Câu chuyện ông lớn viễn thông Ấn Độ

Phần lớn số tiền đầu tư đó đã được dùng để hỗ trợ cho việc truy cập miễn phí vào mạng dữ liệu di động lớn nhất thế giới, với khách hàng dùng trung bình gấp ba lần lượng dữ liệu của một khách hàng châu Âu. Sự xuất hiện của Jio đã tạo ra một cuộc cách mạng kinh tế xã hội ở Ấn Độ.

Lần đầu tiên, hàng triệu người Ấn Độ có thể truy cập internet để đăng ký các dịch vụ thanh toán, tải xuống sách giáo khoa hoặc đơn giản là xem các trận cricket. Sự tăng trưởng nhanh chóng trong mạng viễn thông đã khuyến khích một số công ty bán lẻ và công nghệ lớn nhất thế giới đổ tiền vào đất nước này. Walmart trong năm nay đã công bố thương vụ về thương mại điện tử lớn nhất thế giới của mình qua việc mua 77% cổ phần của nhà bán lẻ trực tuyến của Ấn Độ Flipkart với giá 16 tỷ đô la.

Google đang tăng cường đội ngũ Ấn Độ của mình, trong khi Netflix cho biết họ hy vọng sẽ có thêm 100 triệu khách hàng từ quốc gia này.

Tuy nhiên, chiến lược mở rộng phát triển của Jio đã gây đau đầu cho một số công ty viễn thông lớn nhất thế giới. Hậu quả của cuộc chiến về giá là doanh thu từ hoạt động kinh doanh tại Ấn Độ của Vodafone đã giảm 6,3 tỷ euro. Hậu quả còn nghiêm trọng hơn đối với em trai của ông Ambani là Anil, người kế thừa mảng kinh doanh viễn thông Rcom của gia đình được tách ra từ tập đoàn của cha họ trong năm 2005.

Anil đang trong quá trình bán các tháp di động, quang phổ và cáp quang cho anh trai của mình. Những thoả thuận mua bán này là minh chứng cho kế hoạch thôn tính công ty của em trai mình của ông Ambani. Tuy nhiên, sự nổi lên của Jio cũng đã gây ra một số lo ngại. Đặc biệt, đã xuất hiện những câu hỏi dai dẳng về số tiền nợ của công ty ông Ambani và những ưu đãi đặc biệt từ chính sách mà công ty ông được hưởng. Những vấn đề này đã tồn tại kể từ khi Jio thành lập vào năm 2010, và tiếp tục được các đối thủ, một cựu lãnh đạo công ty và thậm chí cảtòa án tối cao của Ấn Độ đưa ra.

Những cuộc tranh luận này có thể gây khó xử cho thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, người đã hứa hẹn một sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp.

Theo quan điểm của ông Rahul Khullar, cựu chủ tịch Cơ quan quản lý viễn thông Ấn Độ, các kết luận gần đây của cơ quan này đều thiên về lợi ích của Jio. “Trong 40 năm làm việc, tôi chưa từng thấy một quan chức nào bị buộc tội thiên vị,” ông nói. “Nhưng giờ thì có thể thấy rõ ràng là Jio được ưu ái.”

Ông Anil Ambani thừa hưởng mảng kinh doanh RCom của gia đình vào năm 2005

Những ngày đầu phát triển nhanh chóng của Jio vẫn là một bí ẩn. Vào tháng 6 năm 2010, chính phủ đã tiến hành bán đấu giá nhiều dải phổ tần khác nhau. Băng thông được mang ra đấu giá không có gì quá đặc biệt hấp dẫn đối với hầu hết các công ty tham gia, vì vậy họ rất ngạc nhiên khi một công ty ít tiếng tăm là Infotel Broadband Services chiến thắng, với giá thầu 128 tỷ rupi, tương đương 2,7 tỷ đô la – gấp 5.000 lần giá trị thực của công ty.

Vài giờ sau khi cuộc đấu giá kết thúc, Infotel đưa ra một thông báo khác – công ty đã được Reliance Industries thuộc quyền sở hữu của ông Mukesh Ambani mua lại 95% cổ phần với 48 tỷ rupi.

Các giám đốc điều hành tại các công ty đối thủ của Jio thừa nhận họ đã bị qua mặt. “Chúng tôi sẽ tham gia đấu thầu nếu chúng tôi biết ông Mukesh có liên quan”, một người nói. Bằng cách ẩn mình từ “phía sau công ty vô danh này, ông ấy đã xoay sở để có được quang phổ với giá rẻ hơn rất nhiều”.

Jio không đưa ra bất kỳ bình luận nào về vấn đề này.

