Áp lực đầu vào, giá điện sắp tăng tiếp?

Theo số liệu của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), giá thành sản xuất điện năm 2023 được ước tính khoảng 2.098 đồng/kWh, cao hơn giá bán lẻ điện bình quân khoảng 178 đồng/kWh. Giá thành sản xuất điện chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố đầu vào cơ bản bao gồm biến động về sản lượng phát điện, biến động của giá nhiên liệu đầu vào...

Theo EVN, giá nhiên liệu các tháng vừa qua của năm 2023 mặc dù có giảm so với năm 2022 nhưng vẫn ở mức cao so với giai đoạn các năm 2020 - 2021. Cụ thể, giá than nhập gbNewC tăng 2,97 lần so với năm 2020, tăng 1,30 lần so với năm 2021; giá dầu HSFO tăng 1,86 lần so với năm 2020 và tăng 1,13 lần so với năm 2021.

Các nhà máy phát điện tại Việt Nam vẫn sử dụng các nhiên liệu nhập khẩu với giá thành cao như than nhập khẩu, than pha trộn, giá khí, giá dầu... Ước tính cả năm 2023, giá than nhập khẩu NewC Index tăng khoảng 186% so với 2020 và 25% so với năm 2021.

Than pha trộn của Tập đoàn than khoáng sản Việt Nam năm 2023 có giá bình quân tăng từ 29,6% - 46,0% (tùy từng chủng loại) so với giá than áp dụng năm 2021. Giá than pha trộn bình quân của Tổng công ty Đông Bắc tăng từ 40,6% -  49,8% (tùy từng chủng loại) so với giá than áp dụng năm 2021. Giá dầu thô Brent dự kiến tăng 86% so với giá dầu thô Brent bình quân năm 2020 và tăng 13% so với năm 2021.

Bên cạnh giá nhiên liệu tăng, tỷ giá ngoại tệ cũng tăng mạnh, bình quân năm 2023 dự kiến tăng 4% so với năm 2021. Do giá nhiên liệu tăng cao, làm cho giá thành các nguồn nhiệt điện than và tua bin khí tăng rất cao - trong khi các nhà máy nhiệt điện than và khí chiếm tỷ trọng sản lượng điện phát lên tới 55% (năm 2023) tổng sản lượng điện phát toàn hệ thống.

Tuy giá than nhập tính toán trong phương thức vận hành tháng 10.2023 có giảm so với số liệu sử dụng trong tính toán phương thức vận hành tháng 3.2023 (giá dầu tăng), nhưng việc phải tăng cường huy động các nguồn nhiệt điện có giá mua cao để bù đắp sản lượng thiếu hụt của nguồn thủy điện do không đủ nước theo kế hoạch dẫn đến chi phí sản xuất kinh doanh điện của EVN cập nhật quý 3/2023 tiếp tục tăng cao.

Ngoài ra, có nhiều nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp được đưa vào vận hành từ tháng 6.2023 (tổng số là 21 nhà máy với tổng công suất 1.201,42MW) nên sản lượng điện của các nhà máy điện năng lượng tái tạo trong phương án giá bán lẻ điện bình quân cập nhật quý 3 cũng tăng so với phương án giá điện cơ sở (phương án điều chỉnh giá điện ngày 4.5.2023).

Do cơ cấu chi phí phát điện chiếm tỷ trọng lớn (82,8%), cơ cấu sản lượng thay đổi theo hướng bất lợi (các nguồn mua có giá rẻ giảm, nguồn mua có giá đắt tăng), giá các loại nhiên liệu năm 2023 vẫn ở mức cao so với năm 2020 - 2021, dẫn tới chi phí sản xuất và mua điện vẫn tăng cao.

EVN cho biết, với một số yếu tố đầu vào cơ bản ảnh hưởng giá thành như ở trên cũng như các biện pháp tiết kiệm chi phí đã được thực hiện, thì giá thành sản xuất điện năm 2023 được ước tính khoảng 2.098 đồng/kWh, cao hơn giá bán lẻ điện bình quân khoảng 178 đồng/kWh.

