Vì sao xe tăng chủ lực phương Tây được coi là ‘hổ giấy’ ở Ukraine?

Sau 6 tháng kể từ khi bắt đầu cuộc phản công đến nay, những chiếc xe tăng chiến đấu chủ lực của phương Tây gồm Leopard, Challenger hay Abrams - vốn được kỳ vọng sẽ giúp Ukraine thay đổi cục diện - gần như không đạt được kết quả đột phá trên chiến trường.

Các nhà phân tích cho rằng với việc thiếu sự hỗ trợ về pháo binh, không quân, xe tăng phương Tây không thể là “bảo bối thần kỳ” giúp Ukraine giành lại lợi thế. Chiến dịch phản công đã khiến Kyiv mất hàng trăm phương tiện bọc thép trong khi chưa thể chọc thủng các tuyến phòng thủ của Nga ở Donbass, Zaporizhzhia và Kherson.

Những chiếc xe tăng cỡ lớn rất dễ bị phát hiện và trở thành mục tiêu hủy khi Nga sử dụng chiến lược kết hợp tên lửa phòng từ trên không, pháo tầm xa, mìn chống tăng và máy bay không người lái (UAV).

Theo Kyiv Post, trong video cuộc giao tranh gần thành phố Avdiivka tại tỉnh miền đông Donetsk mà Lữ đoàn 79 của lực lượng tấn công đường không Ukraine ngày 19.3 đăng tải cho thấy, một chiếc xe tăng M1A2 Abrams do Mỹ chuyển giao đang nằm bất động giữa cánh đồng thì bị trúng đòn tập kích từ phía sau, có thể là bằng UAV FPV tự sát của Nga.

“Hình ảnh chiếc xe tăng chiến đấu chủ lực hiện đại chuẩn NATO bị UAV FPV giá rẻ tấn công, sau đó bốc cháy và trở thành đống sắt vụn trị giá hàng triệu USD đã trở nên không xa lạ trong cuộc xung đột”, báo Kyiv Post của Ukraine cho hay.

Sau khi Nga phát động cuộc chiến tại Ukraine, các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia an ninh ở cả hai bờ Đại Tây Dương đã tranh luận trong nhiều tháng về khả năng chuyển giao xe tăng hiện đại cho Ukraine. Mối lo ngại chính là việc Kyiv có thể không đủ năng lực vận hành, bảo dưỡng các vũ khí hiện đại như vậy, hoặc có thể Nga sẽ làm một điều gì đó để giành lợi thế.

Với sự dẫn đầu của Anh, các đồng minh của Ukraine đã gửi cho Ukraine khoảng 120 - 130 xe tăng chuẩn NATO. Người ta hy vọng các phương tiện bọc thép của phương Tây sẽ dẫn đầu các cuộc tấn công vào hệ thống phòng thủ của Nga, thế nhưng mọi thứ không như mong đợi.

Nguyên nhân xe tăng đắt giá của phương Tây thất thế

Mike Riedmuller, cựu sĩ quan quân đội Mỹ chỉ huy xe tăng Abrams trong chiến đấu ở Iraq, bình luận với Kyiv Post rằng một lý do khiến những chiếc xe tăng tốt nhất của NATO không hoạt động như mong đợi là do số lượng máy bay không người lái chi phí thấp của Nga quá dày đặc. Bất cứ khi nào một chiếc xe tăng tiến tới gần tiền tuyến, sẽ có hàng đàn máy bay không người lái lao vào tấn công mà không cần giúp sức của pháo binh.

Kyiv Post dẫn thống kê nguồn mở cho thấy tính đến tháng 10.2023, Ukraine đã mất hơn 10 xe tăng chủ lực Leopard 2A6 của Đức và ít nhất một chiếc Challenger 2 của Anh. Bên cạnh đó, trong số 31 chiếc Abrams của Mỹ được gửi tới Ukraine, ít nhất 5 chiếc được cho là đã bị phá hủy và 3 chiếc đã bốc cháy do liên tiếp bị máy bay không người lái tự sát FPV tấn công ở Avdiivka.

Anh viện trợ 14 xe tăng Challenger 2 nặng 71 tấn cho Ukraine. Lữ đoàn 82 của lực lượng tấn công đường không Ukraine là đơn vị duy nhất sử dụng 13 chiếc xe tăng còn lại sau khi một chiếc bị phá hủy trong cuộc giao tranh ở Robotyne vào năm ngoái. Đây là lần đầu tiên chiếc xe tăng “bất khả chiến bại” của quân đội Anh bị phá hủy trong chiến đấu sau gần 30 năm được đưa vào sử dụng.

Xe tăng Challenger 2 của Anh khen ngợi về tính công thái học, cùng các thiết bị hỗ trợ hiện đại, có độ chính xác cao. Loại khí tài này được cả hai bên công nhận đây là một trong những xe tăng hiện đại nhất trên chiến trường, với khả năng đấu một chọi một hàng đầu. Tuy nhiên, các cuộc đấu tay đôi giữa xe tăng rất hiếm khi xuất hiện trên chiến tuyến, do đó Challenger 2 khó có đất dụng võ.

Các trang bị tiên tiến giúp Challenger 2 chiếm ưu thế trong các trận chiến tay đôi, như hệ quang học, kính ngắm ảnh nhiệt, cảm biến gió hay khai hỏa đạn xuyên giáp chỉ còn là vật trang trí và chỉ khiến loại phương tiện bọc thép này trở nên nặng nề hơn, theo một số kíp lái Ukraine.

"Các cuộc giao tranh giữa xe tăng với xe tăng luôn xảy ra ít hơn rất nhiều so với những gì mà nhiều người quan tâm. Tôi nghĩ rằng các lãnh đạo phương Tây đã sai lầm khi chuyển giao cho Ukraine số ít xe tăng chủ lực của NATO và tự tin rằng chúng sẽ giúp xuyên phá phòng tuyến của Nga”, ông Simon Johnson, cựu sĩ quan thiết giáp trong quân đội Anh, nói.

Những người vận hành xe tăng Ukraine cho biết, với trọng lượng 64 tấn, Challenger 2 quá nặng để có thể đi qua hầu hết các cây cầu của Ukraine hoặc băng qua nền đất mềm mà không bị kẹt, đồng thời phụ tùng thay thế thường xuyên thiếu hụt. Các chiếc xe tăng Leopard 2 của Đức và Abrams (Mỹ) cũng gặp tình trạng tương tự.

Do đó, khi giao tranh diễn ra dữ dội, việc một chiếc xe tăng không thể tự đi mà phải phụ thuộc vào phương tiện khác khiến nó phải đối mặt với rủi ro lớn. Do lo ngại xe tăng bị sa lầy nếu xung kích lên trước, Ukraine thường giữ xe tăng ở cách tiền tuyến hàng km và sử dụng chúng như những khẩu pháo di động.