Hàng nghìn xe ùn tắc ở cửa khẩu: Hải quan vào cuộc xử lý gấp

Vẫn ùn ứ nghiêm trọng

Thời gian gần đây, hoạt động xuất nhập khẩu tại các cửa khẩu có hoạt động thông thương lớn với Trung Quốc ở các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh xuất hiện tình trạng ùn tắc lượng lớn hàng hóa chờ xuất khẩu. Trước tình trạng này, Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) chiều 21.12 đã có cuộc họp "nóng" để xử lý.

Tại tỉnh Lạng Sơn, Tổng cục Hải quan cho biết lượng hàng hóa thông quan qua cửa khẩu trên địa bàn tỉnh thời gian gần đây giảm, chỉ khoảng 300-400 xe/ngày, trong khi lượng hàng hóa từ nội địa lên các cửa khẩu thuộc địa bàn tỉnh Lạng Sơn rất lớn, cộng với năng lực bến bãi có hạn dẫn đến tình trạng ùn tắc tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh.

Tính đến sáng nay (21.12), tổng lượng xe tồn tại 3 khu vực cửa khẩu Hữu Nghị, Tân Thanh, Chi Ma là 4.461 xe (giảm 137 xe so với hôm qua). Cụ thể tại cửa khẩu Hữu Nghị tồn 1.389 xe, trong đó: chờ xuất khẩu 183 xe, đậu tại bãi trung chuyển hàng hóa 1.206 xe, chủ yếu là mặt hàng mít, thanh long, ván gỗ, linh kiện điện tử. Tại cửa khẩu Tân Thanh tồn 2.456 xe, trong đó: tồn tại bến xe Bảo Nguyên 930 xe, bãi xe Cốc Nam 252 xe, khu phi thuế quan 1.124 xe, mặt hàng chủ yếu là dưa hấu, thanh long, chuối xanh, mít, xoài... Tại cửa khẩu Chi Ma tồn 616 xe, chủ yếu là mặt hàng tinh bột sắn.

Những khu vực bến bãi tại các cửa khẩu đã quá tải, khó bố trí, sắp xếp được thêm (gồm cả các khu vực tạm sử dụng), ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu, chất lượng hàng hóa, tăng thời gian xuất khẩu cũng như tăng chi phí, khó khăn cho công tác kiểm soát phòng chống dịch và bố trí, sắp xếp các phương tiện vận chuyển.

Theo thông tin từ Tổng lãnh sứ quán Việt Nam tại TP.Nam Ninh (Trung Quốc), tính đến ngày 16.12 tại phía Trung Quốc, lượng xe chở hàng hóa xuất sang Việt Nam còn tồn 2.400 xe. Về kim ngạch chung xuất nhập khẩu qua địa bàn tỉnh Lạng Sơn từ ngày 1 đến hết ngày 15.12 chỉ đạt 121,65 triệu USD, giảm 40,5% so với cùng kỳ tháng 11 và giảm 32,7% so với cùng kỳ năm 2020.

Tại Quảng Ninh, Tổng cục Hải quan cho biết tính đến đến ngày 21.12 vẫn còn hiện tượng ách tắc phương tiện chở hàng hóa xuất nhập khẩu, cụ thể: tại cầu Bắc Luân 2 còn tồn 346 xe chờ xuất khẩu, giảm 79 xe so với ngày 15.12, trong đó có 276 xe chở hoa quả và 70 xe chở đồ gỗ mỹ nghệ.

Khu vực phía cửa khẩu Đông Hưng (Trung Quốc): dự kiến có 289 xe của Việt Nam đã làm thủ tục sang Đông Hưng để nhận hàng về Việt Nam (hàng hóa chủ yếu là hàng nguyên liệu phục vụ sản xuất theo hình thức gia công, hàng quá cảnh, và có 62 xe hàng hóa tiêu dùng). Do thông báo của chính quyền Đông Hưng  nên chưa làm thủ tục cho những xe này về Việt Nam, còn giữ tại bên Đông Hưng.

