Cơ hội cho hòa bình tại Ukraine: Những dấu hiệu mới và thách thức phía trước

Slovakia và vai trò trung gian trong đàm phán

Trong bối cảnh hỗ trợ của phương Tây cho Ukraine đang giảm dần, Slovakia nổi lên như một bên trung gian tiềm năng với những động thái tích cực. Theo Reuters, chuyến thăm của Thủ tướng Fico tới Moscow diễn ra trong thời điểm nhạy cảm khi hợp đồng trung chuyển khí đốt Nga qua Ukraine chính thức hết hạn vào cuối năm 2024. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trước đó đã tuyên bố không gia hạn hợp đồng này, gây lo ngại cho các quốc gia châu Âu phụ thuộc vào khí đốt của Nga như Slovakia.

Tại Moscow, ông Fico không chỉ thảo luận về vấn đề năng lượng mà còn đưa ra đề xuất tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine trên lãnh thổ Slovakia. Đề xuất này nhanh chóng nhận được sự quan tâm từ Tổng thống Nga Vladimir Putin, người tuyên bố Moscow sẵn sàng tham gia các cuộc đàm phán nếu chúng mang lại kết quả tích cực. Ông Putin nhấn mạnh rằng Nga quyết tâm đạt được các mục tiêu của mình tại Ukraine, nhưng đồng thời để ngỏ khả năng tìm kiếm giải pháp hòa bình.

Slovakia, dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Fico, đã có những bước đi khác biệt so với nhiều quốc gia châu Âu khác. Là thành viên cả NATO và EU, nhưng Slovakia đã chọn cách tiếp cận gần gũi hơn với Moscow. Ông Fico phản đối mạnh mẽ việc cung cấp viện trợ quân sự cho Ukraine và chỉ trích chính sách của Kyiv, đặc biệt trong vấn đề năng lượng. Trên mạng xã hội, ông không ngần ngại chỉ trích Tổng thống Zelensky vì quyết định ngừng trung chuyển khí đốt, gây tổn hại kinh tế nghiêm trọng cho châu Âu.

Phản ứng của các bên liên quan

Ukraine, trong khi đó, tỏ ra thận trọng trước đề xuất này. Kyiv lo ngại rằng các cuộc đàm phán hòa bình được thúc đẩy trong bối cảnh hiện tại có thể nghiêng về phía Moscow, nhất là khi Nga đang giành nhiều lợi thế trên chiến trường. Tuy nhiên, áp lực từ tình hình chiến sự ngày càng căng thẳng khiến lập trường của Ukraine có dấu hiệu mềm mỏng hơn. Tổng thống Zelensky, người từng kiên quyết phản đối đàm phán nếu không có sự toàn vẹn lãnh thổ, giờ đây thể hiện sự sẵn sàng thảo luận dựa trên hiện trạng thực tế.

Bên cạnh Slovakia, nhiều quốc gia khác cũng đã từng đưa ra sáng kiến hòa bình, bao gồm Hungary, Brazil, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, các sáng kiến này không đạt được thành công do thiếu sự đồng thuận và mâu thuẫn lợi ích giữa các bên. Trung Quốc, dù có quan hệ gần gũi với Nga, nhưng không nhận được sự tin tưởng từ cộng đồng quốc tế về tính trung lập. Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ, với vai trò trung gian trong các cuộc đàm phán ngũ cốc giữa Nga và Ukraine, đã cho thấy tiềm năng nhưng vẫn đối mặt với những hạn chế về địa chính trị.

Tác động từ thay đổi chính trị tại Mỹ

Tháng 1.2025 là thời điểm quan trọng đối với tiến trình hòa bình tại Ukraine khi Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump chính thức nhậm chức. Ông Trump đã nhiều lần tuyên bố rằng ông sẽ chấm dứt cuộc chiến Ukraine trong vòng 24 giờ sau khi lên nắm quyền. Ngay sau khi đắc cử, ông Trump đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Putin, trong đó ông khuyên Moscow "không leo thang chiến tranh". Động thái này được đánh giá là dấu hiệu tích cực cho khả năng tái khởi động các cuộc đàm phán hòa bình.

Tuy nhiên, các chính sách trước đó của chính quyền Joe Biden, bao gồm cả việc tăng cường viện trợ quân sự và dỡ bỏ giới hạn sử dụng vũ khí tầm xa cho Ukraine, đã tạo ra nhiều thách thức. Một số nhà phân tích cho rằng những hành động này có thể làm phức tạp thêm tình hình và tạo ra thế khó cho chính quyền mới tại Mỹ.

Thách thức từ chiến trường

Trong khi các tín hiệu ngoại giao mang lại hy vọng, tình hình chiến trường vẫn là yếu tố quyết định lớn. Nga đang đạt được tiến triển đáng kể tại các khu vực chiến lược như Pokrovsk và Kursk. Các tuyến phòng thủ của Ukraine tại miền Đông đang chịu áp lực lớn, với nguy cơ bị sụp đổ hoàn toàn nếu không có biện pháp kịp thời. Tại Kursk, diện tích đất do Ukraine kiểm soát đã giảm hơn một nửa so với thời điểm đỉnh cao vào tháng 8.2024.

Trong khi đó, viện trợ quân sự từ phương Tây cũng đang gặp khó khăn. Dù Đức và một số quốc gia khác cam kết tăng cường hỗ trợ, nhưng lo ngại về leo thang căng thẳng đã khiến nhiều nước do dự trong việc cung cấp vũ khí tầm xa. Tình hình này khiến Ukraine phải đối mặt với những thách thức ngày càng lớn cả trên chiến trường lẫn bàn đàm phán.

Tương lai hòa bình

Dù còn nhiều khó khăn, các tín hiệu tích cực và sự quan tâm của các bên liên quan mang lại hy vọng về một giải pháp hòa bình.

Sự phối hợp giữa các cường quốc như Mỹ, Nga, và EU sẽ đóng vai trò quyết định trong việc định hình tương lai của Ukraine. Đàm phán hòa bình, nếu thành công, không chỉ giúp chấm dứt cuộc chiến tàn khốc mà còn là minh chứng cho sức mạnh của ngoại giao trong việc giải quyết xung đột quốc tế. Tuy nhiên, để đạt được điều này, các bên phải sẵn sàng thỏa hiệp và đặt lợi ích hòa bình lên trên mọi toan tính địa chính trị.