Đây được cho là giờ phút tuyệt vời nhất của Jack Ma: Một năm trước, Tập đoàn Ant Group của ông chuẩn bị phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) trong ánh hào quang trị giá 37 tỉ USD. Thế nhưng, Bắc Kinh đột ngột cắt đôi cánh của ngôi sao lớn nhất Trung Quốc.
Giờ đây, trước sự cổ vũ thận trọng của các nhà đầu tư, ông trùm thương mại điện tử Alibaba đang thực hiện những bước dự kiến đầu tiên trở lại sân khấu toàn cầu với một chuyến đi nhẹ nhàng đến châu Âu, nơi ông đang nuôi dưỡng những sở thích như làm vườn.
Nó khác xa so với đỉnh cao quyền lực giống như một chính khách của Jack Ma vào năm 2017 khi đến thành phố New York (Mỹ) để gặp Tổng thống đắc cử Donald Trump trong các cuộc hội đàm một đối một tại Trump Tower ngay trước khi ông nhậm chức và hứa sẽ tạo ra một triệu việc làm cho người Mỹ.
Theo hãng tin Reuters, chuyến đi chơi cao cấp đó đã làm náo động chính phủ Trung Quốc, nơi đầu tiên biết về cuộc họp và cam kết việc làm cùng với phần còn lại của thế giới khi Jack Ma tổ chức một buổi hỏi đáp không chính thức trên truyền hình với các phóng viên tại sảnh tòa nhà chọc trời, theo 4 người thân cận với Alibaba có kiến thức về vấn đề này và một nguồn tin từ chính quyền Bắc Kinh.
Nhóm quan hệ chính phủ của Alibaba sau đó đã được các quan chức Trung Quốc cho biết rằng Bắc Kinh không hài lòng về việc Jack Ma gặp Trump mà không có sự chấp thuận trước của họ, hai trong số những người thân cận với tập đoàn cho biết.
Quỹ từ thiện của Jack Ma, nơi xử lý các truy vấn trên phương tiện truyền thông của ông, đã không trả lời khi được đề nghị bình luận.
Văn phòng Thông tin Quốc vụ viện và Bộ Ngoại giao Trung Quốc từ chối bình luận. Tất cả các nguồn từ chối nêu tên do tính nhạy cảm của vấn đề.
Cuộc gặp vào ngày 9.1.2017 diễn ra vào thời điểm giữa hai nước đang căng thẳng sau khi ông Trump chỉ trích Trung Quốc trong chiến dịch tranh cử của mình, đổ lỗi cho việc nước này làm mất việc làm của người Mỹ.
Bốn người thân cận với Alibaba cho biết họ tin rằng cuộc gặp là một bước ngoặt tiêu cực trong mối quan hệ giữa Jack Ma và Trung Quốc, nhưng không nói rõ về suy nghĩ của họ.
Các nhà đầu tư đang khao khát muốn biết manh mối về tình hình của Jack Ma: Việc nhìn thấy doanh nhân trên đảo Mallorca (Tây Ban Nha) vào tháng trước, chuyến đi đầu tiên của ông ra nước ngoài trong hơn một năm, ngay lập tức giúp Alibaba tăng giá trị thêm 42 tỉ USD.
Câu chuyện về việc Jack Ma không được ưu ái giúp minh họa Trung Quốc đã chuyển đổi nhanh chóng như thế nào dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, khi ông tiến gần đến nhiệm kỳ thứ ba có thể phá vỡ tiền lệ với tư cách là nhà lãnh đạo cường quốc kinh tế và kiểm soát một số công ty sáng tạo nhất nước này nhiều hơn.
“Mục tiêu tự nhiên đầu tiên”
Các nhà chức trách Trung Quốc đã thẳng tay đàn áp đế chế kinh doanh của Jack Ma sau khi ông có bài phát biểu tại Thượng Hải vào tháng 10.2021 với cáo buộc các cơ quan giám sát tài chính kìm hãm sự đổi mới. Các nhà quản lý đã đình chỉ niêm yết 37 tỉ USD của Ant Group hai ngày trước khi công ty dự kiến phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng vào ngày 5.11.2020. Trung Quốc yêu cầu Ant Group phải tái cấu trúc và tiến hành các cuộc điều tra chống độc quyền với các doanh nghiệp của Jack Ma, cuối cùng dẫn đến khoản phạt kỷ lục 2,75 tỉ USD cho Alibaba vào tháng 4.2021.
Cuộc đàn áp đã lan rộng ra khu vực tư nhân, với việc các quan chức thắt chặt giám sát các công ty trong lĩnh vực công nghệ, bất động sản, trò chơi, giáo dục, tiền điện tử và tài chính.
