng tốt thì sẽ phải từ bỏ một số hiệu lực”.

Stuart Ray cảnh báo rằng khái niệm vắc xin pan-coronavirus có thể quá tốt để trở thành hiện thực, nhưng ông vẫn hy vọng rằng sự phát triển như vậy có thể “đạt được điểm ngọt ngào là thực sự có khả năng bảo vệ lâu bền”.

“Một trong những điều khiến chúng ta thức giấc vào ban đêm là nếu không kiểm soát được sự lây lan thì nó sẽ tiếp tục phát triển và tìm thấy một lỗ hổng trong áo giáp của chúng ta”, ông nói.

Một lỗ hổng có thể xảy ra: COVID-19 kéo dài, một tình trạng có khả năng gây tàn phế, có thể ảnh hưởng đến 23 triệu người Mỹ sống sót sau khi nhiễm SARS-CoV-2.

“Nghiên cứu cho thấy COVID-19 ngay cả mức độ nhẹ đến trung bình cũng có thể gây ra những hậu quả lâu dài với các kết quả sức khỏe tâm thần và tim mạch. Chúng ta có thể thấy rằng ngăn ngừa được bệnh nặng trong vài tuần đầu tiên nhưng lại thấy sự tích tụ của tổn thương do nhiễm SARS-CoV-2 tương đối nhẹ”, Stuart Ray chia sẻ.