Ông Trump siết gọng kìm thương mại: Trung Quốc đang chuẩn bị ‘vũ khí’ gì để đáp trả?

Wall Street Journal dẫn nguồn thạo tin cho biết, Bắc Kinh lo ngại rằng nếu ông Trump có kế hoạch đối đầu trực diện với Trung Quốc, nước này có thể rơi vào tình trạng bị cô lập tương tự như Moscow trong quá khứ.

Lo ngại của Bắc Kinh

Từ quan điểm của Bắc Kinh, những lo ngại này không phải là không có cơ sở. Dù ông Trump đang có những tranh chấp thương mại với các đồng minh lâu năm như Mexico và Canada, đồng thời khiến châu Âu e ngại về chính sách đối ngoại của ông đối với Ukraine, nhưng thực tế cho thấy Trung Quốc cũng đang đối mặt với những thách thức lớn.

Trong bối cảnh nền kinh tế nội địa gặp nhiều bất lợi, Bắc Kinh muốn duy trì hệ thống thương mại toàn cầu mà họ đã dựa vào để phát triển trong nhiều thập niên. Tuy nhiên, Tổng thống Trump và các cố vấn của ông lại có ý định tái cấu trúc hệ thống đó, cho rằng nó đã mang lại lợi ích lớn cho các nước khác - đặc biệt là Trung Quốc - trong khi gây bất lợi cho Mỹ.

Không chỉ dừng lại ở thương mại, quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang có nguy cơ bước vào một giai đoạn cạnh tranh toàn diện, bao gồm cả kinh tế, công nghệ và địa chính trị. Trong suốt chiến dịch tranh cử, ông Trump nhiều lần nhấn mạnh việc kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc, và giờ đây, với quyền kiểm soát của đảng Cộng hòa tại Quốc hội Mỹ, ông tin rằng mình có vị thế vững chắc để thực hiện điều đó.

Một số nhà quan sát cho rằng các động thái ngoại giao ban đầu của ông Trump có thể phản ánh chiến lược dài hạn này. Chính quyền của ông đã ưu tiên giải quyết dứt điểm các cuộc xung đột ở Trung Đông và Ukraine nhằm sau đó tập trung hơn vào Trung Quốc. Ngoài ra, việc ông Trump tăng cường quan hệ với Nga cũng được cho là một phần trong chiến lược tạo ra khoảng cách giữa Moscow và Bắc Kinh.

Bên cạnh đó, Tổng thống Trump cũng đặc biệt quan tâm đến kênh đào Panama, cho rằng sự hiện diện của các công ty Trung Quốc tại đây là một mối đe dọa an ninh. Tuần này, một tập đoàn do công ty quản lý tài sản Mỹ BlackRock dẫn đầu đã đạt thỏa thuận mua lại cổ phần kiểm soát tại các cảng ở hai đầu kênh đào từ CK Hutchison có trụ sở tại Hồng Kông. Một quan chức chính quyền Mỹ nhận định rằng đây là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn nhằm dồn nguồn lực để đối phó với Trung Quốc.

Cùng thời điểm đó, ông Trump cũng gia tăng áp lực thương mại đối với Bắc Kinh bằng cách áp thêm thuế quan, viện dẫn lý do liên quan đến cuộc khủng hoảng fentanyl tại Mỹ. Các quan chức Trung Quốc đã tỏ ra bất ngờ trước động thái này và vẫn đang tìm cách hiểu rõ chính sách của chính quyền mới.

Trong khi Trung Quốc đã từng chủ động điều chỉnh trật tự kinh tế toàn cầu theo hướng có lợi cho mình, hiện tại, nước này lại ở vào thế bị động trước các chính sách của Mỹ. Một trong những nỗi lo lớn nhất của Bắc Kinh là nguy cơ Trung Quốc bị hạn chế tiếp cận thị trường toàn cầu, công nghệ và đối mặt với các biện pháp trừng phạt tương tự như Liên Xô trước đây. Một nguồn tin thân cận với chính quyền Bắc Kinh cho biết: "Trung Quốc đang đứng trước nguy cơ trở thành mục tiêu của một cuộc cạnh tranh chiến lược mà họ muốn tránh".

