Vụ Quốc ca bị “tắt tiếng” trận Việt Nam – Lào: Mấu chốt ở đâu?

Liên quan đến việc Quốc ca Việt Nam bị “tắt tiếng” trong trận bóng đã giữa Việt Nam và Lào ngày 6.12, trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, Luật sư Trần Minh Hùng, Đoàn Luật sư TP.HCM cho rằng Luật Sở hữu trí tuệ quy định 2 quyền riêng biệt: quyền tác giả (sáng tác ra tác phẩm âm nhạc), quyền liên quan (quyền của người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng).

Theo ông Hùng, đối với bài quốc ca thì quyền tác giả theo đúng quy định thì bất kỳ ai sử dụng đều phải xin phép và trả thù lao.

"Nếu tác giả đã mất thì các đồng thừa kế sẽ kế thừa các quyền tài sản của quyền tác giả do đó phải xin phép và thanh toán cho các đồng thừa kế này. Nhưng nếu người thừa kế đồng ý hiến tặng tác phẩm lại cho nhân dân, nhà nước thì ai cũng được quyền sử dụng mà không phải xin phép và thanh toán nhưng phải tôn trọng quyền nhân thân của tác giả (đứng tên, đặt tên, không chỉnh sửa). Do đó, các bên sản xuất được quyền sản xuất để tạo bản ghi âm.

Khi cá nhân, tổ chức đăng tải hoặc sử dụng trực tiếp, gián tiếp bản ghi âm, ghi hình đã được công bố nhằm mục đích thương mại để thực hiện chương trình phát sóng có tài trợ, quảng cáo hoặc thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào hoặc sử dụng trong hoạt động kinh doanh thương mại thì phải trả tiền nhuận bút, thù lao cho người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm…".

Ông Hùng cho biết theo Luật Sở hữu trí tuệ, chủ sở hữu bản ghi âm có toàn bộ và đầy đủ quyền đối với bản ghi do mình tạo ra, một trong số đó là cho phép hoặc từ chối việc người khác được sử dụng tác phẩm của họ. Họ có quyền cảnh báo vi phạm hoặc thậm chí là yêu cầu xử phạt đối với các hành vi xâm phạm trên môi trường mạng, Youtube….

“Quyền tác giả hay tác quyền, bản quyền là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Bản quyền bản ghi tác phẩm được coi là quyền liên quan đến quyền tác giả. Đây là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa”, ông Hùng nói.

Theo luật sư Hùng, căn cứ quy định trên, việc Hồ Gươm Audio thực hiện quyền liên quan đối với tác phẩm, đó là sản xuất bản ghi Tiến quân ca thì Hồ Gươm Audio có quyền tài sản được quy định theo Luật Sở hữu trí tuệ. Nếu BH Media được Hồ Gươm Audio ủy quyền quản lý và khai thác bản ghi Tiến quân ca này trên nền tảng Youtube thì BH Media có quyền sử dụng và đăng ký bản quyền đối với bản ghi âm.

“Luật quy định chủ sở hữu bản ghi có quyền độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện một trong những việc như làm tác phẩm phái sinh, biểu diễn tác phẩm trước công chúng, sao chép tác phẩm, phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm, truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác”, ông Hùng nhấn mạnh.

Theo đó, nếu BH Media được Hồ Gươm Audio ủy quyền khai thác bản ghi Tiến quân ca này trên Youtube thì BH Media có quyền sử dụng và đăng ký bản quyền đối với bản ghi. Quyền ở đây không chỉ về thương mại mà còn cả việc có cho phép người khác đăng lại tác phẩm của mình hay không

“Như vậy, chúng ta cần làm rõ trường hợp nhạc sĩ Văn Cao hiến tặng cho Nhà nước và nhân dân không? Nếu có việc này thì có thể được hiểu là tài sản thuộc về toàn dân, không có một cá nhân, tổ chức cụ thể nắm quyền sở hữu và ai cũng có quyền sử dụng. Trường hợp này Hồ Gươm Audio được phép ghi âm Tiến quân ca mà không phải xin phép.

Ngược lại, nếu tác phẩm này chỉ được tặng cho nhà nước thì cơ quan chức năng sẽ có trách nhiệm quản lý về vấn đề bản quyền, việc sản xuất bản ghi âm, ghi hình Tiến quân ca của Hồ Gươm Audio đối với tác phẩm cần phải có sự cho phép của cơ quan chức năng”, ông Hùng nói.

Như vậy, theo ông Hùng, chỉ cần làm rõ các vấn đề trên thì sẽ rõ Hồ Gươm Audio ghi âm có đúng pháp luật hay không.