Tại khu vực lối mở cầu phao Km3+4: Trong thời gian qua lưu lượng hàng hóa nông-lâm-thủy sản không thay đổi, trung bình lượng xe chở hàng hóa xuất khẩu qua đây là 150 chiếc/ngày nên hàng hóa vẫn lưu thông ổn định, tuy nhiên lượng hàng hóa tồn đọng còn rất lớn. Đến nay, lượng xe nằm chờ tại đây là 1.188 chiếc, giảm 169 chiếc so với ngày 15.12, hàng hóa chủ yếu là thủy hải sản đông lạnh (940 xe), còn lại là hàng nông sản (248 xe).

Tại khu vực cửa khẩu Hoành Mô, huyện Bình Liêu, Quảng Ninh: Phía Trung Quốc chỉ làm thủ tục nhận được từ 25-30 xe/ngày, trong khi lượng xe tồn đọng hằng ngày trung bình khoảng 120 chiếc, có ngày lên tới 150 chiếc (do nhiều ngày trước tồn đọng dồn lại).

Lãnh đạo Tổng cục Hải quan nhìn nhận: "Nguyên nhân ùn tắc tại địa bàn tỉnh Quảng Ninh một phần do doanh nghiệp nắm bắt thông tin tại một số cửa khẩu (Hữu Nghị, Tân Thanh ở Lạng Sơn) thường xuyên xuất nông sản đang có tình trạng ùn tắc, dẫn đến lượng lớn phương tiện vận chuyển hàng hóa này chuyển hướng đến Móng Cái làm thủ tục, làm tăng lượng xe tồn chờ làm thủ tục".

Tại tỉnh Lào Cai, phía Trung Quốc đã thông báo đóng cửa khẩu Bắc Sơn là cửa khẩu đối đẳng với cửa khẩu Kim Thành (Lào Cai) và kiểm soát chặt đối với hàng nông sản của Việt Nam do phát hiện dịch bệnh COVID-19 trên xe chở hàng lạnh (xe chở trái thanh long) từ ngày 18.7. Từ ngày 28.8, các mặt hàng chuối xanh, mít được trả lại. Do vậy, hàng hóa xuất khẩu không dồn về các cửa khẩu thuộc địa bàn tỉnh Lào Cai từ trước nên hiện tại không xảy ra tình trạng hàng xuất khẩu bị ách tắc, ùn ứ tại địa bàn tỉnh Lào Cai. Do đó, kim ngạch xuất khẩu đã giảm gần 20% so với cùng kỳ năm 2020.

Tại các địa phương khác như Cao Bằng, Hà Giang, Điện Biên: Lưu lượng hàng hóa xuất nhập khẩu qua cửa khẩu trên địa bàn không cao. Mặc dù có sự tăng cường kiểm soát của dịch COVID-19 từ phía Trung Quốc nhưng không ảnh hưởng lớn đến tốc độ thông quan hàng hóa trên địa bàn. Đặc biệt dọc tuyến biên giới Hà Giang tại các cửa khẩu Xí Mần, Săm Pun, Phó Bảng, phía Trung Quốc cho xây hàng rào kiên cố nên hàng hóa không qua lại được.

Nguyên nhân ùn tắc

Tổng cục Hải quan đánh giá tình trạng ùn tắc hàng hóa xuất khẩu chủ yếu là nông sản tại địa bàn tỉnh Lạng Sơn (các cửa khẩu Hữu Nghị, Tân Thanh, Chi Ma) và tỉnh Quảng Ninh (Móng Cái) do phía Trung Quốc tiếp tục áp dụng các biện pháp phòng chống dịch COVID-19, dẫn đến tình trạng xe hàng hóa qua lại biên giới bị hạn chế, có những cửa khẩu chỉ đáp ứng 20-25% so với lưu lượng thông quan hàng hóa so với bình thường.

