Chuyện tình Lan và Điệp: Từ tiểu thuyết đến âm nhạc

Từ tiểu thuyếtTắt lửa lòng

Trong 3 bản Chuyện tình Lan và Điệp thì ca khúc 1 rất quen thuộc với công chúng, nhất là ở phía Nam. Nó được mở đầu bằng câu: “Tôi kể người nghe, đời Lan và Điệp, một chuyện tình cay đắng. Lúc tuổi còn thơ tôi vẫn thường mộng mơ đem viết thành bài ca...”. Nhiều người nhầm tưởng là nhạc sĩ đã được nghe một câu chuyện truyền khẩu và kể lại bằng âm nhạc, nhưng thực ra câu chuyện bắt nguồn từ cuốn tiểu thuyếtTắt lửa lòngcủa nhà văn Nguyễn Công Hoan (xuất bản năm 1933).

Nguyễn Công Hoan (1903 - 1977) quê quán làng Xuân Cầu, huyện Văn Giang, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc xã Nghĩa Trụ, huyện Châu Giang, tỉnh Hưng Yên). Ngay từ lúc văn học quốc ngữ còn non nớt, ông đã đóng góp tích cực cho sự phát triển văn xuôi Việt Nam, xứng đáng là một trong những con chim đầu đàn của nền văn học Việt Nam hiện đại. Suốt hơn 50 năm cầm bút, di sản văn học của ông để lại thật phong phú với đủ các thể loại như tiểu thuyết, truyện dài, truyện ngắn, bút ký, tiểu luận, hồi ký...

Tác phẩm chính:Kiếp hồng nhan (1923), Tắt lửa lòng (1933), Lệ Dung (1934), Kép Tư Bền (1935), Ông chủ; Bà chủ (1935), Bơ vơ (1936), Nhật ký cô làm công (1936), Bước đường cùng (1938), Thanh Đạm (1942), Nông dân và địa chủ (1955), Tranh tối tranh sáng (1956), Hỗn canh hỗn cư (1961), Đống rác cũ (tập I - 1963), Đời viết văn của tôi (1971)và rất nhiều truyện ngắn.

Riêng tiểu thuyếtTắt lửa lòngcó thể tóm tắt như sau: Điệp – một học sinh nghèo tỉnh lẻ và Lan, con gái một ông Tú làng – ân nhân của gia đình Điệp. Điệp và Lan được gia đình hai bên hứa hôn, họ thương yêu nhau rất mực bằng một tình cảm trong sáng, trân trọng nhau. Tuy nhiên, do mắc mưu của một quan phủ, Điệp phải phụ tình Lan để cưới Thúy Liễu, con gái ông quan phủ. Lan ôm mối tình tuyệt vọng, vào chùa cắt tóc đi tu... Sau này, quá chán ngán mối lương duyên hờ với Thúy Liễu nên Điệp đã li dị. Chàng sống một mình, tu tâm học hành và trở thành một bác sĩ giỏi. Điệp đã nhiều lần đến chùa tìm Lan nhưng không gặp được...

Mãi đến mười mấy năm sau, khi Lan lâm bạo bệnh do quá sầu não, chàng mới được phép đưa nàng về nhà chữa trị, nhưng đó cũng là những giây phút cuối cùng của Lan. Nàng lìa đời bỏ lại một mối tình đầy ray rứt.

...đến trường caChuyện tình Lan và Điệp

Tác giả của 3 ca khúc Chuyện tình Lan và Điệp là Mạc Phong Linh – Mai Thiết Lĩnh (đây là một trong những bút danh của nhóm Lê Minh Bằng, gồm 3 nhạc sĩ: Lê Dinh, Minh Kỳ và Anh Bằng. Tuy ký tên chung nhưng hầu hết những sáng tác của nhóm đều do Anh Bằng viết, 2 người kia chỉ góp ý, sửa chữa chút ít).