Mặc dù giá bán lẻ điện đã được điều chỉnh tăng 3% từ ngày 4.5.2023, doanh thu của EVN năm 2023 tăng thêm khoảng 8.000 tỉ đồng, tuy nhiên điều này cũng chỉ giải quyết được một phần khó khăn về tài chính và EVN vẫn phải tiếp tục đối mặt với rất nhiều khó khăn trong cân bằng tài chính.

"Có thể nói, điều hành giá nói chung, giá điện nói riêng theo cơ chế thị trường là chủ trương của Đảng, Nhà nước. Trong năm, giá bán điện bình quân được xem xét điều chỉnh khi thông số đầu vào cơ bản trong khâu phát điện biến động so với thông số đã được sử dụng để xác định giá bán điện bình quân hiện hành. Khi các thông số đầu vào theo quy định này biến động làm giá bán điện bình quân tăng từ 3% trở lên so với giá bán điện bình quân hiện hành thì giá điện được phép điều chỉnh tăng", lãnh đạo EVN nhấn mạnh.

Trong khi đó, PGS.TS Trần Đình Thiên nhìn nhận việc tính đúng, tính đủ giá điện, các chi phí vào giá điện là rất cần thiết vì không thể duy trì một mức giá bao cấp được. Sự chênh lệch giữa giá điện sản xuất bán ra thấp so với chi phí cao dẫn đến ngành điện (tức phía cung) không thể đầu tư sản xuất được. Đã đến lúc cần thay đổi, tính theo đúng giá thị trường theo nguyên tắc để thị trường quyết định. Tuy nhiên cần tách bạch phần hỗ trợ cho nhóm yếu thế riêng để tránh cho doanh nghiệp ngành điện phá sản.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa - Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cho rằng việc tính đúng, tính đủ giá điện theo nguyên tắc thị trường là một yêu cầu bắt buộc trong sản xuất, kinh doanh khi Việt Nam tiến ra kinh tế thị trường. Các quy định về nguyên tắc đã được quy định trong Luật giá là bảo đảm bù đắp chi phí thực tế hợp lý và có lợi nhuận, đồng thời điều chỉnh kịp thời khi các yếu tố hình thành giá thay đổi.

EVN dự kiến tổng sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu toàn hệ thống cả năm 2023 ước đạt 280,6 tỉ kWh, tăng trưởng 4,6% so với năm 2022. Hiện nay, để đảm đảm bảo các nhà máy điện thuộc phạm vi quản lý vận hành an toàn, ổn định, hạn chế tối đa sự cố, đặc biệt là các tổ máy nhiệt điện than miền Bắc trong cao điểm mùa khô năm 2024, EVN sẽ tiến hành kiểm tra, rà soát toàn diện, tổng thể các tổ máy, thực hiện duy tu, bảo dưỡng định kỳ theo đúng kế hoạch, kịp thời sửa chữa, thay thế các thiết bị... bảo đảm độ khả dụng, sẵn sàng của các nhà máy.

Các nhà máy điện cũng tiến hành sửa chữa lớn, sửa chữa thường xuyên các tổ máy đảm bảo đúng tiến độ, chất lượng, có phương án khắc phục nhanh nhất sự cố nguồn điện trong phạm vi quản lý, bảo đảm các tổ máy đủ khả năng hoạt động tối đa công suất; thực hiện các giải pháp khắc phục tình trạng suy giảm công suất các tổ máy do yếu tố nhiệt độ môi trường, nước làm mát, thuỷ triều xuống thấp...

Đến cuối năm 2023, tập đoàn và các đơn vị thành viên sẽ cơ bản hoàn thành công tác bảo dưỡng sửa chữa các tổ máy, sẵn sàng cho phát điện mùa khô 2024. Trong đó, hoàn thành sửa chữa lớn và đưa vào vận hành 17 tổ máy phát điện với tổng công suất hơn 5.200MW.