Vì sao châu Âu cáo buộc Mỹ trục lợi từ cuộc chiến tại Ukraine?

“Thực tế là, nếu chúng ta nhìn nhận một cách tỉnh táo, quốc gia thu lợi nhiều nhất từ ​​cuộc chiến này là Mỹ vì họ đang bán nhiều khí đốt hơn cũng như với giá cao hơn, và vì họ đang bán nhiều vũ khí hơn”, một quan chức cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) nói với Politico.

Quan chức cấp cao EU cho biết thêm rằng: “Châu Âu thực sự đang ở một thời điểm lịch sử khi tác động kép của gián đoạn thương mại từ trợ cấp của Mỹ và giá năng lượng cao có nguy cơ khiến dư luận chống lại các nỗ lực của liên minh xuyên Đại Tây Dương. Mỹ cần phải nhận ra rằng dư luận đang thay đổi ở nhiều nước EU”.

Đại diện cấp cao Liên minh châu Âu về chính sách đối ngoại và an ninh Josep Borrell đã kêu gọi Washington phản ứng với những quan ngại của châu Âu. “Người Mỹ - những người bạn của chúng tôi, đã đưa ra các quyết định có tác động kinh tế đối với EU”, ông Borrell nói trong một cuộc phỏng vấn của Politico.

Điểm căng thẳng lớn nhất trong những tuần gần đây là các khoản trợ cấp và thuế xanh của chính quyền Biden mà Brussels cho rằng không công bằng làm đẩy dòng chảy thương mại ra khỏi EU và đe dọa phá hủy các ngành công nghiệp châu Âu. Bất chấp sự phản đối chính thức từ châu Âu, Washington cho đến nay vẫn chưa có dấu hiệu lùi bước.

Đồng thời, sự gián đoạn về nguồn cung năng lượng gây ra bởi cuộc chiến tại Ukraine đang đẩy các nền kinh tế châu Âu vào suy thoái, với lạm phát tăng cao. Khi EU cố gắng giảm sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, họ đã chuyển sang sử dụng khí đốt từ Mỹ, nhưng mức giá mà người châu Âu phải trả cao gần 4 bốn lần so với chi phí nhiên liệu ở Mỹ. Ngoài ra, các kho vũ khí của các nước châu Âu đang dần cạn kiệt vì phải gửi đến hỗ trợ Ukraine, khiến nhiều nước EU sẽ phải đặt mua thêm vũ khí từ Mỹ.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết giá khí đốt cao của Mỹ không phải là “cử chỉ thân thiện”. Bộ trưởng Kinh tế Đức cũng đã kêu gọi Washington thể hiện sự “đoàn kết” hơn và giúp giảm chi phí năng lượng. Các bộ trưởng và nhà ngoại giao khác trong khối đã bày tỏ sự thất vọng trước cách chính phủ quyền Biden phớt lờ các tác động kinh tế đối với các đồng minh châu Âu.

Khi các nhà lãnh đạo EU thảo luận về giá khí đốt cao của Mỹ với Tổng thống Biden tại cuộc họp thượng đỉnh G20 ở Bali (Indonesia) vào tuần trước, một quan chức cấp cao EU cho biết ông Biden dường như đã không để tâm vấn đề này. Theo Politico, các quan chức và nhà ngoại giao khác của EU đồng ý rằng sự thiếu hiểu biết của Mỹ về hậu quả kinh tế đối với châu Âu là một vấn đề lớn.

“Người châu Âu rất thất vọng về việc thiếu thông tin và tham vấn trước của phía Mỹ về các gói hỗ trợ trong nước”, chuyên gia David Kleimann của tổ chức tư vấn Bruegel (Bỉ) nhận định.

Được biết, Đạo luật giảm lạm phát của Mỹ - một gói hỗ trợ thuế, khí hậu và chăm sóc sức khỏe khổng lồ, đã khiến lo ngại về một cuộc chiến thương mại xuyên Đại Tây Dương một lần nữa lên cao trong các chương trình nghị sự chính trị của EU. Các bộ trưởng thương mại EU sẽ thảo luận về phản ứng của khối hôm 25.11 khi các quan chức ở Brussels đưa ra kế hoạch khẩn cấp về trợ cấp để cứu các ngành công nghiệp châu Âu khỏi sự sụp đổ. "Đạo luật giảm lạm phát của Mỹ rất đáng lo ngại. Tác động tiềm tàng của nó đối với nền kinh tế châu Âu là rất lớn”, Bộ trưởng Thương mại Hà Lan Liesje Schreinemacher nói.

“Mỹ chỉ đang quan tâm tới tình hình trong nước của họ”, Tonino Picula, Ủy viên châu Âu về quan hệ xuyên Đại Tây Dương cho hay.

