Haiti nói 26 người Colombia, 2 người Mỹ ám sát Tổng thống Moise, hỗn loạn việc xác định người lãnh đạo

Theo các quan chức Haiti, ông Jovenel Moise (53 tuổi) bị bắn chết vào đầu ngày 7.7 tại nhà riêng của mình bởi nhóm giết người nước ngoài được đào tạo, khiến đất nước nghèo nhất ở châu Mỹ chìm sâu hơn vào tình trạng hỗn loạn trong bối cảnh chia rẽ chính trị, nạn đói và bạo lực băng đảng lan rộng.

Các nhà chức trách đã theo dõi những kẻ tình nghi là sát thủ hôm 7.7 tới một ngôi nhà gần hiện trường vụ án ở Petionville, vùng ngoại ô sườn đồi phía bắc thủ đô Port-au-Prince của Haiti. Một cuộc đọ súng kéo dài đến khuya và chính quyền đã bắt giữ một số nghi phạm hôm 8.7.

Cảnh sát trưởng Charles Leon đã công bố 17 người đàn ông trước các nhà báo tại cuộc họp báo cuối ngày 8.7, cho thấy một số hộ chiếu Colombia, cùng với súng trường tấn công, dao rựa, bộ đàm, các vật liệu như máy cắt bu lông và búa.

Charles Leon nói: “Những người nước ngoài đến đất nước chúng tôi để giết tổng thống. Có 26 người Colombia, được xác định bằng hộ chiếu của họ và hai người Mỹ gốc Haiti nữa".

Ông cho biết 15 người Colombia và 2 người Mỹ gốc Haiti đã bị bắt. 3 trong số những kẻ tấn công đã bị giết và 8 người vẫn đang bỏ trốn, Charles Leon nói.

Bộ trưởng Quốc phòng Colombia - Diego Molano nói những người Colombia tham gia vụ ám sát Tổng thống Haiti là thành viên đã nghỉ hưu của quân đội nước này. Ông cho biết Colombia sẽ hợp tác trong cuộc điều tra.

Bộ trưởng bầu cử và quan hệ giữa các đảng của Haiti - Mathias Pierre đã xác định hai nghi phạm người Mỹ gốc Haiti là James Solages (35 tuổi) và Joseph Vincent (55 tuổi).

Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ không thể xác nhận liệu có bất kỳ công dân Mỹ nào trong số những người bị giam giữ hay không. Thế nhưng, các nhà chức trách Mỹ thường xuyên liên lạc với các quan chức Haiti, bao gồm cả các cơ quan điều tra, để thảo luận về cách Mỹ có thể cung cấp hỗ trợ.

Hôm 7.7, các quan chức ở Haiti (quốc gia Caribe nói tiếng Pháp và Creole chủ yếu) cho biết những sát thủ dường như nói chuyện bằng tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha.

Mathias Pierre nói: “Đó là một đội biệt kích đầy đủ, được trang bị tốt, với hơn 6 chiếc xe và rất nhiều thiết bị”.

Các quan chức vẫn chưa đưa ra động cơ của vụ giết người. Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2017, Tổng thống Jovenel Moise đã phải đối mặt với nhiều cuộc biểu tình phản đối sự cai trị của mình - trước tiên là về các cáo buộc tham nhũng và việc quản lý nền kinh tế, sau đó là về quyền lực ngày càng gia tăng của ông.

Một đám đông giận dữ đã tụ tập vào sáng 8.7 để xem hoạt động của cảnh sát, với một số người đã phóng hỏa đốt ô tô của những nghi phạm và vào ngôi nhà nơi họ ẩn náu. Đạn ngổn ngang trên đường phố.

"Đốt chúng!" là tiếng hét của một số trong số hàng trăm người bên ngoài đồn cảnh sát, nơi các nghi phạm đang bị giam giữ.

Cảnh sát trưởng Charles Leon cho biết người dân địa phương đã giúp cảnh sát truy tìm những kẻ tình nghi, nhưng anh xin cư dân để họ thực thi công lý.

