Trưởng nhóm khoa học WHO: Đại dịch vẫn chưa kết thúc, sẽ có thêm nhiều biến thể đáng sợ

"Chúng ta đã chứng kiến vi rút tiến hóa, đột biến, vì vậy chúng tôi biết sẽ có nhiều biến thể hơn, nhiều biến thể đáng lo ngại hơn, vì vậy đại dịch chưa kết thúc với chúng ta", Soumya Swaminathan nói với các phóng viên ở Nam Phi, nơi bà đang thăm các cơ sở sản xuất vắc xin với Tổng Giám đốc WHO - Tedros Adhanom Ghebreyesus.

Cách đây 1 tuần, hãng dược Afrigen Biologics (Nam Phi) cho biết đã sử dụng trình tự công khai vắc xin COVID-19 mRNA của Moderna để tạo ra phiên bản riêng, có thể được thử nghiệm trên người trước cuối năm 2022.

Đây sẽ là vắc xin đầu tiên được sản xuất dựa trên vắc xin mRNA được sử dụng rộng rãi mà không có sự hỗ trợ và chấp thuận từ nhà phát triển. Nó cũng là vắc xin mRNA đầu tiên được thiết kế, phát triển và sản xuất ở quy mô phòng thí nghiệm trên lục địa châu Phi.

WHO năm ngoái đã chọn một tập đoàn cho dự án thí điểm cung cấp cho các nước nghèo và thu nhập trung bình bí quyết sản xuất vắc xin COVID-19, sau khi Pfizer, BioNTech và Moderna đã từ chối yêu cầu của cơ quan y tế thế giới về việc chia sẻ công nghệ và chuyên môn từ họ.

WHO và các đối tác liên minh hy vọng trung tâm chuyển giao công nghệ của họ sẽ giúp khắc phục sự bất bình đẳng giữa các nước giàu và quốc gia nghèo hơn trong việc tiếp cận với vắc xin. Khoảng 99% vắc xin ở châu Phi chống lại tất cả bệnh được nhập khẩu và phần còn lại không đáng kể được sản xuất trong nước.

Trong thời kỳ đại dịch, các nước giàu đã tích trữ hầu hết các nguồn cung vắc xin COVID-19 trên thế giới.

Biovac, nhà sản xuất vắc xin Nam Phi thuộc sở hữu nhà nước, sẽ là đơn vị đầu tiên nhận công nghệ từ trung tâm này. Afrigen Biologics cũng đồng ý giúp đào tạo các công ty ở Argentina và Brazil.

Vào tháng 9.2021, trung tâm của WHO tại thủ đô Cape Town (Nam Phi) đã quyết định thực hiện một mình sau khi không được Pfizer và Moderna hỗ trợ. Cả hai công ty Mỹ đều cho rằng cần giám sát bất kỳ quá trình chuyển giao công nghệ nào do quá trình sản xuất phức tạp.

Hôm 9.2 vừa qua, Tedros Adhanom Ghebreyesus cũng cảnh báo rằng "COVID-19 chưa kết thúc với chúng ta", kêu gọi hỗ trợ nhiều hơn để chống lại đại dịch sau khi thông báo số ca mắc và tử vong trên thế giới giảm trong tuần qua.

Tedros Adhanom Ghebreyesus đã khởi động chiến dịch mới trị giá 23 tỉ USD để tài trợ cho những nỗ lực của cơ quan này nhằm khởi xướng việc triển khai công bằng các xét nghiệm, phương pháp điều trị và vắc xin COVID-19 trên toàn thế giới.

Ông cảnh báo rằng "bệnh tật không có biên giới" và biến thể Omicron có khả năng lây truyền cao chỉ ra rằng "bất kỳ cảm giác an toàn nào cũng có thể thay đổi trong chốc lát".

Được công bố vào cuối ngày 8.2, báo cáo dịch tễ học hàng tuần của WHO cho thấy số ca mắc COVID-19 trên toàn thế giới giảm 17% so với tuần trước, trong đó Mỹ giảm 50%, còn số ca tử vong trên toàn cầu giảm 7%.

Tedros Adhanom Ghebreyesus nói: “Tùy thuộc vào nơi bạn sống, có thể cảm thấy như đại dịch COVID-19 đã gần kết thúc, hoặc có thể cảm thấy như nó đang ở mức tồi tệ nhất. Chúng tôi biết loại vi rút này sẽ tiếp tục phát triển, nhưng chúng tôi không phòng vệ được. Chúng tôi có các công cụ để ngăn ngừa căn bệnh này, xét nghiệm và điều trị nó”.

