Cựu tổng thống Peru được tha tù khiến dân phẫn nộ

Đêm 24.12, Tổng thống Pedro Pablo Kuczynski tuyên bố quyết định tha tội vì lòng nhân đạo cho ông Fujimori, sau khi một nhóm y tế xác định vị cựu độc tài bị một căn bệnh không thể chữa được, và điều kiện nhà tù có thể là gây nguy hiểm đáng kể cho sức khỏe và tính mạng của ông Fujimori.

Ngày 23.12, ông Fujimori được đưa đến bệnh viện cấp cứu, sau khi ông bị giảm huyết áp nhanh, nhịp tim bất bình thường. Bác sĩ nói người tù phạm 79 tuổi có thể chết.

Ông từng làm đơn xin ân xá vì tuổi cao sức yếu hồi một năm trước. Cụ thể là bị chứng loạn nhịp tim, đã phải nhập viện nhiều lần.

Luật Peru qui định người phạm tội giết người hoặc bắt cóc khi bệnh nặng thời kỳ cuối mới được tổng thống ân xá. Ông Fujimori đã xin ân xá 3 lần kể từ năm 2013, nhưng đều bị bác đơn sau khi các bác sĩ nói ông ta không bị bệnh không thể cứu chữa, cũng không bị bệnh tâm thần nặng. Nếu không được ân xá, ông Fujimori sẽ phải ngồi tù đến khi 93 tuổi.

Ông Fujimori đang phải thụ án 25 năm tù vì tội tham nhũng và các tội vi phạm nhân quyền. Ông bị bỏ tù năm 2009 vì cho phép các biệt đội tử thần giết 25 người gồm 1 bé trai 8 tuổi là những người bị cáo buộc oan là thành viên phong trào du kích Con đường sáng theo chủ nghĩa Mao, và ông còn để mặc tình trạng tham nhũng tràn lan và dàn xếp kết quả bầu cử.

Lệnh ân xá được ban để Tổng thống “cảm ơn” không bị luận tội?

Tuyên bố ân xá cho ông Fujimori tiếp sau việc Tổng thống Kuczysnki thoát khỏi nguy cơ bị quốc hội luận tội vào khuya 21.12, nhờ công của Kenji, con trai ông Fujimori và là thủ lĩnh một bè nổi loạn của đảng Fuerza Popular đối lập và chiếm đa số ở Quốc hội Peru.

Đảng này do Keiko, chị của Kenji, lãnh đạo, đã phản đối chuyện nhiều đảng khác muốn bãi nhiệm Tổng thống Kuczysnki, vì ông khai man chuyện dính líu và nhận tiền của công ty xây dựng Odebrech (Brazil), đối tượng chính của một vụ tai tiếng tham nhũng lớn nhất Nam Mỹ.

Đã có những đồn đoán Tổng thống Kuczynski đồng ý ân xá cho ông Fujimori, đổi lại là các nghị sĩ đối lập không ủng hộ luận tội ông.

Kenji Fujimori đã viết Twitter, thay mặt gia đình cảm ơn “hành xử quảng đại” của Tổng thống Kuczynski và “chúng tôi sẽ mãi mãi tri ân ông”.

Người chị Keiko Fujimori nói công lý đã được thực hiện và lệnh ân xá của Tổng thống đã đem đến cho bà một đêm hạnh phúc.

Trong khi đó, nhà khoa học chính trị Steven Levitsky thuộc Đại học Harvard nói việc thả vị cựu lãnh đạo sẽ gây ra đấu đá quyền lực, giữa người con trai út với người chị Keiko Fujimori.

Ông cho rằng bà Keiko không muốn cha ra khỏi tù, và PPK xem việc tha ông Fujimori là để gây chia rẽ bè phái và đạt một thỏa thuận với Kenji Fujimori.

Nhà nghiên cứu nói với báo Guardian: “Nếu Keiko nắm toàn quyền kiểm soát PPK, bà ấy sẽ là ứng cử viên và có thể là tổng thống kế tiếp, nếu mọi sự suôn sẻ. Nhưng khi người cha ra khỏi tù, đấy lại là một canh bạc khác”.

