Tranh chấp liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp, kinh doanh BĐS diễn biến phức tạp

Ngày 13.9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát chuyên đề “Việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Trưởng ban Dân nguyện Dương Thanh Bình cho hay, từ 1.7.2016 đến 1.7.2021 là giai đoạn cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, tình hình khiếu nại, tố cáo cũng diễn biến phức tạp, nhất là khi đời sống của người dân ngày càng được nâng lên, nhận thức pháp luật của người dân có những chuyển biến rõ rệt.

Số vụ việc khiếu nại, tố cáo về hành chính có xu hướng giảm trong một số năm gần đây nhưng số vụ việc thuộc lĩnh vực tư pháp có xu hướng tiếp tục tăng, nhất là án hành chính, dân sự - kinh tế.

Các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp chủ yếu liên quan đến việc thu hồi đất để thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội được thực hiện trước thời điểm Luật Đất đai 2013 có hiệu lực; chuyển đổi mô hình chợ, thực hiện dự án công viên nghĩa trang, khu xử lý rác thải tập trung...

Nguyên nhân của tình hình khiếu nại, tố cáo trên là do quá trình phát triển kinh tế - xã hội, nhiều mối quan hệ phát sinh, đan xen và diễn biến nhanh, việc điều chỉnh bằng văn bản pháp luật và công tác quản lý nhà nước chưa theo kịp thực tiễn, nhất là trong các lĩnh vực đất đai, môi trường, đầu tư, xây dựng, y tế, giáo dục…

Đoàn giám sát dự báo tình hình khiếu nại, tố cáo trong thời gian tới vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, cụ thể về lĩnh vực như: khiếu nại, tố cáo hành chính liên quan đến việc thu hồi đất tiếp tục là một điểm nóng, nhất là ở các địa phương đẩy mạnh thực hiện các dự án đầu tư công lớn, các dự án phát triển kinh tế - xã hội và tập trung ở các địa phương có tốc độ đô thị hóa cao, có nhiều dự án phải thu hồi, bồi thường đất.

Khiếu nại, tố cáo, tranh chấp liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp, kinh doanh bất động sản đối với các dự án bất động sản du lịch, nhà ở thương mại tiếp tục diễn biến phức tạp do các quy định của pháp luật liên quan đến các lĩnh vực này chưa thực sự đồng bộ, tiềm ẩn nhiều rủi ro dẫn đến tranh chấp.

Đồng thời, khiếu nại, tố cáo liên quan đến lĩnh vực môi trường tiếp tục gia tăng, nhất là đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh có sử dụng nguyên vật liệu, khí thải, chất thải gây ô nhiễm môi trường gần khu dân cư sinh sống; khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực tư pháp tiếp tục diễn biến phức tạp, nhất là trong lĩnh vực hành chính…

Về việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, Trưởng ban Dân nguyện Dương Thanh Bình cho biết, các cấp, các ngành triển khai đồng bộ, có hiệu quả, chất lượng công tác tiếp công dân ngày càng chuyển biến rõ rệt.

Tuy nhiên vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: việc tiếp công dân định kỳ của người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp vẫn chưa được quan tâm đúng mức và thực hiện đầy đủ theo quy định của luật; việc quy định tiếp công dân thường xuyên của một số cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập chưa phù hợp và chưa đảm bảo khả thi trong thực tiễn; việc phối hợp trong công tác tiếp công dân giữa cơ quan Tòa án, Viện kiểm sát với các cơ quan hành chính các cấp chưa được thường xuyên, hiệu quả chưa cao.

Nguyên nhân chủ yếu được đoàn giám sát chỉ ra của những tồn tại, hạn chế trên là do trách nhiệm tiếp công dân của một số cán bộ, công chức, người đứng đầu cơ quan, đơn vị chưa cao, còn có biểu hiện đùn đẩy, né tránh, ngại tiếp dân; biên chế, trình độ chuyên môn, năng lực và kinh nghiệm của một số cán bộ làm công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại còn hạn chế.

Theo báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, trong thời gian qua các vụ án hành chính có xu hướng tăng về số lượng và tính chất phức tạp, đối tượng khởi kiện ngày càng đa dạng thuộc nhiều lĩnh vực quản lý nhà nước.

Qua giám sát nhận thấy tiến độ giải quyết một số vụ án hành chính còn chậm; tỷ lệ giải quyết chưa cao; vẫn còn một số bản án bị sửa, hủy do nguyên nhân chủ quan thuộc trách nhiệm của thẩm phán; việc tham gia tố tụng của người đại diện theo pháp luật của người bị kiện đôi khi chưa kịp thời, chưa đầy đủ gây ảnh hưởng đến tiến độ xét xử vụ án.

Trưởng ban Dân nguyện cho biết, qua giám sát cho thấy việc rà soát, lập danh sách vụ việc phức tạp, kéo dài ở một số địa phương còn thiếu tính chủ động, mang tính cảm tính; cá biệt còn có biểu hiện né tránh không lập danh sách tự rà soát, chưa chủ động, tích cực trong việc rà soát; chất lượng, hiệu quả hoạt động rà soát chưa cao; quyết tâm chính trị của người đứng đầu địa phương trong việc giải quyết các vụ việc đông người, phức tạp, kéo dài chưa cao, có biểu hiện trông chờ vào các cơ quan Trung ương…

Đoàn giám sát cũng đề xuất, đối với các cơ quan của Quốc hội, cần đổi mới, tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát đối với một số ngành, lĩnh vực phát sinh nhiều vụ việc phức tạp, nổi cộm, bức xúc trong nhân dân…

Chính phủ cần chỉ đạo bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương kiểm tra, rà soát lại toàn bộ các quy định về tiếp công dân, giải quyết, khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của cơ quan, địa phương mình, nhất là quy định về tố cáo và giải quyết tố cáo; quy định về khiếu nại và giải quyết khiếu nại để đảm bảo thống nhất với các văn bản cơ quan cấp trên và phù hợp với thực tiễn.

Đồng thời, các bộ, ngành, địa phương tiếp tục nâng cao trách nhiệm trong công tác tiếp công dân, nhất là đối với trách nhiệm tiếp công dân định kỳ của người đứng đầu; nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với các lĩnh vực quản lý về đất đai, môi trường; về quy hoạch xây dựng, trật tự xây dựng, quản lý đô thị và quản lý, vận hành chung cư…