Đằng sau việc Oppo đóng đơn vị thiết kế chip Zeku, sa thải gần 3.000 kỹ sư

Điều đó đã gây ra sự tranh luận sôi nổi ở Trung Quốc về các yếu tố đằng sau hành động của Oppo.

Oppo hôm 12.5 đã thông báo về việc ngừng hoạt động của Zeku thông qua tuyên bố ngắn gọn, gọi đó là một “quyết định khó khăn”, đổ lỗi cho “những bất ổn trong nền kinh tế toàn cầu và thị trường smartphone”. Theo đó, Oppo trở thành một trong những hãng công nghệ lớn đầu tiên của Trung Quốc rút lui khỏi lĩnh vực chip sau làn sóng đầu tư mạnh những năm qua.

Tin tức trên gây bất ngờ cho các nhân viên Zeku vì họ chỉ nhận được thông báo chưa đầy một ngày trước. Một nhân viên Zeku giấu tên tiết lộ với trang SCMP rằng anh và các đồng nghiệp hôm 11.5 được thông báo không cần đến văn phòng vào ngày hôm nay. “Tôi thậm chí không thể quay lại văn phòng để lấy máy tính xách tay”, nhân viên này cho hay.

Shobhit Srivastava, nhà phân tích cấp cao của hãng nghiên cứu công nghệ và tư vấn Omdia, cho biết: “Các yếu tố rõ ràng vào thời điểm này là suy thoái kinh tế và nhu cầu giữ lại lợi nhuận.Việc duy trì một bộ phận chip không phải là nhiệm vụ dễ dàng bởi cần sự đầu tư đáng kể cũng như sự hỗ trợ của đối tác để thành công”.

Tuy nhiên, các nhà phân tích Trung Quốc cũng đưa ra những phỏng đoán về các yếu tố không phải tài chính là lý do Oppo đóng cửa Zeku, trong đó có nỗ lực tránh các lệnh trừng phạt thương mại từ Mỹ.

Dù không có cuộc nói chuyện hay thông tin nào về việc Oppo là mục tiêu trong danh sách đen của Mỹ, nhưng Huawei, công ty sở hữu đơn vị thiết kế chip tiên tiến HiSilicon, là ví dụ về việc các hạn chế thương mại có thể gây thiệt hại cho các doanh nghiệp.

Theo báo cáo của hãng nghiên cứu Counterpoint Research, Huawei đã cạn kiệt chất bán dẫn mà HiSilicon thiết kế cho smartphone của mình vào tháng 12.2022, do các lệnh trừng phạt thương mại từ Mỹ đã cắt giảm khả năng tiếp cận của công ty với các chip mới tiên tiến.

Theo các nguồn tin trong ngành, nhiều kỹ sư từ HiSilicon đã gia nhập Zeku khi các lệnh trừng phạt từ Mỹ tiếp tục ảnh hưởng đến hoạt động của Huawei.

Trong video dài 18 phút về cuộc họp của mình với nhân viên hôm 12.5, Liu Jun - Giám đốc điều hành Zeku cho biết thị trường smartphone suy yếu là lý do chính khiến Oppo quyết định đóng cửa bộ phận thiết kế chip đã hoạt động 4 năm.

“Công ty không đủ khả năng chi trả khoản đầu tư lớn như vậy vào chip”, Liu Jun nói và dường như cố kìm nước mắt khi giải thích tình hình cho nhân viên.

Oppo từ chối trả lời câu hỏi mà trang SCMP gửi đến hôm 15.5.

Việc Oppo đóng cửa Zeku đánh dấu một đòn khác giáng vào tham vọng bán dẫn và mục tiêu trở nên tự cung tự cấp trong lĩnh vực công nghệ cao đó của Trung Quốc, khi các lệnh trừng phạt thương mại từ Mỹ tiếp tục làm gián đoạn hoạt động của các công ty nội địa lớn trong lĩnh vực này.

Trước thông báo ngừng hoạt động hôm 12.5, Zeku đã tích cực tuyển dụng nhân tài bán dẫn trong số những sinh viên mới tốt nghiệp đại học ở Trung Quốc và các công ty chip nội địa khác với các gói lương hấp dẫn. Zeku đã đăng một thông báo tuyển dụng chỉ hai tuần trước, tìm kiếm các kỹ sư chip để gia nhập văn phòng ở thủ đô Bắc Kinh, thành phố Thượng Hải, Thành Đô và Tây An.

Oppo thành lập Zeku vào năm 2019 để thiết kế những chip có thể tăng hiệu suất cho smartphone và các thiết bị khác của họ. Động thái này tương tự như những gì Huawei đã thực hiện với công ty con HiSilicon. Các nhà sản xuất smartphone khác của Trung Quốc, gồm cả Xiaomi, cũng thành lập liên doanh sản xuất chip riêng.