Rahul Khullar, cựu lãnh đạo Cơ quan quản lý viễn thông của Ấn Độ

Tuy nhiên, ngay cả với dải quang phổ mới này, ông Ambani vẫn còn một vấn đề phải giải quyết – giấy phép ông đã mua lại không có lĩnh vực dịch vụ thoại. Trong năm 2013, vấn đề này đã được giải quyết khi chính phủ điều chỉnh quy định cho phép các giấy phép như vậy bao gồm cả lĩnh vực truyền tải dữ liệu và cuộc gọi thoại. Ông Ambani đã đồng ý trả 16,6 tỷ đô la để chuyển đổi giấy phép thành công ty viễn thông đầy đủ chức năng.

Thỏa thuận đó đã thu hút sự chú ý của Cơ quan kiểm toán nhà nước Ấn Độ (CAG). Trong một báo cáo dự thảo 104 trang, mà Financial Times được tiếp cận, CAG đã phát hiện thêm nhiều chi tiết về thương vụ này. Dựa trên giá trị của doanh số bán hàng, Jio đã trả thấp hơn cho giấy phép hợp nhất cuối cùng gần 230 tỷ rupi. Theo cơ quan này, giải pháp tốt nhất là hủy bỏ các giấy phép và tiến hành lại phiên đấu giá.

Theo một báo cáo bị bỏ qua vào năm 2015 thì khoản thanh toán dưới mức của Jio là 33.7 tỷ rupi và không nói gì về việc hủy phiên đấu giá. Khi được hỏi tại sao bản báo cáo cuối cùng khác với bản dự thảo, Suman Saxena, phó giám đốc CAG, nói với các phóng viên: “Bản nháp là bản nháp”.

Cuối cùng thì những phát hiện của CAG cũng không giải quyết được gì. Prashant Bhushan, một luật sư về lợi ích cộng đồng, đã đến Tòa án tối cao vào năm 2016 với nỗ lực khiếu kiện nhằm thu hồi giấy phép của Jio. Nhưng ông đã thất bại, vì các thẩm phán phán quyết rằng Jio đã không trả thấp hơn cho giấy phép của mình, cho rằng chính phủ đã cung cấp các giấy phép đó với mức phí cố định là 150 triệu rupi.

Căng thẳng với các đối thủ tiếp tục gia tăng khi Jio chạy thử nghiệm rộng rãi các dịch vụ mới của mình trước khi ra mắt chính thức. Công ty đã mở rộng mạnh mẽ trong thời gian này, có thêm hàng triệu khách hàng nhờ vào việc phát hành các thẻ sim miễn phí.

Bằng cách này, công ty không cần phải đệ trình các kế hoạch định giá của mình lên cơ quan chức năng để giám sát điều chỉnh, và sẽ thoát khỏi những rắc rối với các đối thủ về cáo buộc gian lận giá cả.

Hiệp hội các nhà khai thác di động của Ấn Độ (COAI) đã viết thư gửi chính phủ phàn nàn về hành vi của một trong những thành viên của mình. “Đây không phải là thử nghiệm”, COAI đã viết vào tháng 8 năm 2016. “Đây chính là hoạt động cung cấp các dịch vụ toàn diện và chính thức, núp bóng dưới hình thức thử nghiệm, bỏ qua các quy định và lợi dụng các chính sách.”

Khi giai đoạn thử nghiệm kết thúc và ông Ambani chính thức ra mắt các dịch vụ của Jio vào ngày 1 tháng 9, ông đã thông báo rằng ông không còn cung cấp các cuộc gọi thoại miễn phí nữa. Tuy nhiên, công ty của ông đã thu hút hơn 100 triệu khách hàng.

Các đối thủ đã cáo buộc Jio vi phạm các nguyên tắc với việc tặng quà khách hàng trong sáu tháng, dẫn chứng rằng vào năm 2002, cơ quan quản lý đã cảnh báo các công ty không phát hành khuyến mại hơn 90 ngày.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi hứa hẹn một sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp

“Jio đang cung cấp các dịch vụ viễn thông dưới mức chi phí biến đổi trung bình với mục đích duy nhất là loại bỏ các đối thủ cạnh tranh”, Bharti Airtel, công ty viễn thông lớn nhất Ấn Độ cho biết.

Cả ủy ban cạnh tranh lẫn cơ quan chức năng về viễn thông đều không đồng ý, với lập luận rằng do Jio không phải là công ty có vai trò thống trị thị trường, nên đương nhiên không thể gây tác động lên sự cạnh tranh.

Một phát ngôn viên của Jio nói: “Việc cung cấp miễn phí của Jio đã được các cơ quan chức năng, toà án, cũng như Ủy ban cạnh tranh của Ấn Độ kiểm tra, và đã được công nhận là tuân thủ pháp luật và các quy định.”

Trong khi đó Airtel cùng với Vodafone và Idea – ba nhà khai thác lớn nhất – lại vướng phải một vấn đề lớn hơn. Không chỉ các cơ quan quản lý viễn thông không đồng ý rằng Jio đã phá giá sản phẩm của mình, mà còn cho rằng ba công ty viễn thông lớn nhất đã cố ý ngăn cản các cuộc gọi của khách hàng của đối thủ mới nổi của mình.

