Châu Âu đang thay đổi trong quan điểm 'đổi đất lấy hòa bình' tại Ukraine?

Theo Washington Post, một trong những giải pháp gây tranh cãi nhưng cũng được xem là thực tế hơn bao giờ hết là tiến hành đàm phán hòa bình giữa Ukraine và Nga, với khả năng Ukraine có thể nhượng bộ một phần lãnh thổ. Đây từng là một ý tưởng cấm kỵ, nhưng hiện nay, các đồng minh châu Âu đang dần chấp nhận rằng cuộc chiến có thể chỉ kết thúc thông qua đàm phán, một phần là do lo ngại về sự suy giảm hỗ trợ từ phía Mỹ.

Sự thay đổi trong quan điểm

Trong suốt cuộc xung đột với Nga, Ukraine luôn nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các nước châu Âu, cả về mặt tài chính lẫn quân sự. Tuy nhiên, tình hình chiến sự càng kéo dài, các quốc gia châu Âu càng nhận thức rõ ràng hơn về những thách thức liên quan đến hỗ trợ Ukraine trong một cuộc chiến không có hồi kết. Việc chi tiêu cho quốc phòng và viện trợ ngày càng tăng đã gây áp lực lớn lên nền kinh tế của các nước này, đặc biệt là trong bối cảnh nhiều quốc gia châu Âu cũng đang đối mặt với các vấn đề nội bộ như khủng hoảng năng lượng và lạm phát.

Thêm vào đó, sự thay đổi trong bối cảnh chính trị của Mỹ, đặc biệt là chiến thắng của ông Donald Trump trong cuộc bầu cử gần đây, cũng đã thúc đẩy các đồng minh châu Âu suy nghĩ về cách tiếp cận mới. Tổng thống đắc cử Trump đã công khai tuyên bố sẽ sớm chấm dứt chiến tranh Ukraine, và một số người tin rằng ông có thể ủng hộ một thỏa thuận cho phép Nga giữ lại một phần lãnh thổ Ukraine mà họ đã chiếm đóng. Sự thiếu chắc chắn về chính sách của Mỹ về Ukraine khiến các quốc gia châu Âu càng quyết tâm tìm kiếm giải pháp để tránh phụ thuộc quá nhiều vào Washington.

Đổi đất lấy hòa bình

Trước đây, ý tưởng nhượng bộ lãnh thổ Ukraine để đạt được hòa bình là điều khó có thể chấp nhận đối với châu Âu, vì nó đồng nghĩa với việc "khen thưởng" cho chiến dịch quân sự của Nga. Tuy nhiên, với tình hình chiến trường đang xấu đi và sự giảm nhiệt trong cam kết hỗ trợ từ một số quốc gia, nhiều quan chức NATO và châu Âu đã nhìn nhận lại vấn đề này. Một số nhà ngoại giao châu Âu hiện nay không xem đây là "đổi đất lấy hòa bình" mà là "đổi đất lấy an ninh" - một sự nhượng bộ nhằm đảm bảo an ninh lâu dài cho Ukraine mà không cần phải tiếp tục cuộc chiến.

Cựu đại sứ Pháp tại Washington, Gerard Araud, chia sẻ rằng mặc dù khó có thể công khai vấn đề này, nhưng nhiều đồng minh đã đi đến kết luận rằng đàm phán với nhượng bộ lãnh thổ là cách duy nhất để kết thúc xung đột. Theo ông, việc nhượng bộ có thể là giải pháp thực tế, vì nếu không, cuộc chiến sẽ kéo dài mà không có kết quả rõ ràng. Tuy nhiên, châu Âu cũng nhận thức rõ rằng điều này rất khó thuyết phục công chúng, vì nó ngầm hiểu rằng chiến dịch của Nga sẽ không bị trừng phạt.

Khó khăn của Ukraine

Trong khi các nước châu Âu thận trọng với khả năng đàm phán, Ukraine cũng đối mặt với áp lực phải duy trì lập trường kiên quyết. Chính quyền Kyiv luôn khẳng định mục tiêu của họ là giành lại toàn bộ lãnh thổ bị chiếm đóng, bao gồm cả vùng Donbas và Crimea, hai khu vực quan trọng về chiến lược và lịch sử. Một cuộc khảo sát gần đây của Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv cho thấy phần lớn người dân Ukraine không ủng hộ việc nhượng bộ lãnh thổ, mặc dù tỷ lệ những người sẵn sàng chấp nhận một số nhượng bộ để đạt được hòa bình đang tăng lên.

Ukraine lo ngại rằng việc nhượng bộ lãnh thổ cho Nga chỉ giúp Moscow có thêm thời gian để tái cơ cấu và chuẩn bị cho những cuộc tấn công tiếp theo. Mykhailo Podolyak, cố vấn của Tổng thống Ukraine, cảnh báo rằng bất kỳ yêu cầu nào đẩy Ukraine vào thế bất lợi trong các cuộc đàm phán đều có thể làm suy yếu tinh thần kháng cự của họ. Ông nhấn mạnh rằng hòa bình đạt được thông qua nhượng bộ không bền vững và có thể chỉ là giải pháp tạm thời.

