Tránh tình trạng ngăn sông cấm chợ cực đoan ở một số địa phương khi chống dịch

Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) vừa đưa ra báo cáo kinh tế vĩ mô quý 1/2020, trong đó đưa ra 3 kịch bản kinh tế được xây dựng dựa trên 3 kịch bản về khả năng kiểm soát bệnh dịch trong nước và trên thế giới.

Giả định, bệnh dịch không bùng phát mạnh ở Việt Nam (như Vũ Hán) thì theo kịch bản 1, bệnh dịch trong nước được khống chế hoàn toàn vào giữa tháng 5 và hoạt động kinh tế dần trở lại bình thường. Trong khi đó, thế giới cũng bắt đầu nới dần các biện pháp phong tỏa.

Tuy nhiên các hoạt động kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ, vẫn còn dè dặt và chỉ dần hồi phục bắt đầu vào cuối quý 2/2020.

VEPR nhận định, tác động xấu nhất của COVID-19 rơi vào quý 2, nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối quý 2. Trong quý 2, nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản có thể có mức tăng trưởng âm (giảm 2-3%); khai khoáng tăng trưởng âm trong cả năm.

Trong quý 2, ngành chế biến chế tạo có thể có mức tăng trưởng âm trong khi các ngành còn lại trong khu vực 2 ít bị ảnh hưởng; Trong khu vực 3, bị ảnh hưởng nặng nhất gồm vận tải và kho bãi, dịch vụ lưu trú và ăn uống, nghệ thuật và giải trí (mức giảm từ 20-50%). Y tế, truyền thông là những ngành duy trì tăng trưởng khá do những hoạt động liên quan đến phòng chống bệnh dịch.

Bắt đầu từ quý 3 cho tới hết năm, tăng trưởng của các ngành có thể quay trở lại mức tăng trưởng những năm gần đây.

Kịch bản 2 là tác động xấu nhất của COVID-19 rơi vào quý 2 và quý 3, nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối quý 3. Trong quý 2 và quý 3, nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản có thể có mức tăng trưởng âm (giảm 1,5-4%); khai khoáng tăng trưởng âm trong cả năm; chế biến chế tạo kéo dài mức tăng trưởng âm trong quý 2, 3.

Bắt đầu từ quý 4 cho tới hết năm, tăng trưởng của các ngành có thể quay trở lại mức tăng trưởng của những năm gần đây.

Kịch bản 3 là tác động xấu của COVID-19 kéo dài tới tận quý 4, nền kinh tế bắt đầu hồi phục vào nửa cuối quý 4.2020. Trong quý 2 và quý 3, nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản có thể có mức tăng trưởng âm (giảm 1-5%); khai khoáng tăng trưởng âm trong cả năm; chế biến chế tạo kéo dài mức tăng trưởng âm trong quý 2, 3.

Nền kinh tế chỉ có thể trở lại mức tăng trưởng của những năm gần đây một khi thế giới khống chế được bệnh dịch.

VEPR đánh giá, trong bất kỳ kịch bản nào, trong thời kỳ hậu COVID-19 ở Việt Nam, sự phục hồi hoàn toàn của nhiều ngành như hàng không, du lịch hay thời trang xuất khẩu sẽ gặp nhiều khó khăn và kéo dài cho tới khi thế giới hoàn toàn kiểm soát được bệnh dịch.

Trong ngắn hạn, chi tiêu của khu vực công có thể bù đắp được những khó khăn trên nhưng trong dài hạn là không thể. Do vậy, triển vọng kinh tế Việt Nam những năm sau phụ thuộc nhiều vào việc phát triển thành công vắc xin hoặc thuốc đặc trị trên thế giới.

Con số tăng trưởng GDP không phản ánh được hết những khó khăn thật của nền kinh tế do không phản ánh được đầy đủ khu vực phi chính thức vốn bị ảnh hưởng nặng nề hơn hẳn so với những đợt suy thoái trước đây.

VEPR khuyến nghị cần xây dựng các kịch bản ứng phó chính sách khác nhau đối với các cấp độ về bệnh dịch (chia thành các cấp độ chính sách “hỗ trợ” và “cứu trợ”). Trong mọi hoàn cảnh phải tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp còn có khả năng hoạt động (có phương án thích ứng vừa sản xuất vừa phòng chống dịch bệnh; tránh ngăn sông cấm chợ cực đoan ở một số địa phương.

Ưu tiên thực hiện các chính sách an sinh xã hội, chi trả bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ người bị tạm thời ngưng việc. Trợ cấp cho người nghèo, cá nhân và hộ kinh doanh bị mất kế sinh nhai.

Đối với nhóm doanh nghiệp bị ngưng hoạt động: Khoanh/ngưng các chi phí tài chính (khoanh nợ/lãi, tiền thuê đất). Sau khi bệnh dịch qua đi, nếu còn hoạt động trở lại mới khuyến khích tín dụng. Chính sách giãn hay thậm chí là miễn các loại thuế không có tác dụng với nhóm doanh nghiệp này.

Đối với nhóm các doanh nghiệp bị ảnh hưởng nhưng còn hoạt động cần có tiêu chí phân loại mức độ chịu ảnh hưởng và hưởng hỗ trợ. Hoãn/miễn đóng BHXH, tiền thuê đất, lãi vay, giãn thu thuế GTGT (không phải thuế TNDN); Ưu đãi vốn vay nhưng phải đảm bảo phương án kinh doanh khả thi để tránh nợ xấu.

Đối với nhóm các doanh nghiệp ít hoặc không bị ảnh hưởng, hoặc có hướng chuyển đổi hiệu quả: Cần hết sức tạo điều kiện về môi trường thể chế và chính sách ngành (đây là nhóm gánh đỡ cho cả nền kinh tế).

Báo cáo cũng cho rằng cần thúc đẩy đầu tư công đi kèm tiết kiệm chi thường xuyên như đẩy nhanh thực hiện các dự án hạ tầng đã được phê duyệt; cắt giảm/tiết kiệm chi thường xuyên tối thiểu 10%;

Trong dài hạn, cần có những chính sách dài hơi hơn như giữ nền tảng vĩ mô ổn định để chuẩn bị cho sự phục hồi sau bệnh dịch; từng bước xây dựng đệm tài khóa để phòng chống những cú sốc kiểu COVID-19. Đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu (tránh phụ thuộc hoàn toàn vào EU, Mỹ, Nhật hay Trung Quốc).

Lam Thanh