Bắc Kinh cũng đối mặt với thách thức trong việc tiếp cận chính quyền mới của Trump. Trong những tuần đầu tiên nhậm chức, ông Trump tập trung nhiều hơn vào các vấn đề trong nước như nhập cư, cắt giảm chi tiêu chính phủ và cuộc chiến Ukraine, thay vì ưu tiên chính sách đối với Trung Quốc.

Trung Quốc đối phó

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là Trung Quốc không chuẩn bị đối phó. Kể từ tháng 11, Bắc Kinh đã cử nhiều phái đoàn đến Washington nhằm tìm hiểu khả năng đàm phán thỏa thuận thương mại với Mỹ. Một số quan chức Trung Quốc lập luận rằng thuế quan mới của ông Trump có thể làm gia tăng lạm phát ở Mỹ - một vấn đề mà chính quyền ông đang tìm cách kiểm soát.

Đồng thời, Trung Quốc cũng xây dựng các biện pháp đáp trả, bao gồm kiểm soát xuất khẩu khoáng sản quan trọng và thắt chặt quan hệ với các đối tác thương mại truyền thống của Mỹ nhằm giảm thiểu tác động từ căng thẳng với Washington. Một bài học mà Bắc Kinh rút ra từ cuộc chiến thương mại trước đây là việc đáp trả thuế quan của Mỹ bằng cách tăng thuế tương đương có thể gây tổn hại lớn hơn cho Trung Quốc, do Mỹ nhập khẩu nhiều hơn từ Trung Quốc so với chiều ngược lại.

Một số chuyên gia phương Tây tin rằng Trung Quốc đang tìm cách làm giảm tác động của các chính sách thương mại của chính quyền Trump. Michael Pillsbury, chuyên gia Trung Quốc tại Heritage Foundation, cho biết Bắc Kinh dường như đang cố gắng vận động để tránh các đợt áp thuế mới. Ông nhận xét: "Trung Quốc có vẻ rất lo lắng. Nền kinh tế của họ đang gặp khó khăn, và họ biết rằng nếu Trump tiếp tục áp thuế, họ sẽ phải chịu áp lực lớn hơn".

Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đang nỗ lực thể hiện sự tự tin. Sau khi ông Trump công bố các mức thuế mới, Bắc Kinh nhanh chóng đưa ra các biện pháp trả đũa. Đồng thời, chính phủ Trung Quốc đặt mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% trong năm 2025, cho thấy họ kỳ vọng có thể chống chọi được áp lực từ căng thẳng thương mại. Một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố: "Nếu Mỹ muốn một cuộc chiến - dù là chiến tranh thuế quan, thương mại hay bất kỳ loại chiến tranh nào khác - chúng tôi sẵn sàng đối đầu".

Dù căng thẳng leo thang, hai bên vẫn giữ một số kênh liên lạc mở. Tổng thống Trump đã mời Chủ tịch Tập Cận Bình tham dự lễ nhậm chức của mình vào tháng 1, nhưng ông Tập đã cử Phó chủ tịch nước Hàn Chinh thay mặt tham dự. Đây có thể được xem là một cử chỉ ngoại giao mang tính thiện chí từ phía Trung Quốc, nhưng cũng cho thấy sự thận trọng của Bắc Kinh trong quan hệ với chính quyền mới.

Tương lai của quan hệ thương mại Mỹ - Trung vẫn còn nhiều điều chưa chắc chắn. Ông Trump tiếp tục theo đuổi chính sách "Nước Mỹ trên hết", đặt ra các điều kiện thương mại chặt chẽ hơn với các đối tác và tìm cách định hình lại hệ thống kinh tế toàn cầu. Trung Quốc, trong khi đó, phải tìm cách thích ứng với bối cảnh mới và đối phó với áp lực từ Mỹ mà không làm tổn hại đến nền kinh tế của mình.