5 mối nguy với kinh tế toàn cầu năm 2022

Năm 2021 chứng kiến kinh tế toàn cầu phục hồi mạnh mẽ từ tình hình tồi tệ trước đó, nhưng một phần động lực tăng trưởng đã suy yếu vào những tháng cuối năm do đợt dịch mới bùng phát, tắc nghẽn chuỗi cung ứng, thiếu lao động và triển khai tiêm vắc xin chậm.

Đà phục hồi chững lại khiến Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cùng Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) hai lần hạ tăng trưởng (tháng 10 và tháng 12). Họ vẫn đánh giá tốt triển vọng kinh tế năm nay, tuy nhiên cũng cảnh báo các biến thể vi rút gây COVID-19 có thể khiến tăng trưởng “trật bánh”, nhấn mạnh phải nhanh chóng tiêm chủng ngừa cho phần lớn dân số.

Biến thể làm giảm hiệu quả vắc xin

Tháng 11.2021, thị trường tài chính dậy sóng với tin tức Nam Phi báo cáo một biến thể mới. Thị trường tài chính và hàng hóa toàn cầu chao đảo khi giới đầu tư cố gắng đánh giá tác động kinh tế của biến thể Omicron, chính phủ các nước siết chặt hạn chế phòng dịch đe dọa đến phục hồi kinh tế.

Dữ liệu ban đầu cho thấy Omicron dễ lây hơn nhưng không gây chết người như Delta, cũng không né tránh được miễn dịch do vắc xin tạo ra hay phương pháp điều trị hiện tại.

Có thể Omicron không phải yếu tố đủ sức khiến đà phục hồi chệch hướng, một biến thể trong tương lai có thể đem lại rủi ro này. Giới chuyên gia từng cảnh báo nếu cứ để đại dịch hoành hành, biến thể kháng vắc xin sẽ xuất hiện buộc chính phủ các nước tái áp đặt phong tỏa.

Nhà kinh tế học IMF Gita Gopinath nói hồi tháng 10: “Nếu COVID-19 có tác động kéo dài, trong trung hạn thì sẽ làm GDP toàn cầu giảm 5,3 nghìn tỉ USD trong vòng 5 năm tới”. Bà cho rằng ưu tiên chính sách hàng đầu nên là đảm bảo đến cuối năm 2021 có 40% dân số ở mọi quốc gia tiêm đủ vắc xin, đến giữa năm 2022 đạt 70%. Hiện tại ở quốc gia thu nhập thấp, tỷ lệ phủ vắc xin chưa đạt đến 5%.

Tắc nghẽn chuỗi cung ứng

Đây là yếu tố lớn làm giảm đà phục hồi. Vận chuyển khó khăn cùng với tình trạng thiếu container giữa lúc nhu cầu tăng vọt khiến các nhà sản xuất chật vật tìm nguồn linh kiện và nguyên liệu thô.

Ngành ô tô chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, sản lượng tại khu vực dùng đồng euro sụt giảm vài tháng gần đây. Các nhà sản xuất cắt giảm sản lượng vì thiếu trang thiết bị, đặc biệt là chip.

Mặc dù đã có dấu hiệu tình trạng thiếu hụt nguồn cung không còn quá căng thẳng, giá vận chuyển giảm và xuất khẩu chip tăng, giới chuyên gia vẫn dự báo sự tắc nghẽn chuỗi cung ứng tiếp tục đè nặng lên tăng trưởng 2022.

Ông Frank Sobotka - giám đốc điều hành công ty kho vận DSV Air & Sea Germany - nhận định tình hình sẽ không dịu đi trong năm 2022, mà phải chờ đến năm 2023 năng lực vận tải biển được nâng lên và các chuỗi cung ứng đẩy mạnh đưa hoạt động sản xuất về nơi gần đất nước mình.

Lạm phát

Thiếu nguyên liệu đầu vào cùng giá năng lượng cao hơn đẩy lạm phát ở hàng loạt quốc gia lên mức cao nhất trong nhiều năm. Giới đầu tư lo ngại các ngân hàng trung ương sẽ tăng lãi suất sớm để kiềm chế giá cả.

Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) nhận định giá cả bị đẩy lên cao do một số yếu tố tạm thời như thiếu hụt nguồn cung, giá năng lượng cao hơn và hiệu ứng cơ sở (số liệu lạm phát hằng tháng biến đổi bất ngờ vì mức lạm phát cao hoặc thấp bất thường ở tháng trước). Lạm phát sẽ hạ nhiệt khi tác động của mất cân bằng cung cầu giảm.

Tắc nghẽn chuỗi cung ứng dường như dài hơn dự đoán, nên có thể lạm phát sẽ tiếp tục tăng nóng trong năm 2022.

Đặc biệt lạm phát tại Mỹ dự kiến sẽ còn lớn hơn, vì được hỗ trợ bởi sự phục hồi kinh tế nhanh chóng, gói kích thích tài khóa lớn, thiếu hụt nguồn cung lẫn lao động. Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) từng để ngỏ khả năng kết thúc sớm chương trình mua trái phiếu và tăng lãi suất vào năm 2022 - động thái có thể gây rắc rối cho nhiều nền kinh tế mới nổi như Nam Phi, Argentina, Thổ Nhĩ Kỳ.

Trung Quốc xử lý hàng loạt ngành

Trung Quốc đã giúp thế giới thoát khỏi cuộc suy thoái do đại dịch gây ra vào năm 2020 nhờ nhu cầu hàng điện tử và y tế của họ. Đây là nền kinh tế lớn duy nhất tăng trưởng vào năm 2020 và dự kiến tăng trưởng khoảng 8% trong năm 2021, nền kinh tế lớn phát triển nhanh thứ 2 sau Ấn Độ.

Nhưng đà phục hồi của Trung Quốc bị cản trở bởi chiến dịch chấn chỉnh hoạt động ngành công nghệ, bất động sản và dạy thêm. Giới chức nước này trấn an bằng nhiều phát ngôn khẳng định năm 2022 họ ưu tiên giữ ổn định nền kinh tế, đem lại hy vọng về một đợt kích thích tài khóa lớn.

Chính sách “Zero COVID” khiến Trung Quốc bị cô lập hơn 1 năm qua, tạo tác động tiêu cực chuỗi cung ứng. Nếu nước này vẫn không từ bỏ, đây vẫn sẽ là rủi ro lớn cho kinh tế toàn cầu.

Căng thẳng địa chính trị

Quan hệ Nga - NATO đang căng thẳng đến mức đáng lo ngại. Trong bối cảnh Nga triển khai thêm quân đến sát biên giới Ukraine và yêu cầu NATO đưa ra cam kết đảm bảo an ninh, Mỹ cảnh báo Nga không nên tiến công quân sự vào Ukraine, nếu không sẽ gánh lấy hậu quả nặng nề. Washington cùng đồng minh châu Âu đang xem xét loạt biện pháp trừng phạt kinh tế như ngừng phê duyệt dự án đường ống khí đốt Nord Stream 2 hay kiểm soát xuất khẩu.

Theo nhà phân tích Edward Moya thuộc đơn vị giao dịch tiền tệ OANDA: “Động thái dừng Nord Stream 2 có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu với giá dầu tăng lên 100 USD/thùng”.

Quan hệ Mỹ - Trung cũng xấu đi nhanh chóng. Washington ủng hộ Đài Loan mạnh mẽ và tẩy chay Olympic Bắc Kinh, thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 đã hết hạn.