Tổng thống Mỹ duyệt kế hoạch kiềm chế Trung Quốc ở Biển Đông?

Một quan chức Mỹ cho biết, hồi tháng 4, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis trình kế hoạch này với Nhà Trắng, trong đó xếp lịch cụ thể thời điểm tàu chiến Mỹ sẽ đi vào những vùng hải phận quốc tế mà Trung Quốc tự tiện tuyên bố chủ quyền.

Theo kế hoạch mới, Nhà Trắng sẽ biết trước các hoạt độngnên chính phủ Mỹ sẽ “không bị bất ngờ” mỗi khi có yêu cầu tiến hành tuần tra thực hiện quyền tự do hàng hải (FONOP). Nhà Trắng cũngsẽ chấp thuận các đề nghị nhanh hơn trước, điềucho phép tiến hành FONOP thường xuyên và định kỳ.

Trong kế hoạch này, quytrình đề nghị FONOP sẽ từ Hạm đội 7 hải quân Mỹ trình Hạm đội Thái Bình Dương, lên tiếp tới Bộ Chỉ huy quân Mỹ ở Thái Bình Dương (PACOM) rồi tới Bộ Quốc phòng và cuối cùng là tới Hội đồng An ninh quốc gia (NSC).

Cùng lúc, Lầu Năm Góc cũng trình đề nghị tới Bộ Ngoại giaođể bảo đảm không “giẫm chân” các đường lối ngoại giao, vị quan chức giấu tên cho biết.

“Phải quay lại hoạt động bình thường của FONOP”

Trong năm 2016,chính quyền Mỹ thời Tổng thống Barack Obama chỉ có 3 lần tuần tra FONOP ở Biển Đông. Từ tháng 5.2017, chính quyền Trump đã có 3 lần thực hiện hoạt động này, vào các ngày 24.5, 2.6 và 6.7, trên Biển Đông và biển Hoa Đông.

Người phát ngôn Lầu Năm Góc Dana White nói với trang Breibart News: “Cần phải dứt khoát quay lại hoạt động bình thường. Chính quyền đã quyết trao lại quyền cho người ở vị trí tốt nhất để thi hành lệnhnên đólà sự trở lại bình thường”.

Theo trang báo này, dù hải quân Mỹ thường xuyên tiến hành FONOP trên toàn thế giới từ hàng chục năm qua, nhưng chính phủ ôngObama đã ngưng hoạt động này trên Biển Đông từ năm 2012 đến 2015, chỉ thực hiện vài lần tuần tra năm 2016vì ngại làm Bắc Kinh phẫn nộ.

Dưới thời ông Obama, Lầu Năm Góc phải trình đề nghị tiến hành FONOPtới Hội đồng An ninh quốc gia. Quá trình xem xét, phê duyệt việc này thường bị kéo dài, gây ấn tượng rằng Mỹ chỉ phản ứng với những động thái đặc biệt của Trung Quốcthay vì là một hoạt động hải quân định kỳ.

Trong thời gian đó, Trung Quốc xây nhiều đảo nhân tạo trái phép trên Biển Đông và tăng cường quân sự hóa các thực thể này.

Năm 2016,Tòa án Trọng tài quốc tế The Hague bác tuyên bố chủ quyền Biển Đôngcủa Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh không chấp nhận phán quyết, tiếp tục quân sự hóa.

Dù Mỹ không nghiêng về phe nào trong cuộc tranh chấp Biển Đông, nhưng quân đội Mỹ vẫn tiến hành FONOP tại vùng biển này để duy trì hoạt động thương mại quốc tế. Mỗi năm có số hàng hóa trị giá 5.000 tỉ USD được vận chuyển ngang qua Biển Đông.

Chuyên gia nói Mỹ nên có chiến lược tổng thể

Không thể rõ kế hoạch mới là một phần trong chiến lược châu Á - Thái Bình Dương lớn hơn, hay chỉ đơn thuần là khiến FONOP trở thành hoạt độngđịnh kỳtại Biển Đông. Nhưng chuyên gia Joseph Liow của Trường nghiên cứu quốc tế S.Rajaratnam (Singapore) khi dự một hội thảo của Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược (CSIS, Mỹ) nói rằng việc tuần tra FONOP thường xuyên có tầm quan trọng, như một phép thử về quyết tâm củaMỹ

Harry Kazianis, chủ nhiệm mảng quốc phòng của Trung tâm quyền lợi quốc gia (Mỹ) nói việc thường xuyêntiến hành FONOP ở Biển Đông là một điều tốt: “Tôi hoàn toàn ủng hộ việc này. Trung Quốc phải biết chúng ta sẽ hoạt động ở bất kỳ nơi nào luật quốc tế cho phép, cũngnhư việc Bắc Kinh đã hoạt động quanh đảo Guam, Hawaii và gần bang Alaska. Đây là quytrình hoạt động quân sự chuẩn, tuân thủ luật pháp quốc tế”.

Hồi tháng 5, một nhóm thượng nghị sĩ củahai đảng Dân chủ và Cộng hòa đã đề nghị chính phủ Trump tiến hành FONOP ở Biển Đông. Họ lo ngại việc không có hoạt động này từ tháng 10.2016. Thời gian đầu của chính phủ Trump, việc trình đề nghị FONOP lên Lầu Năm Góc không được phê duyệt và chuyển lên Nhà Trắng.

Vị quan chức nói thời gian đó, Bộ trưởng Mattis không muốn phê duyệt, trình từng đề nghị nhỏ với Nhà Trắng cho đến khi có kế hoạch tổng thể. Vị này nói: “FONOP sẽ vẫn là một công cụ trong túi công cụ của chúng tôi để trưng ra, khi chúng tôi không đồng ý điều gì đó”.

Nhưng ông Kazianis cảnh báo rằngFONOP không thể chỉ là một công cụ để Washington ngăn chặn tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc. Ông nói: “Chính phủ Mỹ cần vạch ra chiến lược dễ hiểu để phản ứng với những hành động o ép, bắt nạt của Trung Quốc vốn kéo dài từ biển Hoa Đông xuống sâu tới Biển Đông. Nếu không thì chỉ trong vài năm nữa, Bắc Kinh sẽ là bá chủ châu Á - Thái Bình Dương, điều mà Washington không thể cho phép”.

Ông Liow cũng đồng ý: “Một công cụ phi quân sự... cũng quan trọng và cần được thiết kế”.