Tình trạng khẩn cấp kéo dài 15 ngày đã được ban bố hôm 7.7 để giúp các nhà chức trách bắt giữ những kẻ giết người. Thế nhưng, Thủ tướng tạm quyền Claude Joseph hôm 8.7 cho biết đã đến lúc nền kinh tế mở cửa trở lại và ông đưa ra chỉ thị để sân bay bắt đầu hoạt động trở lại.

Cái chết của Tổng thống Jovenel Moise đã gây ra sự nhầm lẫn về việc ai là nhà lãnh đạo hợp pháp của đất nước 11 triệu dân, có chung đảo Hispaniola với Cộng hòa Dominica.

Haiti đã phải vật lộn để đạt được sự ổn định kể từ khi chế độ độc tài của gia đình Duvalier sụp đổ vào năm 1986, vật lộn với một loạt các cuộc đảo chính và sự can thiệp từ nước ngoài.

Một sứ mệnh gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc - nhằm khôi phục trật tự sau khi cuộc nổi dậy lật đổ Tổng thống lúc bấy giờ là Jean-Bertrand Aristide vào năm 2004 - đã kết thúc vào năm 2019 với tình hình đất nước vẫn còn trong tình trạng hỗn loạn.

Ryan Berg, nhà phân tích của Trung tâm Chiến lược & Nghiên cứu Quốc tế, nói: “Tôi có thể hình dung ra một kịch bản trong đó có các vấn đề liên quan đến việc lực lượng vũ trang và cảnh sát quốc gia trung thành với ai, trong trường hợp có đối thủ tuyên bố là tổng thống giữ chỗ của đất nước”.

Hiến pháp năm 1987 của Haiti quy định người đứng đầu Tòa án tối cao sẽ tiếp quản vai trò Tổng thống. Thế nhưng, người đứng đầu Tòa án Tối cao đã qua đời vào tháng trước do mắc COVID-19 trong bối cảnh gia tăng bệnh nhiễm trùng ở một trong số ít quốc gia chưa bắt đầu chiến dịch tiêm vắc xin.

Jovenel Moise trong tuần này đã bổ nhiệm thủ tướng mới, Ariel Henry, để thay thế Claude Joseph, mặc dù ông vẫn chưa tuyên thệ nhậm chức khi tổng thống bị giết.

Claude Joseph đã xuất hiện hôm 7.7 để phụ trách tình hình, điều hành phản ứng của chính phủ về vụ ám sát, kêu gọi Mỹ hỗ trợ và ban bố tình trạng khẩn cấp.

Được phe đối lập ưu ái hơn, Ariel Henry nói với tờ Le Nouvelliste của Haiti rằng ông không coi Claude Joseph là thủ tướng hợp pháp và ông ta nên quay lại vai trò ngoại trưởng.

"Tôi nghĩ chúng ta cần phải nói chuyện. Đáng lẽ Claude sẽ ở lại chính phủ mà tôi sắp có", Ariel Henry nói.

Đặc phái viên của Liên Hợp Quốc tại Haiti hôm 8.7 cho biết Claude Joseph sẽ vẫn là nhà lãnh đạo cho đến khi một cuộc bầu cử được tổ chức, kêu gọi tất cả các bên bỏ qua những khác biệt giữa họ.

Được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế, Tổng thống Jovenel Moise từng thúc đẩy tổ chức cả hai cuộc bầu cử và một cuộc trưng cầu dân ý về hiến pháp vào tháng 9.2020, những nỗ lực bị phản đối kịch liệt bởi xã hội dân sự Haiti, vốn kêu gọi một chính phủ chuyển tiếp hướng dẫn đất nước đi bỏ phiếu.

Mathias Pierre nói với Reuters rằng Nội các dự định hướng dẫn đất nước tiến hành cuộc bầu cử trong thời gian 2 tháng theo kế hoạch.

Jake Johnston, cộng sự nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách ở Washington, cho biết: “Có rất nhiều điều chưa biết về những gì xảy ra tiếp theo, nhưng điều quan trọng cần nhớ rằng đó cũng là trường hợp trước khi vụ ám sát Moise".