Oscar 2020: Mù mịt một cách bất thường

Viện Hàn lâm khoa học và nghệ thuật điện ảnh Mỹ (AMPAS) - đơn vị tổ chức Oscar– sau vài năm ngắn ngủi đã thay đổi chóng mặt. Đây là hệ quả từ những chỉ trích nghiêm trọng đến đe dọa đến sự tồn tại như kỳ thị chủng tộc (chiến dịch #OscarSoWhite), dung túng kẻ lạm dụng tình dục (phong trào #MeToo) và phân biệt đối xử (số lượng các nhà làm phim nữ quá ít).

AMPAS từng được xem là câu lạc bộ dành riêng cho những người đàn ông da trắng thế nhưng cơ cấu hiện nay cho thấy nhóm này đã bất ngờ trở thành thiểu số và dẫn đến việc đường đua Oscar năm sau khó đoán hơn bao giờ hết.

Năm nay, Disney – ông vua không ngai của Hollywood - đã nuốt chửng 20th Century Fox và phát hành hàng loạt phim bom tấn chiếm 35% tổng doanh thu phòng vé toàn cầu nhưng lại không có bất kỳ bộ phim nào đủ triển vọng để lọt vào hạng mục “Phim hay nhất”. Avengers: Endgame có thể đạt doanh thu cao nhất mọi thời đại nhưng nó không tạo được hiệu ứng tốt về mặt nghệ thuật như Black Panther (2018) đã làm.

Trong khi đó, Netflix - công ty có nhiều bộ phim triển vọng nhất - vẫn bị hai hệ thống rạp lớn nhất nước Mỹ từ chối và tiếp tục bị chê bai không đủ tư cách để tranh giải do được chiếu quá hạn chế. Dòng phim độc lập (indie) xưa nay luôn được AMPAS ưu ái thậm chí còn thê thảm hơn. Thị phần của dòng phim này đã giảm mạnh 45% so với năm ngoái.

Một cảnh trong phim Marriage Story

Nói theo tờ Vanity Fair thì AMPAS “đang trong cơn khủng hoảng và đã thực hiện vài cải cách mang tính đột phá nhằm thay đổi sự mất cân bằng về mặt thành viên”. Câu hỏi được đặt ra là: Liệu chúng có hiệu quả hay không?

Ba liên hoan phim lớn – Venice, Toronto và Telluride – vừa kết thúc đã làm lộ diện vài bộ phim tiềm năng như Marriage Story (Netflix) của đạo diễn Noah Baumbach do Adam Driver và Scarlett Johansson thủ diễn. Once Upon a Time in Hollywood của Quentin Taratino cũng là một ứng viên mạnh. Mặc dù vậy, không có cái tên nào thật sự vượt trội để có thể dẫn đầu cuộc đua như La La Land hay Green Book vào những năm trước.

Quentin Taratino là ứng viên sáng giá cho hạng mục "Đạo diễn xuất sắc nhất" cho Once Upon a Time in Hollywood

Năm nay, một xu hướng phổ biến đã quay trở lại: Các diễn viên thủ vai những nhân vật lịch sử như Judy Garland (Renée Zellweger trong Judy), Harriet Tubman (Cynthia Erivo trong Harriet) có khả năng cao nhận đề cử Oscar trong khi phim của họ thì hầu như không có cơ hội tranh tài tại hạng mục “Phim hay nhất” và nhường sân chơi cho Irishman (đạo diễn Martin Scorsese), Ford v Ferrari (đạo diễn James Mangold), 1917 (đạo diễn Sam Mendes), Joker (đạo diễn Todd Phillips) – tác phẩm vừa chiến thắng giải Sư tử vàng tại LHP Venice.

Đáng tiếc, 2019 không phải một năm tuyệt vời cho các nhà làm phim nữ. Little Women của đạo diễn Greta Gerwig, Hustlers của Lorene Scafaria, Farewell của Lulu Wang là quá ít ỏi so với những bộ phim ca ngợi sự nam tính như Once Upon a Time in Hollywood và 1917.

Phim Little Women

Các nhà chuyên môn từ lâu đã gọi AMPAS là một “con thú lớn” hành xử theo cách rất dễ đoán. Tuy nhiên, con thú này gần đây đã biến hình nhanh đến mức không thể nhận ra và không thể biết trước nó sẽ lựa chọn như thế nào.

Khoảng 35% thành viên AMPAS hiện nay gia nhập trong 4 năm trở lại đây. Đặc biệt, trong 33 đạo diễn được chọn vào nhánh “Đạo diễn” năm nay chỉ có 3 người đàn ông da trắng. Còn về 56 thành viên mới của nhánh “Diễn viên”? Bất ngờ là cũng chỉ có 3 người đàn ông da trắng. Nói theo cách khác, nhóm từng thống trị AMPAS nay đang trên đà trở thành nhóm thiểu số.

Vẫn chưa rõ liệu việc “trùng tu” này của AMPAS có mang đến sự khác biệt nào hay không nhưng rõ ràng cách thức hoạt động của nó phải thay đổi như cách thế giới đang vận hành. Có điều, AMPAS phản ánh Hollywood – “một thị trấn nhỏ và khép kín” vốn đã vận hành quy củ trong gần 100 năm qua. Oscarlà tài sản quý giá nhất của nó và luôn được canh giữ cẩn mật bởi “những vệ binh bảo thủ nhất”, sẵn sàng phản ứng khi cảm thấy bị đe dọa.

Nhiều người cho rằng thời đại của những lễ trao giải đã qua bởi vì quan điểm về nghệ thuật của công chúng không còn như xưa. Oscar– sự kiện danh giá nhất trong số đó – thậm chí còn bị kêu gọi xóa bỏ. Điều này không phải không thể xảy ra nhưng ít nhất là cho tới khi Oscarkỷ niệm 100 năm của mình.