Trần Trung Lĩnh và triển lãm 'Van Gogh ở Sài Gòn'

Trên thế giới, đã, đang và sẽ còn có nhiều triển lãm lấy cảm hứng từ tác phẩm hoặc cuộc đời của danh họa Van Gogh. Chỉ cần lên internet gõ cụm từ có liên quan thì sẽ thấy có nhiều triển lãm như vậy đang diễn ra.

Triển lãm cá nhân "Van Gogh ở Sài Gòn" không dừng lại ở việc lấy cảm hứng, hoặc sáng tạo phái sinh, mà dùng ngôn ngữ/bút pháp pop-art (tạm dịch: nghệ thuật đại chúng) để đưa Van Gogh về Sài Gòn, cùng ông dạo phố, sinh hoạt như người Sài Gòn.

Họa sĩ với sự nhạy cảm của mình luôn phóng chiếu tầm mắt và tâm hồn để ghi nhận đời sống ở xung quanh vào tranh. Van Gogh từng làm vậy với Nuenen, Paris, Arles, đặc biệt với Saint-Rémy, dù ở thời gian ngắn ngủi. Thậm chí với 70 ngày cuối đời ở Auvers-sur-Oise, Van Gogh cũng không muốn bỏ sót điều gì. Chính vì vậy, dù tại thế có 37 năm, nhưng trong khoảng một thập niên cuối đời, ông đã sáng tác hơn 2.100 tác phẩm, trong đó có khoảng 860 tranh sơn dầu, hầu hết được vẽ trong hai năm cuối đời.

Trần Trung Lĩnh cũng từng làm vậy với Sài Gòn trong mùa dịch COVID-19. Và lần này, Trần Trung Lĩnh lại “cưỡng đoạt” bảng màu của Van Gogh, đi đôi giày giống như Van Gogh, nhìn góc nhìn như Van Gogh… để nhìn về Sài Gòn theo phong cách rất pop-art. Chúng ta sẽ thấy góc nhìn của Trần Trung Lĩnh là những khuôn mặt ghi dấu ấn với Sài Gòn, những huyền thoại để lại như Petrus Ký, cô Ba Sài Gòn. Trong tranh của Lĩnh thấp thoáng những phận đời mưu sinh ở thành phố, và bản thân mỗi góc phố, mỗi con đường đã là một câu chuyện. Người xem sẽ có cảm giác như được chạm vào và nghe những câu chuyện về Sài Gòn và chứng kiến sự sáng tạo không ngừng của người nghệ sĩ.

Trần Trung Lĩnh theo đuổi phong cách pop-art với thủ pháp cưỡng đoạt rất đặc trưng. Pop-art vốn rất hiện đại, hợp thời và phá cách, nhưng anh lại chịu ảnh hưởng nhiều của hội họa biểu hiện, chia sẻ với Van Gogh về cách bóp méo nhân vật rất đặc trưng. Màu sắc cũng vậy, những tông màu của Lĩnh thường dùng là những tông màu mạnh. Lĩnh vẽ với tốc độ rất nhanh để dồn nén cảm xúc vào tranh vẽ. Và thứ ảnh hưởng rõ rệt nhất của Van Gogh lên Trần Trung Lĩnh là việc dùng các hình ảnh trong tranh của Van Gogh như là những pop-icon, cưỡng đoạt (impasto) nó để đưa vào một ngữ cảnh mới, câu chuyện khác. Các hình ảnh starry night, hoa hướng dương… được thể hiện dưới bút pháp impasto của Van Gogh trong tranh Trần Trung Lĩnh rất sống động.

Những người thân thuộc với Lĩnh, hiểu rõ sự đắm đuối về cái đẹp của hội họa bên trong con người Lĩnh. Cá tính hội họa của Lĩnh mạnh, từ biểu hiện cho tới trừu tượng, nhưng cá tính lớn nhất và dấu ấn lớn nhất Lĩnh tạo ra vẫn là pop-art với những cú cưỡng đoạt mạnh bạo cùng những ý tưởng rất đương đại. Nếu mối quan hệ dừng ở mức sơ giao với Lĩnh, cũng sẽ cảm nhận ngay được tình cảm của Lĩnh dành cho Van Gogh, cũng như những ảnh hưởng của Vincent lên Lĩnh. Những tác phẩm của Lĩnh như Spray for Peace với nền là hoa hướng dương và bầu trời đầy sao (starry night) của Van Gogh, hoặc bức Van Meo cũng dùng sắc màu xanh và bút pháp impasto là những thứ đập vào mắt…

