Vụ Quốc ca bị tắt tiếng: Luật sư nói gì?

Tối 6.12, ở trận đấu giữa đội tuyển Việt Nam - Lào tại vòng bảng AFF Suzuki Cup 2020, khi bản Quốc ca Việt Nam vang lên thì tiếng bị tắt trên một số kênh YouTube tiếp sóng trận đấu.

Ngay sau trận đấu, trên mạng xã hội lan truyền hình ảnh chụp màn hình kênh YouTube Next Sports phát hình ảnh các cầu thủ Việt Nam đang hát Quốc ca nhưng không có tiếng, kèm dòng xin lỗi: "Vì lý do bản quyền âm nhạc, chúng tôi buộc lòng phải tắt tiếng ở phần lễ chào cờ. Sau lễ chào cờ, tín hiệu âm thanh sẽ trở lại bình thường, mong quý vị khán giả thông cảm".

Sáng 7.12, Lãnh đạo Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch (VH-TT-DL) đã làm việc với các cơ quan liên quan về sự cố doanh nghiệp ngắt âm thanh Quốc ca Việt Nam trong trận đấu giữa đội tuyển Việt Nam và đội tuyển Lào trong khuôn khổ AFF Cup 2020, ngày 6.12.2021, trên một số nền tảng số, là trái quy định pháp luật.

Về việc này Bộ VH-TT-DL có ý kiến chính thức như sau: "Ca khúc Tiến quân ca là Quốc ca của Việt Nam. Bộ VH-TT-DL có trách nhiệm thực hiện chức năng quản lý nhà nước và phải thực hiện các biện pháp cần thiết gìn giữ phát huy giá trị của Quốc ca.

Pháp luật của Việt Nam quy định nghiêm cấm bất kỳ tổ chức, cá nhân nào, dưới bất kỳ hình thức nào có hành vi ngăn chặn, cản trở việc phổ biến tác phẩm này một cách trực tiếp hay gián tiếp (gồm cả trên mạng) theo quy định pháp luật. Bộ VH-TT-DL yêu cầu tất cả các cá nhân, tổ chức thực hiện nghiêm, không được có bất kỳ hành vi nào ngăn chặn việc phổ biến Quốc ca Việt Nam".

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, ở góc độ pháp lý, luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật cho biết Hiến pháp năm 1992 quy định: "Quốc ca nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhạc và lời bài Tiến quân ca" (điều 143). Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 tiếp tục ghi nhận “Quốc ca nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhạc và lời của bài Tiến quân ca”.

Theo ông Bình, gia đình cố nhạc sĩ Văn Cao đã hiến tặng tác phẩm cho Nhà nước là hiến tặng phần “nhạc và lời”. Tuy nhiên, đối với mỗi bản ghi âm, audio của một bài hát khi được phát hành sẽ chứa 2 loại quyền tách biệt là: quyền bản ghi - liên quan đến phần nhạc, hòa âm phối khí và âm thanh giọng hát có trong bản ghi; quyền tác giả - liên quan đến phần giai điệu, tiết tấu và lời của bài hát được sử dụng trong bản ghi âm.

Theo Luật Bản quyền, hãng đĩa hoặc nhà sản xuất ra bản ghi âm là người nắm giữ phần quyền bản ghi; còn nhạc sĩ, người sáng tác bài hát nắm giữ quyền tác giả hay còn gọi là tác quyền.

"Nhiều người chưa hiểu chính xác về hai loại quyền nói trên. Không phải là người tạo ra tác phẩm đó có quyền 100% đối với những bản ghi âm, ghi hình liên quan đến tác phẩm của mình", ông Bình nói.

Ví dụ một nhạc sĩ chuyên sáng tác các ca khúc cho các show truyền hình của VTV, HTV nhưng không có nghĩa nhạc sĩ được quyền đăng tải các chương trình này lên kênh YouTube của nhạc sĩ, bởi VTV, HTV mới là chủ sở hữu thực sự.

