WHO phát hiện bất thường: Xuất hiện 13 chủng gây ra COVID-19 ở Trung Quốc ngay từ 12.2019

Các nhà điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong lúc thực hiện nhiệm vụ xem xét nguồn gốc của coronavirus ở Trung Quốc, đã phát hiện ra các dấu hiệu bùng phát ở Vũ Hán thời điểm 12.2019 lớn hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây. Họ cũng đang khẩn trương tìm cách tiếp cận hàng trăm nghìn mẫu máu từ thành phố mà Trung Quốc cho đến nay vẫn chưa để họ thực hiện kiểm tra đầy đủ.

Điều tra viên chính của của WHO, Peter Ben Embarek, nói với CNN rằng nhóm đã tìm thấy một số dấu hiệu của sự lây lan rộng rãi trong năm 2019, gồm cả việc lần đầu tiên xác định có hơn một chục chủng vi rút ở Vũ Hán đã xuất hiện vào tháng 12. Nhóm nghiên cứu cũng có cơ hội nói chuyện với bệnh nhân đầu tiên mà các quan chức Trung Quốc cho biết đã bị nhiễm bệnh. Đó là một nhân viên văn phòng ở độ tuổi 40, không có tiền sử đi lại phức tạp, được ghi nhận nhiễm vào ngày 8.12.2019.

Việc dữ liệu chi tiết được WHO thu thập được tại Trung Quốc rất chậm chạp có thể làm tăng thêm lo ngại của các nhà khoa học khác đang nghiên cứu về nguồn gốc của căn bệnh trong hoài nghi nó có thể đã lây lan ở Trung Quốc từ rất lâu trước khi chính thức được ghi nhận xuất hiện vào giữa tháng 12.2019.

Embarek, người vừa trở về Thụy Sĩ từ Vũ Hán, nói với CNN: "Vi rút đã lưu hành rộng rãi ở Vũ Hán vào tháng 12, đây là một phát hiện mới". Chuyên gia của WHO cho biết thêm, nhóm nghiên cứu đã được các nhà khoa học Trung Quốc trình bày 174 trường hợp nhiễm coronavirus ở Vũ Hán và lân cận vào tháng 12.2019. Trong đó, 100 trường hợp đã được xác nhận bằng các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và 74 trường hợp khác thông qua chẩn đoán các triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân.

Embarek cho biết có thể con số này lớn hơn với nhiều khả năng là căn bệnh này có thể đã tấn công ước tính hơn 1.000 người ở Vũ Hán vào tháng 12.2019.

Embarek cho biết nhóm điều tra - gồm 17 nhà khoa học của WHO và 17 nhà khoa học người Trung Quốc - đã mở rộng điều tra vật liệu di truyền của vi rút từ các trường hợp nhiễm coronavirus đầu tháng 12.2019. Điều này cho phép họ xem xét các mẫu gen từng phần, thay vì chỉ xem xét các mẫu hoàn chỉnh. Do đó, lần đầu tiên họ có thể thu thập 13 chuỗi gen khác nhau của vi rút SARS-COV-2 từ tháng 12.2019. Các chuỗi, nếu được kiểm tra với dữ liệu bệnh nhân rộng hơn ở Trung Quốc trong năm 2019, có thể cung cấp manh mối có giá trị về địa lý và thời điểm bùng phát trước tháng 12.2019.

Embarek nói: "Một số đến từ các chợ ... Một số thì không ", các chợ ở đây gồm cả chợ hải sản Huanan ở Vũ Hán, nơi được cho là điểm khởi phát sự lây lan đầu tiên của vi rút. "Đây là thứ mà chúng tôi tìm thấy như một phần trong sứ mệnh ... một phần của sự hợp tác mà chúng tôi đã có cùng nhau."

Các biến thể đặt ra những câu hỏi lớn hơn

Những thay đổi trong cấu trúc gen của vi rút là phổ biến và thường vô hại, xảy ra theo thời gian khi bệnh truyền từ động vật sang người. Embarek từ chối đưa ra kết luận về 13 chủng vi khuẩn có thể có ý nghĩa như thế nào đối với lịch sử bệnh trước tháng 12.2019.

Nhưng việc phát hiện ra rất nhiều biến thể khác nhau của vi rút có thể cho thấy nó đã lưu hành lâu hơn thay vì chỉ xuất hiện trong tháng 12.2019 đó, như một số nhà vi rút học đã gợi ý trước đây. Vật liệu di truyền này có thể là bằng chứng vật lý đầu tiên xuất hiện trên thế giới để củng cố một giả thuyết như vậy.

Giáo sư Edward Holmes, nhà vi rút học tại Đại học Sydney, Úc, cho biết: "Do đã có sự đa dạng về gen trong các chuỗi SARS-CoV-2 được lấy mẫu từ Vũ Hán vào tháng 12.2019, nên có khả năng vi rút đã lưu hành trong một thời gian lâu hơn trước tháng đó".