Dễ lây lan hơn các biến thể khác nhưng nhìn chung gây ra bệnh ít nghiêm trọng hơn, Omicron chiếm gần 97% số ca mắc COVID-19 được xác định bởi GISAID - nền tảng theo dõi vi rút quốc tế, còn Delta chiếm chỉ hơn 3%.

WHO đã báo cáo tổng cộng hơn 19 triệu ca COVID-19 mới với dưới 68.000 trường hợp tử vong từ ngày 31.1 đến ngày 6.2. Các chuyên gia cho biết con số này có thể thấp hơn thực tế.

Số ca mắc COVID-19 giảm ở từng nơi trong số 6 khu vực của WHO, ngoại trừ phía đông Địa Trung Hải, nơi báo cáo mức tăng 36%, đặc biệt là ở Afghanistan, Iran và Jordan.

Ở châu Âu, số ca COVID-19 giảm 7%, nhờ sự giảm đáng kể ở Bỉ, Pháp, Ý và Tây Ban Nha ngay cả khi các quốc gia ở Đông Âu như Azerbaijan, Belarus và Nga tăng số ca hàng ngày.

Tại châu Mỹ, số ca mắc COVID-19 giảm 36%, trong đó Mỹ vẫn là quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất với 1,87 triệu ca mới nhưng đã giảm 50% so với tuần trước.

Vắc xin dường như có hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh nặng do Omicron. Nhiều chuyên gia cho biết tiêm mũi tăng cường ước tính làm tăng hiệu quả của vắc xin lên hơn 75% với tất cả loại có sẵn dữ liệu, dù tỷ lệ này đã giảm 3 đến 6 tháng sau khi tiêm.

Hôm 9.2, WHO, Tổng thống Nam Phi - Cyril Ramaphosa, Thủ tướng Na Uy - Jonas Gahr Støre và các bộ trưởng y tế đã dẫn đầu cuộc giới thiệu để xin tài trợ mới cho chương trình ACT-Accelerator nhằm cung cấp các xét nghiệm, phương pháp điều trị và vắc xin COVID-19 cho mọi người trên thế giới.

Tổng thư ký Liên Hợp Quốc - Antonio Guterres nói: “Nếu muốn đảm bảo tiêm vắc xin cho tất cả mọi người để chấm dứt đại dịch này, trước tiên chúng ta phải tiêm sự công bằng vào hệ thống. Sự bất bình đẳng về vắc xin là thất bại đạo đức lớn nhất của thời đại chúng ta; con người và các quốc gia đang phải trả giá”.

Ông Cyril Ramaphosa cho biết các nước giàu đã tiêm lượng vắc xin COVID-19 cứu mạng nhiều hơn 14 lần và thực hiện các xét nghiệm nhiều hơn 80 lần so với các nước có thu nhập thấp. Ở châu Phi, chỉ 8% người dân đã được tiêm vắc xin COVID-19 đầy đủ. Trong khi nhiều nước giàu triển khai liều vắc xin thứ ba hoặc thậm chí thứ tư, ông Cyril Ramaphosa lưu ý rằng nhiều nhân viên y tế và người cao tuổi dễ bị tổn thương ở châu Phi vẫn không được bảo vệ.

Ông Cyril Ramaphosa nhấn mạnh: “Sự kết thúc của đại dịch này đã ở trong tầm mắt, nhưng chỉ khi chúng ta cùng hành động vì sự bình đẳng và đoàn kết”.

Lời kêu gọi được đưa ra khi nhiều nước phương Tây giàu có - những nhà tài trợ chính cho WHO - đang nới lỏng các hạn chế chống đại dịch sau khi số ca COVID-19 bắt đầu giảm.

"Hãy trung thực. Không có gì chắc chắn các nhà lãnh đạo ở các nước phương bắc sẽ phản ứng để hỗ trợ các nỗ lực toàn cầu chống lại COVID-19”, ông Gahr Støre nói. Thế nhưng, ông cũng thúc đẩy việc vận động để các nhà lãnh đạo thấy rằng “họ thực sự quan tâm đến việc lựa chọn tiếp tục cam kết và gắn bó”.