Đặc biệt, có địa phương cơ quan chức năng phía Trung Quốc tăng cường biện pháp chống dịch ở mức cao hơn, trong đó yêu cầu thay đổi phương thức giao nhận hàng hóa tại cửa khẩu Tân Thanh, cửa khẩu Hữu Nghị, theo hướng lái xe chuyên trách điều khiển xe sang phía Trung Quốc giao hàng và yêu cầu lái xe phải đi về trong ngày, niêm phong cabin xe, lái xe không được xuống xe và phải tiêm đủ 2 mũi vắc xin, thực hiện xét nghiệm COVID-19 bằng phương pháp PCR định kỳ 3 ngày/lần.

Để tập trung chống dịch, phía Trung Quốc chuyển một số cán bộ kiểm dịch hải quan sang hỗ trợ công tác kiểm soát người Trung Quốc nhập cảnh về nước ăn Tết nên lực lượng hải quan giải quyết thủ tục hàng hóa hiện nay rất mỏng. Chính quyền thành phố Đông Hưng có thông báo sẽ tạm dừng làm thủ tục thông quan cho người và hàng hóa qua cửa khẩu Đông Hưng (gồm cả khu mậu dịch cặp chợ biên giới) từ 0 giờ ngày 21.12, thời gian thông quan cụ thể sẽ có thông báo sau.

Về phía Việt Nam, nguyên nhân dẫn đến tình trạng ùn ứ tại cửa khẩu là do nông sản của các tỉnh phía nam đang vào vụ thu hoạch, sản lượng hàng hóa tăng và nhu cầu tiêu dùng dịp lễ tết của thị trường Trung Quốc vào những tháng cuối năm tăng cao.

Từ ngày 1.1.2022, Lệnh số 248 ngày 12.4.2021 và 249 ngày 14.4.2021 của Tổng cục Hải quan Trung Quốc có hiệu lực cũng là nguyên nhân khiến lượng hàng hóa hoa quả, nông sản thực phẩm đổ dồn về các cửa khẩu biên giới phía bắc chờ xuất khẩu sang Trung Quốc để tránh chính sách của Trung Quốc trước ngày 1.1.2021. Khi Trung Quốc đưa ra thông báo dự kiến tạm dừng nhập khẩu trước/sau Tết nguyên đán 14 ngày đối với xe lạnh để chuẩn bị các công việc trước và sau Tết càng gây áp lực cho các doanh nghiệp Việt Nam đưa hàng hóa lên cửa khẩu để kịp xuất khẩu trước thời gian trên.

Đáng chú ý, thông tin về tình trạng ùn tắc hàng hóa tại các khu vực biên giới đến các doanh nghiệp xuất khẩu, thương lái không được đầy đủ, chi tiết, dẫn đến hàng hóa vẫn tiếp tục được đưa lên cửa khẩu với số lượng lớn, không được điều tiết theo diễn biến tình hình thực tế. Trong khi đó, cách thức mua bán hàng hóa nông sản vẫn không tuân theo các chuẩn mực thương mại quốc tế (hợp đồng thương mại quốc tế, các điều khoản quy định cụ thể về phương thức giao nhận hàng hóa, thanh toán tiền hàng cũng như các điều khoản quy định trong trường hợp rủi ro…) nên thiệt hại nhiều năm qua vẫn nghiêng về phía người xuất khẩu Việt Nam.

Hải quan gấp rút xử lý

Để kịp thời có giải pháp đồng bộ hỗ trợ người dân, doanh nghiệp tránh ảnh hưởng xấu do việc ùn tắc hàng hóa tại cửa khẩu gây thiệt hại kinh tế, Tổng cục Hải quan cho biết đã giải quyết ngay các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan xuất khẩu hàng hóa; phối hợp chặt chẽ, thường xuyên trao đổi thông tin với cơ quan kiểm dịch để thực hiện nhanh chóng thủ tục cho doanh nghiệp.

Ngoài ra, Tổng cục đã bố trí cán bộ công chức giải quyết thủ tục thông quan và giám sát hàng hóa xuất khẩu là nông sản qua cửa khẩu ngoài giờ hành chính, ngày nghỉ, ngày lễ; ưu tiên, bố trí, sắp xếp các xe đã hoàn thành thủ tục thông quan hàng hóa trước được đi qua cửa khẩu sớm.