Trả lời báo chí trước đó, hoạ sĩ Văn Thao, con trai trưởng của cố nhạc sĩ Văn Cao chia sẻ, vừa qua gia đình ông đã đồng thuận ký đơn gửi lên Văn phòng Quốc hội hiến tặng ca khúc “Tiến quân ca” cho Nhà nước và nhân dân Việt Nam.

“Lý do gia đình tôi quyết định tặng ca khúc “Tiến quân ca” do cha tôi sáng tác cho Nhà nước và toàn thể nhân dân Việt Nam mà Văn phòng Quốc hội sẽ đại diện nhận là thể theo di nguyện của cha tôi trước khi mất. Như tôi đã chia sẻ, khi viết xong ca khúc “Tiến quân ca” và được Bác Hồ chọn làm “Quốc ca” cha tôi đã khóc. Ông nói, kể từ hôm nay bài hát “Tiến quân ca” đã không còn là của tôi nữa mà là của nhân dân”, ông nói.

Trao đổi với báo chí, Tổng thư ký Liên đoàn bóng đá Việt Nam (VFF) Lê Hoài Anh cho biết, VFF sẽ gửi cho Ban tổ chức AFF Cup 2021 bản thu âm mới Quốc ca Việt Nam để phát trong các trận đấu của ĐTQG Việt Nam.

"Chúng tôi đang kiểm tra lại quy trình về việc này. Trước mắt sau sự việc Quốc ca Việt Nam bị tắt tiếng trên kênh YouTube phát sóng trận Việt Nam - Lào tối 6.12, VFF sẽ xử lý bằng việc gửi bản thu âm Quốc ca mới cho ban tổ chức. Việc này chưa xảy ra bao giờ nên chúng tôi đang tìm cách xử lý", ông Lê Hoài Anh cho hay.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng để tránh các sự cố bản quyền tương tự, Nhà nước cũng nên thực hiện sản xuất bản ghi Quốc ca chuẩn, với dàn nhạc giao hưởng và phát miễn phí trên các nền tảng số âm nhạc. Trong các sự kiện trong và ngoài nước, các đơn vị có thể sử dụng bản ghi này mà không lo sợ vi phạm bản quyền.

Vị luật sư này cũng cho rằng, ở các trận đấu bóng đá khác, đoàn thể thao Việt Nam nên chủ động cung cấp các bản ghi Quốc ca có bản quyền của mình cho đơn vị tổ chức, tránh tình trạng như vừa rồi.

Trước đó, vào 19 giờ 30 phút ngày 6.12, trên sân vận động Bishan (Singapore) diễn ra trận đấu giữa đội tuyển Việt Nam - Lào ở bảng B, AFF Cup 2020. 

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử bóng đá nước nhà khi không được nghe Quốc ca Việt Nam trong trận đấu của đội tuyển Việt Nam. Ca khúc đã bị tắt tiếng và trên màn hình hiện lên dòng chữ "Vì lý do bản quyền âm nhạc, chúng tôi buộc lòng phải tắt tiếng ở phần lễ chào cờ. Sau lễ chào cờ, tín hiệu âm thanh sẽ trở lại bình thường. Mong quý vị và khán giả thông cảm".

Tuy nhiên, nếu theo dõi trận đấu trên sóng truyền hình thì khán giả vẫn có thể nghe rõ bài hát Tiến Quân ca - Quốc ca.

Thông tin từ Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) cho biết, nhạc Quốc ca sử dụng trong nghi thức chào cờ trước trận tuyển Việt Nam - Lào tại AFF Cup 2020 được Ban tổ chức AFF Cup 2020 lấy nguồn từ Liên đoàn Bóng đá châu Á (AFC). Đây là nhạc Quốc ca của Việt Nam do VFF cung cấp bản chuẩn, được VFF lấy từ Cổng Thông tin điện tử Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (chinhphu.vn).

Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Tinh Thông Luật cho rằng theo Luật Bản quyền, hãng đĩa hoặc nhà sản xuất ra bản ghi âm là người nắm giữ phần quyền bản ghi; còn nhạc sĩ, người sáng tác bài hát nắm giữ quyền tác giả hay còn gọi là tác quyền.

"Nhiều người chưa hiểu chính xác về hai loại quyền nói trên. Không phải là người tạo ra tác phẩm đó có quyền 100% đối với những bản ghi âm, ghi hình liên quan đến tác phẩm của mình.

Ví dụ một nhạc sĩ chuyên sáng tác các ca khúc cho các show truyền hình của VTV, HTV nhưng không có nghĩa nhạc sĩ được quyền đăng tải các chương trình này lên kênh YouTube của nhạc sĩ, bởi VTV, HTV mới là chủ sở hữu thực sự", ông Bình nói.