Sự không chắc chắn từ chính quyền mới của Mỹ về Ukraine

Trong các cuộc họp nội bộ, các nhà lãnh đạo châu Âu nhận ra rằng việc tiếp tục hỗ trợ Ukraine là một yếu tố quyết định để duy trì đòn bẩy khi đàm phán với Nga. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã công khai nhấn mạnh cam kết hỗ trợ quân sự cho Ukraine, coi đó là con đường duy nhất để có thể đàm phán với Moscow. Tuy nhiên, sự thiếu chắc chắn về chính sách của Mỹ khiến châu Âu lo lắng. Nếu ông Trump nắm quyền và thực hiện lời hứa kết thúc chiến tranh, Ukraine có thể rơi vào tình thế bất lợi trên bàn đàm phán, thậm chí bị buộc phải chấp nhận một thỏa thuận bất công.

Các nhà ngoại giao châu Âu cho biết, mặc dù hiện tại việc nhượng bộ lãnh thổ vẫn chưa được chính thức đưa ra thảo luận công khai, nhưng ở hậu trường, nó đã bắt đầu trở thành một phương án nghiêm túc. Các nước Đông Âu và Baltic, vốn có lập trường cứng rắn trước Nga, vẫn bày tỏ lo ngại rằng bất kỳ nhượng bộ nào cũng sẽ là tiền lệ xấu, có thể tạo điều kiện cho Nga tiếp tục các hành động khác.

Việc đạt được một thỏa thuận hòa bình còn gặp nhiều khó khăn khi yêu cầu của hai bên khác nhau hoàn toàn. Ukraine yêu cầu Nga phải rút quân khỏi toàn bộ lãnh thổ, trong khi Nga muốn Kyiv phải cam kết trung lập và không tham gia NATO. Nga khẳng định rằng nếu không có sự trung lập của Ukraine, bất kỳ cuộc đàm phán nào cũng khó có thể thành công. Quan điểm này khiến các nhà lãnh đạo châu Âu khó có thể tìm ra giải pháp chung.

Các nhà hoạch định chính sách châu Âu cũng cân nhắc các phương án như triển khai quân tại các khu vực tranh chấp hoặc cung cấp vũ khí để ngăn chặn Nga, nhưng các phương án này vẫn chưa khả thi. Moscow đã tuyên bố rõ rằng họ sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào đe dọa an ninh của mình, và yêu cầu Ukraine phải từ bỏ tham vọng gia nhập NATO.

Cuộc đua tăng viện trợ quân sự

Trong khi đó, để chuẩn bị cho mọi kịch bản có thể xảy ra, chính quyền Biden đã gia tăng tốc độ cung cấp viện trợ quân sự cho Ukraine trước khi ông Trump tiếp quản. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken gần đây đã có chuyến công du tới Brussels (Bỉ) để gặp gỡ các quan chức NATO và EU nhằm xây dựng chiến lược ứng phó trong trường hợp chính sách của Mỹ thay đổi. Họ đang nỗ lực củng cố lực lượng quân đội Ukraine, với hy vọng có thể bảo vệ các thành phố quan trọng và tạo thêm đòn bẩy trên bàn đàm phán.

Trong khi đó, các quốc gia châu Âu đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nội bộ liên quan đến chi phí hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Các nền kinh tế lớn như Pháp và Đức đều chịu áp lực kinh tế và chính trị, khiến việc duy trì viện trợ trong thời gian dài trở nên khó khăn. Tuy nhiên, các nước này vẫn quyết tâm tiếp tục viện trợ nhằm tránh phụ thuộc hoàn toàn vào Mỹ và đối phó với những rủi ro trong chính sách của chính quyền Trump.

Tóm lại, dù đã có một số đề xuất về giải pháp "đổi đất lấy hòa bình", việc đạt được một thỏa thuận rõ ràng vẫn còn xa vời. Sau thất bại của thỏa thuận ngừng bắn Minsk 2014-2015, Ukraine lo ngại rằng bất kỳ thỏa thuận nào tương tự cũng sẽ chỉ giúp Nga có thêm thời gian để tăng cường lực lượng. Mặt khác, châu Âu lo sợ rằng nếu nhượng bộ lãnh thổ, điều này sẽ tạo tiền lệ cho Nga và làm suy yếu nguyên tắc bảo vệ biên giới quốc gia.

Những cuộc thảo luận về đàm phán hòa bình, vì thế, vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng. Châu Âu phải đối mặt với tình huống khó xử giữa việc tìm kiếm hòa bình và duy trì sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Trong khi đó, tương lai của cuộc chiến vẫn còn đầy bất định, và mỗi quốc gia châu Âu sẽ phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích của mình và trách nhiệm đối với Ukraine.