Người dân Peru mừng Noel đã đón nhận thông tin ông Fujimori được ân xá với những phản ứng khác nhau. Những người phản đối phẫn nộ tập hợp ở quảng trường San Martin ở thủ đô Lima, trong khi hình ảnh TV chiếu người ủng hộ ông Fujimori hoan hô bên ngoài bệnh viện mà ông được đưa đến cấp cứu hôm 23.12.

Ít nhất 2 nghị sĩ đảng PPK cầm quyền đã từ chức để phản đối. Có thể các vị bộ trưởng cũng sẽ từ chức.

Eduardo Dargent, Giáo sư khoa chính trị thuộc Đại học Giáo hoàng Công giáo Peru, dự báo quyết định của Tổng thống sẽ là “sai lầm tệ hại nhất của ông ta”, và lệnh ân xá là “trò giễu nhại” những người đã bỏ phiếu cho ông Kuczynski thắng cử tổng thống 2016 một cách sít sao trước bà Keiko Fujimori.

Nhưng bà Gisela Ortiz, chị của một nạn nhân bị biệt đội tử thần giết chết năm 1992, nói Tổng thống Kuczynski đã cướp sự bình an và quyền thụ hưởngcông lý của họ, khi ông tha thứ bất xứng đáng cho ông Fujimori.

Cựu Thủ tướng Pedro Cateriano gọi lệnh ân xá là “một hành vi phản bội nền dân chủ và nhân quyền”, và “việc tha thứ cho một gã độc tài không phải là một hành xử nhân đạo, mà là một thỏa thuận chính trị xấu xa”.

Nhân vật gây chia rẽ ở Peru

Ông Fujimori từng lãnh đạo Peru từ năm 1990 đến năm 2.000, và là một nhân vật của đảng thống trị Quốc hội Peru, và cũng là một nhân vật gây chia rẽ.

Một số người ca ngợi ông có công đánh bại phong trào du kích Con đường sáng, trong khi những người khác tố cáo chính phủ của ông vi phạm nhân quyền.

Ông Fujimori từng là sinh viên đại học và giáo sư toán, là chính khách “ngoài lề” khi ông trúng cử tổng thống Peru năm 1990, thắng nhà văn Mario Vargas Llosa.

Khi ông nhậm chức, Peru bị lạm phát trầm trọng, Con đường sáng gieo rắc bạo lực. Ông nhanh chóng tái thiết đất nước bằng biện pháp tư hữu hóa ồ ạt các tập đoàn nhà nước. Chính phủ ông mất nhiều thời gianhơn để đánh bại Con đường sáng nhưng ở cuộc chiến này, ông nhận được sự ủng hộ tối đa.

Chính phủ của ông Fujimori sụp đổ cũng nhanh như khi ông nắm quyền lực. Sau một thời gian ngắn giải tán Quốc hội Peru và muốn tranh nhiệm kỳ thứ ba, ông phải bỏ ra nước ngoài trong nhục nhã năm 2.000, sau khi rò rỉ những đoạn băng video chiếu chỉ huy tình báo Vladimiro Montesinos hối lộ các nghị sĩ.

Ông Fujimori trốn về quê nội là Nhật Bản, rồi dùng fax gởi đơn từ chức tổng thống. 5 năm sau, ông tuyên bố sẽ về Peru bằng tàu ngầm, rồi ông gây bất ngờ cho kẻ thù và người ủng hộ khi bay đến Chilê, nơi ông bị bắt và dẫn độ qua Peru.

Ông Fujimori muốn lại làm tổng thống năm 2006, nhưng lại phải hầu tòa, bị buộc tội lạm quyền.

Theo nhà sử học đã quá cố Alfonso Quiroz, chế độ Fujimori tham nhũng lớn nhất trong lịch sử Peru, làm thất thoát khoảng từ 1,5 tỉ đến 4 tỉ USD. Tổ chức Minh bạch quốc tế xếp ông Fujimori đứng hạng 7 trong 10 lãnh đạo tham nhũng “ăn dày” nhất thế giới, với ước tính ông đã chiếm đoạt khoảng 600 triệu USD.