Về phần mình, một quan chức Mỹ nhấn mạnh việc thiết lập giá cho người mua khí đốt ở châu Âu phản ánh các quyết định của thị trường tư nhân và không phải là kết quả của bất kỳ chính sách hoặc hành động nào của chính phủ Mỹ. "Các công ty Mỹ là nhà cung cấp khí đốt tự nhiên minh bạch và đáng tin cậy cho châu Âu", quan chức này cho biết.

Theo quan chức Mỹ, trong hầu hết các trường hợp, sự chênh lệch giữa giá xuất khẩu và nhập khẩu không thuộc về các nhà xuất khẩu khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) của Mỹ, mà là các công ty bán lại khí đốt trong EU. Chẳng hạn, công ty lớn nhất châu Âu nắm giữ các hợp đồng khí đốt dài hạn của Mỹ là TotalEnergies của Pháp.

Tuy nhiên lập luận này dường như không thuyết phục được người châu Âu. "Mỹ bán cho chúng tôi khí đốt của mình với hệ số nhân 4. Tất nhiên người Mỹ là đồng minh của chúng tôi nhưng khi có vấn đề gì xảy ra thì giữa các đồng minh cũng cần phải thẳng thắn với nhau", Ủy viên châu Âu về thị trường nội bộ Thierry Breton cho biết trên kênh truyền hình Pháp hôm 23.11.

Năng lượng rẻ hơn cũng nhanh chóng trở thành một lợi thế cạnh tranh lớn đối với các công ty Mỹ. Các doanh nghiệp đang có kế hoạch đầu tư mới vào Mỹ hoặc thậm chí di dời khỏi châu Âu để đến đầu tư vào các nhà máy ở Mỹ. Chỉ trong tuần này, công ty đa quốc gia về hóa chất Solvay thông báo họ đang chọn Mỹ thay vì châu Âu để đầu tư mới. Các công ty công nghiệp lớn khác của EU cũng đưa ra một loạt các thông báo tương tự.

Mỹ có là đồng minh đúng nghĩa của EU?

Bất chấp những bất đồng về năng lượng, phải đến khi Washington công bố kế hoạch trợ cấp công nghiệp trị giá 369 tỉ USD để hỗ trợ các ngành công nghiệp xanh theo Đạo luật giảm lạm phát, Brussels mới rơi vào trạng thái hoảng loạn hoàn toàn.

Một nhà ngoại giao EU cho biết: “Đạo luật giảm lạm phát đã thay đổi mọi thứ. Một quan chức từ Bộ Ngoại giao Pháp coi đây là "các khoản trợ cấp phân biệt đối xử sẽ bóp méo cạnh tranh”. Bộ trưởng Kinh tế Pháp Bruno Le Maire tuần này thậm chí còn cáo buộc Mỹ đang đi theo con đường cực đoan khi cô lập kinh tế của Trung Quốc, thúc giục Brussels lặp lại cách tiếp cận như vậy.

EU đang chuẩn bị các phản ứng của mình, chẳng hạn như thúc đẩy trợ cấp lớn để ngăn ngành công nghiệp châu Âu bị xóa sổ bởi các đối thủ Mỹ. Đại biểu nghị viện châu Âu Reinhard Bütikofer cho biết: “Chúng tôi đang trải qua một cuộc khủng hoảng niềm tin về các vấn đề thương mại trong mối quan với Mỹ”.

"Đến một lúc nào đó, chúng ta phải khẳng định mình. Chúng ta đang ở trong một thế giới tranh giành quyền lực. Khi vật tay, nếu chúng ta không có cơ bắp, không chuẩn bị cả về thể chất và tinh thần, chúng ta sẽ thua", đại biểu nghị viện châu Âu Marie-Pierre Vedrenne nói.

Đáng chú ý, đang ngày càng có nhiều sự khó chịu về dòng tiền chảy vào lĩnh vực quốc phòng của Mỹ. Cho đến nay, Mỹ là nhà cung cấp viện trợ quân sự lớn nhất cho Ukraine, cung cấp hơn 15,2 tỉ USD vũ khí và thiết bị kể từ khi Nga đánh chiếm Ukraine. Theo Đại diện cấp cao EU Borrell, khối này cho đến nay đã cung cấp khoảng 8 tỉ euro (8,3 tỉ USD) thiết bị quân sự cho Ukraine.

Theo một quan chức cấp cao châu Âu, việc dự trữ một số loại vũ khí tinh vi có thể mất nhiều năm do các vấn đề trong chuỗi cung ứng và sản xuất chip. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ có thể thu lợi nhiều hơn từ các cuộc xung đột, cụ thể là ở Ukraine. Lầu Năm Góc (Bộ Quốc phòng Mỹ) đang phát triển một lộ trình để tăng tốc bán vũ khí, để đáp ứng các nhu cầu lớn hơn về vũ khí và thiết bị của các đồng minh.