Vụ Formosa, cán bộ sai thì phải xử lý chứ không thể rút kinh nghiệm là xong!

Lỗ hổng trong giám sát

Tại cuộc họp Chính phủ thường kỳ tháng 6 diễn ra chiều 1.7, Phó thủ tướng Trương Hòa Bình đề nghị cần thanh tra, kiểm tra xem trong quá trình cấp phép cho Formosa có tiêu cực không, nếu có phải xử lý bởi vì người dân cũng mong đợi việc này.

Thảm họa môi trường lần này là một bài học đắt giá cho việc quản lý, giám sát đầu tư. Để tránh tái diễn tình trạng trên, người dân cũng bày tỏ mong muốn cơ quan quản lý nhìn nhận rõ trách nhiệm của mình.

Trong cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 6, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà thừa nhận phía Việt Nam có lỗ hổng trong quá trình giám sát vận hành thử nghiệm nhà máy này.

Cụ thể, theo ông Hà, nguồn nước thải của Formosa gồmnước thải công nghiệp, nước thải từ sinh hoạt, sinh hoá... Về quy chuẩn, có 2 quy chuẩn là quy chuẩn 40 - xác định với nước thải công nghiệp và quy chuẩn 52 - tiêu chuẩn đối với ngành gang thép.

Trong lượng nước thải ra, bao gồm cả nước thải từ cảng, dầu mỡ... thì quy chuẩn 52 không thể bao quát được. Như vậy phải áp dụng cả quy chuẩn 40 và 52 mới đúng. Do đó, việc áp dụng quy chuẩn chưa sát tình hình nguồn thải của Formosa. Nguồn nước thải sinh hoá từ các cốc cần phải đảm bảo được quy chuẩn 52 thì chưa làm được.

“Thực tế, đây là giai đoạn vận hành thử nghiệm nên chưa có cơ quan nhà nước vào giám sát. Đây là lỗ hổng trong giai đoạn thử nghiệm vận hành. Hệ thống giám sát tự động cũng chưa có cơ quan nào vào đánh giá, trong đó có những độc tố nặng”,ông Hà nói.

Theo ông Hà, đây là các vấn đề trong quá trình thử nghiệm đã tồn tại và pháp luật rõ ràng là có lỗ hổng nên không có sự giám sát của Trung ương và địa phương trong quá trình lắp đặt và quá trình thử nghiệm.

Trao đổi với báo điện tử Một Thế Giới về vấn đề này, TS Lưu Bích Hồ,nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) chia sẻ rằng, việc quy trách nhiệm thì chúng ta chưa làm,mới chỉ công bố nguyên nhân và thủ phạm gây ra thảm họa cá chết hàng loạt.

“Thời gian tới chắc chắn sẽ phải làm việc này bởi Thủ tướng Chính phủ đã tuyên bố là ai sai đến đâu xử đến đó, không loại trừ tổ chức, cá nhân nào. Formosa đã phải chịu trách nhiệm của mình trước tiên rồi”,TS Hồ nói.

Theo ông Lưu Bích Hồ, sau khi công bố nguyên nhân thì còn rất nhiều việc phải làm nữa bởi đây là một vụ việc rất nghiêm trọng. Các cơ quan quản lý, cơ quan chức năng cần tiếp tục làm rõ các sai phạm, làm rõ trách nhiệm của các cá nhân liên quan chứ không phải chỉ thế là xong.

Theo ý kiến của TS Hồ, trách nhiệm của cơ quan quản lý từ các bộ ngành liên quan, UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng phải chịu trách nhiệm.Cần phải quy trách nhiệm rõ ràng, sai đến đâu xử đến đó chứ không thể cứ rút kinh nghiệm như các vụ việc khác là xong. Cần phải làm đến cùng chứ không thể xuê xoa trong vụ việc này được.

“Trách nhiệm từ việc thẩm định đầu tư cho đến việc giám sát quá trình vận hành, xả thải của doanh nghiệp, một lượng chất độc khổng lồ được thải ra hàng trăm km² trên biển, hủy hoại môi trường như vậy thì quá nghiêm trọng”, ông Hồ nói.

Đại biểu Quốc hội Bùi Thị An cũng nói với báo điện tử Một Thế Giới rằng, việc tìm ra nguyên nhân là nỗ lực lớn của cơ quan quản lý, tạo được lòng tin từ phía nhân dân.