Trong năm 2015, Cơ quan quản lý viễn thông Ấn Độ (TRAI) đã áp dụng mức phạt bắt buộc đối với các nhà khai thác 1 rupi cho mỗi cuộc gọi. Tuy nhiên, sang năm 2016, Tòa án tối cao đã bác bỏ quy định này.

Tuy nhiên, một vài tháng sau đó, cơ quan quản lý đã đề xuất mức phạt một lần đối với Airtel, Vodafone và Idea là 30.5 tỷ rupi vì không xây dựng đủ điểm kết nối cho các cuộc gọi từ khách hàng của Jio. Các công ty rất tức giận, cho rằng họ không có đủ thời gian để đáp ứng với sự mở rộng của Jio.

Jio cho rằng TRAI đã đúng, và cho rằng chính dịch vụ nghèo nàn mà các công ty đối thủ cung cấp cho các khách hàng của công ty chính là lý do khiến Jio phải hạ giá sản phẩm của mình. “Jio đã buộc phải cung cấp các dịch vụ miễn phí do bị ép buộc từ các đối thủ cạnh tranh. Họ đã ngăn cản các cuộc gọi từ Jio truyền trên mạng của họ”, một phát ngôn viên nói.

Một quy định pháp lý có liên quan vừa được điều chính vào tháng 9 năm ngoái làm dấy lên lo ngại về việc liệu Jio có đang gây ảnh hưởng lên các cơ quan lập pháp hay không.

Vittorio Colao, Giám đốc điều hành Vodafone

Với quy định mới thay đổi này, các nhà khai thác khác cho rằng Jio sẽ lại tiếp tục được hưởng thêm nhiều ưu đãi khác. Đây đúng là “điều không mong muốn cho một ngành công nghiệp cốt lõi quan trọng như viễn thông lại bị tác động dựa trên tham vọng của một nhà khai thác mới”, giám đốc điều hành Vittorio Colao của Vodafone đã viết trong thư gửi bộ trưởng truyền thông Manoj Sinha. Nhiều nhà phân tích cũng đồng thuận với ý kiến này, rằng chỉ một công ty được hưởng lợi, trong khi khách hàng thì lại không được giảm chi phí.

Thị trường di động của Ấn Độ đang phát triển nhanh chóng

TRAI đã khôngđưa ra bất kỳbình luận nào. Nhưng Jio nói rằng những bình luận là “tào lao và vô căn cứ”. Vào tháng 1 vừaqua, công ty đã thể hiện quyết tâm thống trị thị trường, khi vận độnghành langthành công chomột khoản cắt giảm khổng lồ trong chi phí trungchuyểncho các cuộc gọi quốc tế – từ 0,53 rupi/phút xuốngcòn 0.30rupi/phút.

Jio trở nên nổi tiếng trong hai năm gần đây. Công ty đã có lãi trong ba quý vừa qua, với lợi nhuận ròng 6,1 tỷ rupi tínhdến tháng 7 này. Nhưng nhiều người tin rằng côngtythậm chí còn manglạinhiều tiền hơn cho ông Ambani. Nếu ông Ambani có thể giữ giá của Jio thấp hơn các đối thủ của mình trong một thời gian dài, thì ông sẽ tăng thị phần trước khi thống lĩnh thị trường và tăng giá.

Ông Rohit Chordia, một nhà phân tích tại Kotak Institutional Equities nói.”Họ đang chơi mộtván bài lớn. Họ từ bỏ doanh thu trong tương lai vì mục đích làm tổn thương cácđối thủ.”

Những người ủng hộ ông Ambani cho biết ông đã đemlại nhiềusự thay đổi cho thị trường viễn thông và tạo ảnh hưởng về lâu dài chosự phát triển về kinh tế và xã hội của Ấn Độ.

Tuy nhiên, các đối thủ của Jio cho rằng cách tiếp cận của Jio sẽ biến Ấn Độ thành một khu vực căng thẳng tài chính và không được đầu tư cần thiết để theo kịp tiến bộ công nghệ. Theo ông Rajan Mathews, tổng giám đốc của Hiệp hội các nhà khai thác di động của Ấn Độ (COAI), sự cạnh tranh sẽ gâycản trở chonhững ông lớn thâm nhập vào thị trường Ấn Độ.

Và khi ông Modi hứa hẹn chấm dứt thời đại của những ông trùm vô trách nhiệm, những lời chỉ trích nhắmvào các cơ quan quản lý nhà nước làm suy yếu niềm tin vào chương trình nghị sự của ông. “Cácnhà quản lývà các nhà hoạch định chính sách đã không làm tốt vai trò của họ,” ông Mathews nói. “Những người thông minh sẽ tìm ra những cách khéo léo để đi xuyên qua lỗ kim, và đó chính xác là những gì đã xảy ra.”

Ngân Giang(theo FT)