Chuyên gia 'đề xuất' thuế môi trường xăng dầu từ 10.000-20.000 đồng/lít lên tiếng

Tờ trình dự thảo Nghị quyết về biểu thuế bảo vệ môi trường mới nhất đã được người đứng đầu ngành Tài chính – ông Đinh Tiến Dũng ký và gửi tới Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Theo đó, mức thuế đối bảo vệ môi trường đối với mặt hàng xăng được Bộ Tài chính đề nghị mức kịch trần là 4.000 đồng mỗi lít, tăng 1.000 đồng so với hiện hành. Còn mặt hàng dầu là 2.000 đồng mỗi lít, tăng 1.100-1.700 đồng/lít so với mức hiện hành.

Trao đổi về dự thảo nghị quyết này, bà Nguyễn Thị Thanh Hằng, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính cho biết, lý do Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế đó là tại Luật thuế bảo vệ môi trường đã quy định nguyên tắc xác định và xây dựng mức thuế bảo vệ môi trường đối với các hàng hóa chịu thuế bảo vệ môi trường.

Cùng với đó, mức thuế phù hợp với chính sách phát triển kinh tế xã hội từng thời kỳ và mức thuế đối với hàng hoá chịu thuế được xác định theo mức độ gây tác động xấu đến môi trường của hàng hoá.

Bà Hằng cũng dẫn các nghiên cứu cho thấy, mặt hàng xăng dầu là sản phẩm có chứa nhiều chất gây ô nhiễm môi trường như chì, lưu huỳnh, benzen, hydrocacbon thơm, hydrocacbon nặng và một số phụ gia...

"Đây là những chất gây hại đến an toàn, sức khỏe và môi trường. Hơn nữa, cũng theo tính toán của một số nhà khoa học để hoàn trả lại môi trường thì mức thuế bảo vệ môi trường đối với các hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế bảo vệ môi trường phải ở mức cao hơn", bà cho biết.

Để minh chứng cho nhận định trên, đại diện Bộ Tài chính cho biết, tại cuộc hội thảo lấy ý kiến dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật thuế bảo vệ môi trường do Uỷ ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội tổ chức năm 2017, TS Huỳnh Thế Du - Giám đốc đào tạo Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã nhận định: "Nếu tính toán dựa trên mô hình ngoại tác tiêu cực và tính phi hiệu quả (với chi phí ngoại tác tiêu cực đối với xăng được lấy theo đánh giá của một tổ chức uy tín của Mỹ) thì mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng của Việt Nam cần phải điều chỉnh ở mức từ 10.000-20.000 đồng/lít".

"Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ và Chính phủ đã đồng ý trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề xuất điều chỉnh tăng mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu, than đá, dung dịch HCFC, túi ni lông, trong đó đề xuất tăng kịch khung thuế đối với xăng dầu, dung dịch HCFC và túi ni lông", bà Hằng cho biết.

Xác nhận với phóng viên báo điện tử Một Thế Giới, TS Huỳnh Thế Du cho biết phát biểu chi phí ngoại tác của xăng từ 10.000-20.000 nghìn đồng/lít đúng là của mình, nhưng việc không gắn vào bối cảnh của toàn bộ câu chuyện dường như đã gây hiểu nhầm.

Ông Du cho biết, các chi phí ngoại tác chủ yếu là môi trường và sức khỏe nên chúng có thể so sánh giữa các nước phần nào đó. Giả sử chi phí này của Việt Nam tương tự như ở Mỹ thì tính ra ở thời điểm hiện tại từ 10.000-20.000 đồng/lít. Nếu tính cụ thể thì ở Việt Nam có thể thấp hơn, nhưng so với 4.000 đồng/lít thì chưa biết thế nào.

Theo ông Du, thực tế rất nhiều nước trợ cấp cho xăng dầu. Chẳng hạn, nghiên cứu trên được tính ở Mỹ nhưng xăng ở nước này chỉ 0,83 USD/lít, trong khi ở Việt Nam giá xăng khoảng 0,93 USD/lít. Hay như Na Uy là nước giàu khoáng sản, dầu mỏ nhưng ý thức bảo vệ môi trường của họ cao hơn, nên giá xăng dầu thuộc dạng cao nhất thế giới là 2,02 USD/lít.

Ông Du cho biết đã nêu ra những trục trặc của dự thảo lúc đó như việc đưa ra các lập luận chưa được dựa trên các cơ sở nền tảng của thuế khóa do vậy khó có thể bảo vệ. Chưa có các nghiên cứu bài bản về tác động của các loại thuế nói chung, thuế bảo vệ môi trường nói riêng. Do vậy, điều này tạo ra cảm giác cho công chúng thấy rằng nguyên nhân của việc tăng thuế nằm ở chỗ khác.

Bên cạnh đó, các giải trình về việc sử dụng nguồn thu từ thuế bảo vệ môi trường là chưa thực sự thuyết phục.

“Nếu vì mục tiêu tạo nguồn thu chung cho ngân sách thì không nên dùng tên gọi là thuế bảo vệ môi trường mà có thể dùng các loại tên khác như tiêu thụ đặc biệt hoặc thuế giảm thiểu ngoại tác”, ông Du nói.

Chuyên gia này cũng khuyến nghị rằng cần hạn chế đến mức có thể sự bất mãn của người dân. Cần có cơ sở quyết định việc xác định các nguồn thu và các mức thu dựa trên các nguyên tắc cơ bản.

“Về ý nghĩa kinh tế và khía cạnh kỹ thuật thì có thể tăng thuế đối với xăng dầu, nhưng về mặt tâm lý người dân và cảm nhận của công chúng sẽ rất bất lợi. Do vậy, các cơ quan chức năng cần hết sức cân nhắc. Giải pháp nòng cốt vẫn là chi tiêu hiệu quả và đảm bảo minh bạch”, ông Du nhấn mạnh.

Cũng theo TS Du, một sắc thuế tốt phải đảm bảo 5 tiêu chí: Thứ nhất là hiệu quả kinh tế. Hệ thống thuế không nên can thiệp vào phân bổ nguồn lực hiệu quả; thứ hai là đơn giản về mặt hành chính. Hệ thống thuế phải dễ dàng và tương đối, không tốn kém trong thực thi; thứ 3 là linh hoạt, phải có khả năng đáp ứng một cách dễ dàng và tự động trong một số trường hợp khi tình hình kinh tế thay đổi; thứ 4 là phải minh bạch, sao cho cá nhân có thể biết được họ đóng thuế bao nhiêu.

Lam Thanh