Holmes, người đã nghiên cứu về thời gian xuất hiện của vi rút, cho biết 13 chuỗi gen này có thể cho thấy vi rút lây lan trong một thời gian mà không bị phát hiện trước khi xuất hiện đợt bùng phát tháng 12 ở Vũ Hán. "Những dữ liệu này phù hợp với các phân tích khác rằng vi rút đã xuất hiện trong dân số sớm hơn thời điểm tháng 12.2019 và đã có một khoảng thời gian lây truyền khó hiểu trước khi nó được phát hiện lần đầu tiên tại chợ Huanan".

Nhóm của WHO đã có một cuộc họp báo kéo dài 3 giờ cùng với các đối tác Trung Quốc tại Vũ Hán để trình bày những phát hiện trong tuần qua. Kể từ đó, nhiều chi tiết hơn về dữ liệu đã dần xuất hiện nhưng cũng có thứ họ chưa được quyền tiếp cận.

Embarek cho biết các nhà khoa học Trung Quốc đã phân tích 92 trường hợp nghi ngờ mắc COVID-19 từ tháng 10 và tháng 11.2019 - những bệnh nhân có các triệu chứng giống COVID. Nhóm nghiên cứu của WHO đã yêu cầu 92 người này được kiểm tra kháng thể vào tháng 1 vừa qua. Trong số này, 67 người đồng ý được kiểm tra và tất cả đều cho kết quả âm tính. Embarek nói thêm rằng cần phải có thêm các xét nghiệm vì vẫn chưa rõ liệu sau hơn 1 năm từ khi khỏi bệnh, các kháng thể đó có còn tồn tại trong những người này hay không.

Tuy nhiên, cách mà 92 trường hợp này xuất hiện trong hai tháng 10 và 11.2019 cũng như phân bố quanh mỗi Hồ Bắc cũng khiến Embarek tò mò. Embarek cho biết 92 ca không xuất hiện thành từng cụm như thường thấy trong các đợt bùng phát dịch bệnh. Thay vào đó, chúng được chia ra kiểu nhỏ giọt trong hai tháng và trên toàn bộ tỉnh Hồ Bắc.

Ông nói: “Không có sự phân cụm nào ở những nơi cụ thể. Vẫn chưa rõ liệu 92 trường hợp này có liên quan đến coronavirus hay không và việc thiếu phân nhóm này có thể chỉ ra điều gì”.

Embarek cũng cho biết phái đoàn đã có thể gặp bệnh nhân COVID-19 đầu tiên mà Trung Quốc cung cấp cho họ biết. Một người dân Vũ Hán khoảng 40 tuổi, người đàn ông này chưa được xác định danh tính và không có tiền sử du lịch gần đây.

Embarek nói: “Anh ta không dính dáng đến khu chợ. Chúng tôi cũng đã nói chuyện với anh này. Anh ấy - theo một cách nào đó – có cuộc sống bình thường và đơn điệu, không đi lại phức tạp. Anh ấy là nhân viên văn phòng trong một công ty tư nhân".

Trung Quốc hứa hợp tác

Trung Quốc đã cam kết minh bạch với cuộc điều tra của WHO. Đáp lại những lời chỉ trích của Mỹ rằng Bắc Kinh đáng ra phải cung cấp quyền truy cập vào dữ liệu thô sớm hơn, Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington DC cho biết: "Những gì Mỹ đã làm trong những năm gần đây đã phá hoại nghiêm trọng các tổ chức đa phương, gồm cả WHO và làm tổn hại nghiêm trọng đến hợp tác quốc tế về COVID-19".

"Nhưng Hoa Kỳ, hành động như thể chưa từng có chuyện này xảy ra, đang chĩa mũi dùi vào WHO và các quốc gia khác đã trung thành ủng hộ WHO”.

Embarek cho biết nhóm của WHO hy vọng sẽ trở lại Vũ Hán trong những tháng sau để tiếp tục điều tra mặc dù ông không thể đưa ra ngày cụ thể cho chuyến đi tới đây.

Ông cho biết nhóm nghiên cứu hy vọng sẽ khẩn trương kiểm tra các mẫu sinh học mà các chuyên gia WHO cho rằng họ không tiếp cận được trong chuyến đi vừa qua, cụ thể là hàng nghìn mẫu từ ngân hàng hiến máu của Vũ Hán cách đây hai năm.

Embarek cho biết: “Có khoảng 200.000 mẫu ở đó và hiện đã được bảo mật. Chúng có thể được sử dụng cho một loạt các nghiên cứu mới. Sẽ thật tuyệt vời nếu chúng ta có thể (nghiên cứu) với nguồn mẫu vật đó".

Embarek cho biết có thể có những khó khăn kỹ thuật khi tiếp cận các mẫu đó. Ông còn thừa nhận một số mẫu thí nghiệm sinh học khác có thể đã được chứng minh là hữu ích trong nhiệm vụ Vũ Hán, cũng không dành cho họ. Ông nói: “Rất nhiều mẫu đã bị loại bỏ sau vài tháng hoặc vài tuần, tùy thuộc vào mục đích tại sao nó được lấy”.

Embarek chốt lại sứ mệnh vừa qua tại Trung Quốc được thực hiện trong thời gian ngắn giữa hoàn cảnh cách ly và giãn cách xã hội quyết liệt, đã khiến kết quả thu hoạch không được như ý.