Trần Trung Lĩnh kể, suốt quãng thời gian sinh viên mỹ thuật, cuối thế kỷ 20, những tháng ngày lê la chép lại tranh của các danh họa như một phần của mưu sinh, mang lại cảm giác chán ngấy và đáng ghét. Trần Trung Lĩnh là một “tay trùm” chép tranh Van Gogh thời bấy giờ, nhiều bức chép đến “thuộc lòng”. Nhưng khi trưởng thành, đã rời bỏ chuyện chép tranh từ lâu, để dần sống được với công việc sáng tạo. Và khi nhìn lại những năm tháng chép tranh đến chán chường ấy, Lĩnh thấy đó vô tình lại là một kinh nghiệm quý báu. Gần như là một phương thức lặp lại hành động của các bậc thầy, tất nhiên trong chừng mực kỹ thuật nào đó, nó sẽ bổ sung cho quãng đường sáng tác về sau rất nhiều. Để bây giờ lấy cảm hứng sáng tạo nên câu chuyện "Van Gogh ở Sài Gòn", bày 13 tranh được tuyển lựa trong các sáng tác gần đây.

“Hơn 20 năm sau, một ngày lật từng trang sách tranh của các bậc thầy, mà cụ thể là Van Gogh, một họa sĩ lúc sôi nổi tuổi trẻ, Lĩnh nghĩ đó chính là thần tượng của mình, cảm giác nổi loạn của màu sắc trở lại. Cảm giác ấy khi xưa bị mình ruồng bỏ bao nhiêu thì bây giờ nó sống động, gần gũi hơn bấy nhiêu. Những gam màu cuồn cuộn tuôn chảy trở lại. Van Gogh điên ư, không, chính mình chưa đủ độ để hiểu sự điên loạn trong hành vi nghệ thuật đó. Cũng những trang sách khi xưa, bây giờ là một mối dây liên hệ khác trong tâm tưởng của mình khi cảm nhận tranh của Vincent. Màu cam đó, màu vàng đặc trưng đó, đặt cạnh màu xanh tím đó là một nỗi khắc khoải cao độ mà lúc sinh viên chẳng ai có thể chỉ cho mình thấy được, bởi nó là cảm giác, không phải bài học nào cả”, Trần Trung Lĩnh chia sẻ.

Trần Trung Lĩnh sinh năm 1977 tại Hội An, sau khi rời quê nhà vào học Trường đại học Mỹ thuật TP.HCM, thì chọn thành phố này làm chốn định cư. Khoảng 5 năm sau đại học, con đường sáng tác mới bắt đầu. Qua một vài triển lãm trong nước, tại quê nhà, cũng như ở Bali (Indonesia), Trần Trung Lĩnh bắt đầu chuyển xu hướng sang trào lưu hội họa pop-art, chịu ảnh hưởng của Andy Warhol và Damien Hirst…

Vẽ đến năm 2013, Trần Trung Lĩnh tạm dừng hoạt động triển lãm tranh để dành thời gian chuyên sâu vào những dự án dài hơi, vẽ những bộ tranh mất hàng 7 - 8 năm mới hoàn thành. Anh cũng dành nhiều thời gian hơn cho điện ảnh, với nhiều vai trò khác nhau, từ họa sĩ thiết kế cho đến đạo diễn, viết kịch bản… Đối với anh, một nghệ sĩ đa phương diện/tiện không thể chỉ là “chơi lướt qua”, mà với mỗi hình thái, thể loại, người nghệ sĩ phải học, phải yêu, phải nhuần nhuyễn các thao tác, các kỹ thuật để trở thành thứ vũ khí thuần thục, thì sáng tác mới có độ sâu về chuyên môn.

Bên cạnh những tác phẩm, những thứ gây dấu ấn lại nằm chính trong sự đồng điệu của hai tâm hồn đau đáu về hội họa, về hình ảnh, về đời, về những sự gần gũi của đời sống nhưng rất đỗi xuyến xao. Sự nhìn nhận, nâng niu và đồng cảm với Van Gogh như một thực thể con người trước thực thể nghệ sĩ, khiến những gì Trần Trung Lĩnh bày ra mang tính nhân bản người với người, tâm hồn tới tâm hồn, tạo dựng nên cái đẹp - nét đẹp trong tâm hồn.

Tựu trung, "Van Gogh ở Sài Gòn" là một cuộc giao thoa, nơi hai tâm hồn có phần đồng điệu, dạo chơi ở một thành phố đầy cảm xúc.

Triển lãm "Van Gogh ở Sài Gòn" sẽ mở từ ngày 13 - 23.5 tại SiLart Station, 139 Đinh Bộ Lĩnh, phường 26, Q.Bình Thạnh, TP.HCM.