Tuy nhiên, theo bà An, phía Việt Nam cần phải làm rõ sự việc, ai sai đến đâu thì xử lý đến đó, phải làm rõ người rõ việc chứ không ngoại lệ với ai cả, nhất là trong các khâu thẩm tra, cấp phép đầu tư rồi giám sát hoạt động thử nghiệm. Cơ quan chức năng cần điều tra rõ việc này.

Quan trọng hơn, theo bà An là đừng để xảy ra một sự cố nào như trường hợp của Formosa nữa.

“Tôi cho rằng phòng là chính, cần phảirà soát lại tất cả các khu công nghệp ven biển, ven sông để tránh hậu họa.Nếu không đảm bảo thì cần chấm dứt sản xuất. Trước khi phê chuẩn đầu tư cũng cần phải thẩm tra kỹlưỡng công nghệ,máy móc và đánh giá tác động môi trường”,bà An nói.

Rà soát các nhà máy khác

Theo TS Lưu Bích Hồ, sự việc cá chết cũng góp phần cảnh tỉnh người dânbởi khắp đất nước Việt Nam có rất nhiều nhà máy, khu công nghiệp và không ít nơi cũng đang gặp vấn đề về môi trường. Bộ Tài nguyên – Môi trường và các cơ quan liên quan cần tiến hành một cuộc tổng kiểm tra để thấy rõ vấn đề, chứ không thể chỉ đến lúc xảy rasự cố mới nhảy vào thì mọi chuyện đã quá muộn.

“Chúng ta cũng cần phải hoàn chỉnh hơn nữa công tác giám sát hoạt động môi trường. Hiện nay, nói thì nhiều chứ việc thực hiện thì chưa được bao nhiêu, từ nói đến làm thì còn một khoảng cách khá xa”,TS Lưu Bích Hồ cho hay.

Ông Lưu Bích Hồ nói thêm, lâu nay, chúng ta vẫn coi trọng việc thu hút nguồn vốn FDI và chắc chắn chúng ta còn phải thu hút nhiều hơn nữa. Tuy nhiên, quá trình thu hút FDI cần phải có sự rà soát kỹlưỡng, đúng với quy hoạch phát triển, phải đảm bảo được yêu cầu về công nghệ, về xử lý chất thải môi trường chứ không xuê xoa được. Dự án nào không đảm bảo tuyệt đối không cấp phép.

“Hiện nay đã phân cấp nhiều cho các địa phươngcho nên trách nhiệm của các địa phương rất nặng nề. Cấp Trung ương cần phải trực tiếp phê duyệt những dự án lớn chứ không giao hẳn cho địa phương được”,TS Hồ cho hay.

Đồng thời, theo TS Hồ, đi đôi với việc đề cao trách nhiệm thì cần tăng cường trách nhiệm cho cơ quan quản lý để quản lý được tốt hơn. Cách làm việc của chúng ta không chặt chẽ nên các nhà đầu tư chỉ chạy theo lợi nhuận là chính mà không đảm bảo được yêu cầu.

“Không phải các doanh nghiệp FDI vào nước ta thì muốn làm gì thì làm. Thời gian tới chúng ta cần phải thay đổi”,TS Hồ nói.

Còn theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, có nhiều vấn đề cần làm rõ. Trong bức thư mà Formosa gửi cho nhân viên thì họ nói là do lỗi của các nhà thầu phụ. Vậy ở đây, các nhà thầu phụ là ai?Có lẽ Chính phủ Việt Nam cần biết đích danh tên các nhà thầu phụ đó để đưa ra quyết định cấm họ không được vào Việt Nam thực hiện bất kỳ dự án nào thêm.

Thứ hai, theo bà Lan, về phía Việt Nam, cần làm rõnhững cá nhân, tổ chức nào có trách nhiệm trong vụ việc này khi buông lỏng sự quản lý, giám sát, hoặc là đưa ra những "ưu đãi" vượt quá quy định cho Formosa so với một nhà đầu tư nước ngoài để họ gây ra thảm họa ngày hôm nay.

“Theo tôi phải làm rõ. Điều này rất cần thiếtvì còn mang tính răn đe để không có trường hợp nào xảy ra trong tương lainữa. Để những cá nhân, tổ chức này vô can là điều không thể được”,bà Phạm Chi Lan nói.