Thị trường điện tử 'nằm trong tay' nước ngoài, DN Việt ở đâu?

Thương hiệu Việt "mờ nhạt"

Thời gian qua, sản xuất kinh doanh các sản phẩm điện tử được đánh giá tăng trưởng khá cao, gần như vượt kế hoạch đề ra. Năm 2019, sản lượng sản xuất điện thoại di động đạt 215,2 triệu chiếc, sản phẩm tivi ước tính đạt hơn 14,6 triệu chiếc. Trong 9 tháng năm 2020, sản lượng điện thoại di động và tivi sản xuất trong nước lần lượt là 163,4 triệu chiếc và hơn 13 triệu chiếc.

Đáng chú ý, giá trị xuất khẩu ngành điện tử của Việt Nam năm 2019 đã đạt trên 87 tỉ USD, có tốc độ tăng trưởng bình quân trong giai đoạn từ 2010 - 2019 trên 50%, cao nhất thế giới. Tính đến hết tháng 9.2020, kim ngạch xuất khẩu ngành điện tử ước đạt khoảng 69 tỉ USD, trong đó điện thoại di động và linh kiện ước đạt hơn 36,6 tỉ USD, sản phẩm điện tử, máy tính và linh kiện ước đạt hơn 32,2 tỉ USD.

Báo cáo của Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) chỉ ra, nhóm ngành linh kiện điện tử và nhóm ngành máy vi tính và thiết bị ngoại vi có tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2006 - 2019 đạt lần lượt là 42% và 19%, sau cùng là nhóm ngành thiết bị điện tử khác và nhóm ngành điện tử dân dụng có tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2006 - 2019 đạt lần lượt là 39% và 35%.

Tuy nhiên, một thực tế hiện nay là mặc dù Việt Nam nằm trong số các quốc gia xuất khẩu điện tử lớn thứ 12 thế giới và thứ 3 trong khối ASEAN, nhưng có đến khoảng 95% giá trị xuất khẩu thuộc về khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

Cục Công nghiệp nhìn nhận, năng lực của các doanh nghiệp nội địa trong ngành còn nhiều hạn chế, chất lượng, mẫu mã sản phẩm chưa đáp ứng được yêu cầu cao của thị trường. Trong khi đó, các doanh nghiệp điện tử nội địa có tiếng trước đây đang phát triển chậm lại hoặc mất dần thương hiệu và chiếm thị phần nhỏ. Mặc dù có một số nhãn hiệu điện tử trong nước mới nổi như điện thoại BPhone, Vsmart, Viettel... tuy nhiên thị trường điện - điện tử dân dụng trong nước chủ yếu do các thương hiệu nước ngoài chiếm lĩnh.

Đặc biệt, tỷ lệ nội địa hóa ngành điện tử hiện nay rất thấp, chỉ khoảng 5-10%. Các sản phẩm điện tử trên thị trường Việt Nam đa số là hàng nhập khẩu nguyên chiếc hoặc lắp ráp trong nước bằng phần lớn các linh kiện nhập khẩu.

Các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử trong nước đã có tham gia vào chuỗi giá trị của ngành nhưng đa số mới cung cấp các sản phẩm đơn giản có giá trị, hàm lượng công nghệ thấp, ví dụ như Panasonic Việt Nam hiện cũng có 4 doanh nghiệp Việt Nam cung ứng sản phẩm và giá trị cung ứng mới chiếm khoảng 10% giá trị linh kiện đầu vào sản xuất của Panasonic; Canon Việt Nam, Samsung Việt Nam... cũng liên tục tìm kiếm nhà cung cấp Việt Nam để tăng tỷ lệ nội địa hóa.

"Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng trên là do năng lực các doanh nghiệp nội địa còn nhiều hạn chế, chất lượng sản phẩm chưa đáp ứng được yêu cầu cao của thị trường cũng như của các doanh nghiệp FDI. Sự liên kết giữa các doanh nghiệp cung ứng trong nước với các doanh nghiệp FDI và các tập đoàn đa quốc gia còn mờ nhạt", một lãnh đạo Cục Công nghiệp nhấn mạnh.

Làm sao để tham gia chuỗi?

Trong lúc Hiệp định EVFTA đi vào "cuộc sống" của các doanh nghiệp, cơ quan quản lý là Bộ Công Thương nhìn nhận các doanh nghiệp ngành điện tử cần nâng cao năng lực để có thể tham gia chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp đầu chuỗi đang hoạt động tại Việt Nam và tăng cường tham gia các hoạt động, kết nối kinh doanh để có thể tận dụng được những cơ hội kết nối với doanh nghiệp điện tử EU.

Để làm được mục tiêu trên, Cục Công nghiệp đề xuất cần xây dựng các biện pháp bảo vệ thị trường điện - điện tử tiêu dùng như: thuế phòng vệ, hàng rào kỹ thuật, chống gian lận thương mại, hàng giả và hàng nhâp lậu....

Đồng thời tập trung hỗ trợ một số doanh nghiệp triển vọng của Việt Nam trong lĩnh vực điện tử nhằm tạo cơ hội cho các doanh nghiệp này đóng vai trò dẫn dắt thị trường điện tử trong nước, đặc biệt là các sản phẩm điện - điện tử gia dụng. Bên cạnh đó là rà soát, hoàn thiện chính sách pháp luật, đặc biệt là quy định cụ thể về hàng hóa xuất xứ Việt Nam, thực hiện các giải pháp nhằm mở rộng thị trường trong nước và xuất khẩu.

Ngoài ra, Cục Công nghiệp cũng lưu ý doanh nghiệp điện tử cần chú trọng hơn tới việc xác định các sản phẩm cốt lõi. "Mỗi doanh nghiệp tự xác định cho mình những phân khúc sản phẩm và khách hàng phù hợp, đồng thời cần tính đến khả năng đón đầu xu hướng tiêu dùng và phát triển công nghệ chung của thế giới trong thời đại hiện nay. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp nội tập trung các nguồn lực để phát triển sản phẩm có năng lực cạnh tranh tốt", Cục Công nghiệp nêu rõ.