Đại diện Tổng cục Hải quan nhấn mạnh: "Thời gian tới, sẽ chỉ đạo đơn vị trực thuộc bám sát diễn biến hiện tượng ùn tắc hàng hóa xuất khẩu sang Trung Quốc để thực hiện các giải pháp phù hợp như: bố trí cán bộ công chức giải quyết thủ tục ngoài giờ hành chính, tuyên truyền, phổ biến cho doanh nghiệp xuất khẩu và phối hợp các lực lượng biên phòng, công an điều tiết giao thông cho xe ra vào nhằm hạn chế ùn tắc tại các cửa khẩu và tạo thuận lợi hơn nữa cho hoạt động xuất khẩu hàng hóa, nông sản, trái cây tươi qua các cửa khẩu".

Đồng thời, Tổng cục Hải quan cũng kiến nghị Bộ Công Thương thông báo về việc phía Trung Quốc thực hiện lấy mẫu xét nghiệm COVID-19 cả trên bao bì chứa đựng hàng hóa và đề nghị các doanh nghiệp kiểm soát chặt chẽ từ khâu thu hoạch, phân loại, đóng gói, bốc xếp hàng hóa, đảm bảo không có vi rút COVID-19. Đặc biệt, khuyến nghị doanh nghiệp chỉ vận chuyển hàng hóa lên cửa khẩu khi đã ký hợp đồng mua bán với đối tác Trung Quốc.

Thương vụ Việt Nam và các tham tán thương mại tại Trung Quốc kịp thời nắm thông tin và phối hợp với các địa phương có cửa khẩu biên giới với Trung Quốc để cung cấp, cập nhật thường xuyên về các quy định, yêu cầu của phía Trung Quốc đối với hàng nông sản xuất khẩu. Bên cạnh đó là đưa ra dự báo, đánh giá tác động đến tình hình hoạt động sản xuất, kinh doanh thời gian giáp Tết khi xảy ra đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hóa từ Trung Quốc.

Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn đàm phán với Hải quan Trung Quốc ký kết Nghị định thư về việc giảm tỷ lệ kiểm tra kiểm dịch, xây dựng cơ chế để kiểm tra nhanh các chứng thư kiểm dịch động thực vật, thống nhất cơ chế giám sát an toàn thực phẩm đối với các lô hàng nông-lâm-thủy sản của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc; đàm phán mở cửa thị trường về mặt kỹ thuật với các cơ quan hữu quan phía Trung Quốc nhằm mở rộng danh mục sản phẩm nông sản, thủy sản cũng như bổ sung danh sách doanh nghiệp Việt Nam được phép xuất khẩu sang thị trường này.

Ngoài ra, ngành nông nghiệp cần thiết nắm bắt tình hình liên quan chính sách quản lý tăng cường, chặt chẽ đối với các mặt hàng nông-lâm-thủy sản được sản xuất từ phía Việt Nam của phía Trung Quốc để có hướng dẫn doanh nghiệp Việt Nam phù hợp.

Bộ Ngoại giao đàm phán, trao đổi với cơ quan chức năng phía Trung Quốc đảm bảo việc thực hiện theo đúng hiệp định thương mại biên giới giữa 2 nước đã ký kết. Trường hợp khi có thay đổi về chính sách đối với hàng hóa xuất nhập khẩu cần thông báo trước ít nhất 10 ngày trước khi áp dụng để phía Việt Nam có thời gian chuẩn bị.

UBND các tỉnh biên giới phía bắc: Chủ động đánh giá, dự báo và báo cáo kịp thời tình hình hoạt động thương mại biên giới trên địa bàn về các cơ quan chức năng biết tình hình. Về lâu dài, các tỉnh biên giới cần quy hoạch các khu vực xây dựng các kho chuyên dụng bảo quản hàng nông sản, hoa quả tại các cửa khẩu.