Do vậy, theo ông Bình, nếu chúng ta sử dụng phần lời bài hát mà không sử dụng phần hòa âm phối khí của Hồ Gươm Audio thì không phải xin phép. Còn bất kỳ ai muốn sử dụng bản hòa âm, phối khí này đều phải xin phép chủ sở hữu.

Cũng theo luật sư Bình, theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ 2009, tác giả được hiểu là cá nhân trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm. Như vậy tác giả là một cá nhân cụ thể.

Cũng theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ và Bộ luật Dân sự, nếu không có hợp đồng chuyển nhượng quyền sở hữu, tác giả sẽ có quyền nhân thân và quyền tài sản đối với tác phẩm (quy định tại điều 19 và 20 Luật Sở hữu trí tuệ).

Về chủ sở hữu quyền tác giả, ông Bình cho hay theo quy định tại khoản 3 điều 740 Bộ luật Dân sự, trong trường hợp tác phẩm được sáng tạo trên cơ sở thực hiện nhiệm vụ hoặc hợp đồng giao việc thì quyền tài sản thuộc về cơ quan, tổ chức giao nhiệm vụ hoặc bên giao việc theo hợp đồng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Tại điều 36 Luật Sở hữu trí tuệ 2009 cũng quy định: Chủ sở hữu quyền tác giả là tổ chức, cá nhân nắm giữ một, một số hoặc toàn bộ các quyền tài sản quy định tại điều 20 của luật này.

Như vậy có thể hiểu: Điểm khác biệt quan trọng nhất giữa tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả (khi là 2 chủ thể khác nhau) là: Tác giả luôn luôn có quyền nhân thân đối với tác phẩm, còn chủ sở hữu quyền tác giả chỉ có quyền tài sản và có thể có quyền công bố đối với tác phẩm.

Cũng liên quan đến vấn đề này, nhiều bình luận trên mạng xã hội cho rằng BH Media "đánh gậy bản quyền" trên YouTube với ca khúc Tiến quân ca là nguyên nhân của việc này, lý do là trước đó từng bị VTV tố "nhận vơ bản quyền Quốc ca".

Trả lời báo chí về vấn đề trên, Công ty BH Media khẳng định "vụ việc các kênh YouTube tắt tiếng Quốc ca lần này không hề liên quan đến BH Media".

Đại diện BH Media giải thích, trong trận Việt Nam - Ả Rập Saudi diễn ra tối 16.11 tại sân Mỹ Đình, Việt Nam, kênh YouTube của FPT (đơn vị có bản quyền tiếp sóng trận đấu này từ VTV) đã mất doanh thu vì ban tổ chức đã lấy, phá bản ghi Quốc ca - Tiến quân ca do hãng đĩa nước ngoài là hãng đĩa Marco Polo sản xuất.

"Kênh YouTube của FPT không có lỗi, họ chỉ là đơn vị tiếp sóng. Ban tổ chức sân mới chính là người đã chọn bản ghi Tiến quân ca của hãng đĩa Marco Polo. Đây là bản ghi mà hãng đĩa bỏ tiền sản xuất và đã đăng ký bản quyền trên YouTube. Theo luật, bất kỳ ai muốn sử dụng bản ghi này thì phải xin phép nhà sản xuất", đại diện BH Media nêu.

Đối với trận đấu Việt Nam - Lào tối qua 6.12, đại diện BH Media nhấn mạnh "không hề có bên nào 'đánh bản quyền' Tiến quân ca, mà chỉ là do đơn vị tiếp sóng trên YouTube tự tắt tiếng phần hát Tiến quân ca để phòng xa, tránh bị mất doanh thu như kênh YouTube của FPT".

Vị đại diện còn giải thích thêm hiện nay có rất nhiều đơn vị sản xuất bản ghi Tiến quân ca, cả trong nước và ngoài nước.

Theo Luật Sở hữu trí tuệ, nếu bất kỳ ai bỏ tiền, thời gian, công sức, kỹ thuật ra sản xuất bản ghi (mà đã thanh toán quyền tác giả) thì là chủ sở hữu hợp pháp của bản ghi; bất kỳ ai sử dụng bản ghi đó thì phải xin phép nhà sản xuất.