Zeku hoạt động theo dây chuyền tương tự như bộ phận Silicon nội bộ của Apple, nơi phát triển bộ xử lý chính trong iPhone, iPad và máy tính Mac. Zeku được giao nhiệm vụ thiết kế bộ xử lý ứng dụng, modem và các giải pháp kết nối khác như Wi-Fi và Bluetooth. Công ty có các địa điểm ở Thượng Hải, Tây An, Bắc Kinh và Thành Đô. Riêng đơn vị của Zeku ở Thượng Hải có gần 200 bằng sáng chế, nhiều trong số đó liên quan đến chất bán dẫn, theo Tianyancha, nền tảng theo dõi đăng ký kinh doanh và nhãn hiệu của các công ty.

Trang web Zeku từng mô tả công ty này là nhà cung cấp hệ thống bán dẫn tiên tiến nhất có văn phòng tại thành phố San Diego, Palo Alto ở bang California (Mỹ) và Yokohama (Nhật Bản). Trong 4 năm qua, Zeku đã tung ra hai thiết kế chất bán dẫn: MariSilicon X (chip chuyên dụng cho hình ảnh) vào tháng 12.2021 và MariSilicon Y (chip xử lý âm thanh) hồi cuối năm 2022.

Zeku đã cung cấp cho tất cả nhân viên của mình gói thôi việc N+3, với N đại diện cho số năm làm việc. N+3 sẽ được nhân với mức lương cơ bản và tiền thưởng trung bình trong 12 tháng của nhân viên. Đây là một khoản bồi thường hào phóng theo tiêu chuẩn ngành.

Theo thông báo của Zeku, những sinh viên mới tốt nghiệp được tuyển dụng trước đó có tùy chọn làm việc cho các bộ phận khác tại trụ sở chính Oppo ở thành phố Đông Quản, tỉnh Quảng Đông hoặc nhận gói N+3.

Theo nguồn tin trong ngành, việc Oppo thành lập bộ phận bán dẫn với 3.000 nhân viên dường như là sai lầm chiến lược vì con số đó quá lớn ngay cả với một công ty mới thành lập về thiết kế chip. Oppo chưa bao giờ tiết lộ số tiền họ đã đầu tư vào Zeku trước khi đóng cửa.

Trong quý 1/2023, Oppo là hãng smartphone đứng đầu về doanh số tại Trung Quốc và xếp thứ tư về doanh số bán hàng toàn cầu (sau Apple, Samsung Electronics và Xiaomi), theo dữ liệu từ Counterpoint Research. Oppo đã xuất xưởng 20,8 triệu smartphone trong quý 1/2023, giảm hơn 10% so với 30,9 triệu chiếc trong cùng kỳ năm 2022.

Doanh số smartphone của Oppo, gồm cả OnePlus và Realm, đã bị ảnh hưởng nặng nề vào năm 2022, khi giảm 20,7% so với cùng kỳ 2021 xuống còn 107,6 triệu chiếc. Điều đó đã làm giảm 23% doanh thu của Oppo vào năm 2022 xuống còn 38,2 tỉ USD, theo Counterpoint Research.

Việc Zeku bị đóng cửa diễn ra trong bối cảnh khó khăn với các công ty thiết kế chip ở Trung Quốc, nơi việc mua chip bị cản trở do các hạn chế xuất khẩu leo thang của Mỹ nhắm vào chất bán dẫn tiên tiến.

Trong số 3.243 công ty thiết kế chip ở Trung Quốc vào năm ngoái, chỉ 566 hãng có doanh thu trên 100 triệu nhân dân tệ (14,4 triệu USD), theo Wei Shaojun, lãnh đạo bộ phận thiết kế mạch tích hợp tại Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Trung Quốc (CSIA).

Dưới các lệnh trừng phạt hạn chế xuất khẩu chip tiên tiến sử dụng công nghệ có nguồn gốc từ Mỹ, việc tìm kiếm nhà sản xuất cho các công ty thiết kế chip tại Trung Quốc đang trở nên ngày càng khó khăn.

TSMC, nhà sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất thế giới có trụ sở ở Đài Loan, đã ngừng nhận đơn đặt hàng của HiSilicon sau khi Mỹ trừng phạt Huawei. Mỹ không nhắm mục tiêu cụ thể vào Oppo, nhưng các bản cập nhật với các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ vào tháng 10.2022 cấm bán sang Trung Quốc bất kỳ chip hoặc thiết bị sản xuất chip đủ tiên tiến nào mà không có sự chấp thuận rõ ràng.