Nhạc sĩ Lê Dinh giải thích việc sở dĩ nhóm này lấy nhiều bút danh (Lê Minh Bằng, Mạc Phong Linh, Mai Thiết Lĩnh, Mai Bích Dung, Dạ Cầm, Tôn Nữ Thụy Khương, Giang Minh Sơn...) như sau: “Chúng tôi muốn thử nghiệm một loại nhạc hợp với đa số người thưởng thức, giản dị, nhạc dễ nhớ, lời dễ hiểu, dễ thuộc... nếu nó có được khán thính giả chấp nhận thì là một điều hay, còn nếu không thì cũng chẳng sao, không ảnh hưởng gì đến tên tuổi của 3 anh em chúng tôi. Nhưng chúng tôi không ngờ, những bài như Chuyện tình Lan và Điệp 1, Cô hàng xómvà nhiều bài khác – cũng thuộc loại bài có lời ca hợp với đa số người bình dân - lại được phần đông mến chuộng. Bằng cớ là mỗi lần xuất bản 10.000 bản, chỉ trong vòng một tuần lễ là hết sạch, các đại lý yêu cầu tái bản tới tấp, chúng tôi phải có mặt suốt đêm ở nhà in Tương Lai, đường Trần Hưng Đạo, để lo in cho kịp, có nhiều bài mức phát hành lên đến cả trăm ngàn bản...”.

Nếu trong tiểu thuyết, nhà văn kể lại các sự việc qua góc nhìn của Điệp thì trong các ca khúc, nhạc sĩ lại tập trung vào tâm trạng của Lan, và có những “điểm nhấn” khác nhau. Ở ca khúc 1, là câu “...Lần cuối gặp nhau Lan khẽ nói: Thương mãi nghe anh, em yêu anh chân tình, nếu duyên không thành - Điệp ơi, Lan cắt tóc quên đời vì anh...” nghe vừa dễ thương vừa xót xa, thương cảm.

Ở ca khúc 2 là: “...Những chiều phai nắng, nàng thường ra ngồi gốc bồ đề, đem bao tâm sự gửi vào hư vô, vì Lan cố tìm quên. Nhưng một ngày kia nàng bắt bướm đặt kề bên cánh lan. Hoa cùng với bướm, ép chung một trang sách chôn cùng một nấm mồ... Ai đã từng yêu, cảm thông nỗi niềm đau thương với nàng. Mối tình đầu tiên nàng đành chôn vùi theo đôi bướm hoa...”. Tuy đã quy y, lánh xa cõi trần, nhưng “Nàng không sao xóa tình yêu xưa cũ, dẫu cho con thuyền neo bến đường tu...” nên đã bắt một con bướm (Điệp) đặt nằm kề bên cánh hoa lan (mình) trên trang giấy, rồi đem chôn chung. Cảnh tượng thật mủi lòng.

Ở ca khúc 3 là: “...Chiều nay cũng như bao lần rồi Lan ra sân đứng khóc cô đơn. Chợt nghe tiếng chuông reo từng hồi xa xa, ai đến viếng thăm chùa. Trời vô tình đã khiến xui nên cơn ly tan, cớ sao vẫn còn xúi người yêu đi thăm Lan. Điệp nhìn Lan không nói, đôi lòng chung đắng cay ứa lệ không lời... Điệp ơi, duyên lỡ làng rồi thôi đành chờ kiếp sau, đừng đem ân tình thương nhớ đến đây chỉ thêm sầu. Cánh cửa trần tu, khép lại rồi mà chuông còn reo mãi, Lan giận đời nên nàng cắt đứt giây chuông từ lưu luyến...”.

Nhạc sĩ Anh Bằng thời trẻ

Năm 2016 tại TP.HCM, một ca sĩ trẻ là Hamlet Trương đã “thử sức” mình khi viết tiếpChuyện tình Lan và Điệp 4, là góc nhìn từ phía Điệp trong một chiều lên thăm Lan ở chùa. Tuy nhiên, còn quá sớm để đánh giá về ca khúc rất mới này.Cả 3 ca khúc được thể hiện bằng điệu Bolero dễ hát, nên được phổ biến rộng rãi trong công chúng, nhất là tầng lớp bình dân. Kể từ lúc sáng tác (năm 1965) đến nay đã hơn nửa thế kỷ, và hứa hẹn sẽ còn sống mãi...

Theo Hà Đình Nguyên/Thesaigontimes.vn