Duncan Clark, Chủ tịch công ty tư vấn đầu tư BDA có trụ sở tại Bắc Kinh và là tác giả một cuốn sách về Alibaba - Jack Ma, cho biết: “Cho rằng Jack Ma tỏ ra quá khiêu khích, lạc nhịp với cách tiếp cận mới đối với quản trị mà ông Tập ủng hộ, Jack Ma là mục tiêu tự nhiên đầu tiên để báo hiệu rằng một thay đổi lớn đã bắt đầu.
Trước đó, Jack Ma thường xuyên tiếp xúc với các tổng thống, thủ tướng, hoàng gia, những người nổi tiếng tại các địa điểm như Davos hoặc trong các chuyến thăm của riêng ông ở nước ngoài. Có một lượng khách VIP liên tục đến gặp ông ấy ở Hàng Châu”.
Tuy nhiên, hoạt động tiếp cận toàn cầu của Jack Ma không kết thúc sau cuộc gặp với ông Trump.
Từ năm 2018 đến 2020, Jack Ma đã hội đàm với một loạt nhân vật cấp cao, bao gồm Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres, Nữ hoàng Rania Al-Yassin của Jordan, chính trị gia kỳ cựu Malaysia - Mahathir Mohamad và Thủ tướng Bỉ - Charles Michel, theo cổng thông tin Alizila của Alibaba và các phương tiện truyền thông đưa tin.
Tại trụ sở Hàng Châu (Trung Quốc) của Alibaba có một tòa nhà làm bảo tàng công ty, nơi Jack Ma và “cánh tay phải” của ông là Joe Tsai (đồng sáng lập và Phó chủ tịch điều hành Alibaba) sẽ dẫn du khách nước ngoài và cho họ tham quan.
Jack Ma đã xem các cuộc gặp với các chính trị gia nước ngoài là "hoạt động ngoại giao không chính thức" với Trung Quốc, điều mà ông rất thích làm.
Alibaba nói với Reuters rằng họ có một cơ sở tiếp khách được biết đến rộng rãi với tên gọi Pavilion 9, nơi cung cấp một chuyến tham quan trực quan về lịch sử và tổng quan các hoạt động kinh doanh của tập đoàn này. Alibaba đã tiếp đón nhiều loại khách tại phòng triển lãm trong trụ sở chính.
"Jack Ma cũng giống như bạn và tôi"
Trong một dấu hiệu cho thấy cuộc sống đã thay đổi như thế nào với một trong những doanh nhân có ảnh hưởng và thành công nhất Trung Quốc, Jack Ma đã đề nghị gặp ít nhất hai người thân tín với ông Tập Cận Bình những tuần sau khi Ant Group bị đình chỉ IPO, nhưng cả hai đều từ chối ông.
Tỷ phú 57 tuổi này sau đó đã viết thư trực tiếp cho ông Tập Cận Bình vào đầu năm nay đề nghị cống hiến phần đời còn lại của mình cho giáo dục nông thôn Trung Quốc, theo Reuters.
Reuters không thể xác định liệu ông Tập Cận Bình có chấp thuận hay phản hồi lời đề nghị của Jack Ma.
Tờ South China Morning Post thuộc sở hữu của Alibaba cho biết vào tháng trước, Jack Ma đã đến thăm châu Âu trong một "chuyến tham quan nghiên cứu về nông nghiệp và công nghệ liên quan đến các vấn đề môi trường", trích dẫn một người quen thuộc với hành trình của ông.
Tuần trước, tờ South China Morning Post đã đăng những bức ảnh Jack Ma mặc áo choàng bảo hộ màu trắng và cầm những chậu hoa ở Hà Lan. South China Morning Post cho biết Jack Ma sẽ tiếp tục đi tham quan các công ty và tổ chức nghiên cứu ở châu Âu liên quan đến cơ sở hạ tầng nông nghiệp và nhân giống cây trồng, trích dẫn những người quen thuộc với kế hoạch của ông.
Joe Tsai đã hạ thấp tầm ảnh hưởng của Jack Ma trong một cuộc phỏng vấn hiếm hoi về tỷ phú khó nắm bắt với chương trình Squawk Box của CNBC vào tháng 6.2021.
"Anh ấy đang nghỉ ngơi. Tôi nói chuyện với anh ấy mỗi ngày. Ý niệm rằng Jack có lượng sức mạnh khổng lồ này, tôi nghĩ điều đó không đúng lắm. Anh ấy cũng giống như bạn và tôi. Anh ấy là một cá nhân bình thường", Joe Tsai nói.