Biến thể ‘tàng hình’ lan rộng ở Nam Phi gây kéo dài đợt dịch Omicron, WHO cảnh báo gì?

BA.2 được gọi là biến thể Omicron “tàng hình” vì khó phát hiện hơn phiên bản đầu tiên (BA.1). Các nghiên cứu ban đầu cho thấy BA.2 có khả năng lây truyền mạnh hơn BA.1 và bắt đầu chiếm ưu thế ở một số quốc gia.

Từ dữ liệu được phân tích ở Đan Mạch, nơi BA.2 đã trở nên thống trị, không có dấu hiệu nào cho thấy nó gây ra bệnh nặng hơn BA.1. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là BA.2 làm kéo dài làn sóng dịch Omicron.

Tulio de Oliveira, giáo sư tin sinh học điều hành các tổ chức giải trình tự gien và tư vấn cho chính phủ Nam Phi về đại dịch, nói: “Làn sóng dịch Omicron như con lạc đà 2 bướu, vừa kết thúc ở bướu bên này thì bùng dịch ở bướu còn lại”.

Có vẻ BA.2 sẽ lan rộng ở nhiều quốc gia khác tương tự như Đan Mạch. Hiện đã tìm thấy biến thể Omicron “tàng hình” ở Đông và Tây Phi cùng hai nước láng giềng của Nam Phi.

Ở Nam Phi, nơi bùng phát dịch Omicron đầu tiên, BA.2 đã được xác định ở 7 trong số 9 tỉnh cả nước. BA.2 đã chiếm ưu thế ở Limpopo, một tỉnh nông thôn và sắp thống trị Gauteng, trung tâm kinh tế và là tỉnh đông dân nhất Nam Phi.

Số ca mắc COVID-19 ở Nam Phi gần đây tăng cao sau khi giảm nhanh từ đỉnh dịch Omicron vào giữa tháng 12.2021, với tỷ lệ xét nghiệm dương tính đang dao động trong khoảng 9% đến 11%, một mức đáng lo ngại. Tuy nhiên, khoảng 3.000 ca mắc COVID-19 được xác định mỗi ngày hiện tại chỉ là một phần nhỏ so với con số 26.000 trường hợp vào tháng 12.2021.

Tỷ lệ nhập viện do COVID-19 vẫn đang giảm ở Nam Phi, ít hơn 5.000 F0 trong các cơ sở y tế của đất nước, so với mức đỉnh trong làn sóng dịch Omicron là hơn 9.000. Dù vậy, tỷ lệ nhập viện thấp hơn so với số ca mắc COVID-19 vì phải mất một khoảng thời gian thì F0 mới trở nặng.

Hiện tại, có vẻ như còn quá sớm để nói tác động của biến thể Omicron "tàng hình" sẽ như thế nào. “Về mức độ nghiêm trọng, chúng tôi sẽ xem xét các trường hợp nhập viện. Chúng tôi cần thêm dữ liệu”, theo Michelle Groome, người đứng đầu giám sát sức khỏe cộng đồng và phản ứng tại Viện Quốc gia về các bệnh truyền nhiễm của Nam Phi.

WHO cảnh báo BA.2 sẽ lan mạnh trên toàn cầu

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho rằng BA.2 sẽ lưu hành mạnh hơn trên khắp thế giới, dù vẫn chưa rõ liệu biến thể này có thể gây tái nhiễm ở những người mắc BA.1 không.

Maria Van Kerkhove, trưởng nhóm kỹ thuật về COVID-19 của WHO, nói cơ quan y tế thế giới đang theo dõi bốn phiên bản khác nhau của Omicron. Maria Van Kerkhove cho biết BA.2 dễ lây lan nhanh hơn BA.1 và có thể sẽ chiếm ưu thế hơn.

“BA.2 dễ lây truyền hơn BA.1, vì vậy chúng tôi cho rằng BA.2 sẽ tăng trưởng trên khắp thế giới”, bà cho biết trong một phiên hỏi đáp được phát trực tiếp trên các nền tảng truyền thông xã hội của WHO.

WHO đang theo dõi để xem liệu BA.2 có gây gia tăng nhanh chóng số ca COVID-19 ở các quốc gia và sau đó là sự sụt giảm mạnh số ca nhiễm BA.1 không.

Maria Van Kerkhove nhấn mạnh không có dấu hiệu cho thấy sự khác biệt về mức độ nghiêm trọng của bệnh do một trong hai biến thể Omicron này gây ra, dù lưu ý rằng nghiên cứu đang được tiến hành. Biến thể Omicron thường không làm cho bệnh nhân trở nặng hơn Alpha và Delta nhưng lây lan nhanh hơn.

Các nhà nghiên cứu ở Đan Mạch đã phát hiện ra rằng BA.2 có khả năng lây truyền cao hơn BA.1 khoảng 1,5 lần, lây nhiễm mạnh hơn ở cả những người đã tiêm 2 hay 3 mũi vắc xin.

Theo Troels Lillebaek - Chủ tịch Ủy ban giám sát của Đan Mạch về các biến thể SARS-CoV-2, BA.2 có 5 đột biến độc nhất nằm trên một phần đặc biệt của protein gai liên quan đến khả năng truyền nhiễm cao hơn. Tuy nhiên, những người đã tiêm 2 hay 3 mũi vắc xin ít nguy cơ lây truyền BA.2 so với những ai chưa được tiêm phòng COVID-19.

Maria Van Kerkhove cho biết vắc xin vẫn có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa bệnh nặng và tử vong do COVID-19 nhưng không ngăn ngừa tất cả khỏi nhiễm vi rút. Bà kêu gọi mọi người đi tiêm vắc xin và đeo khẩu trang trong nhà ở nơi công cộng.

Tiến sĩ Abdi Mahamud, Giám đốc quản lý sự cố của WHO, nói không rõ liệu BA.2 có thể gây tái nhiễm cho những người trước đó đã mắc BA.1 không. Điều này có thể tác động đáng kể đến mức độ lây lan của BA.2.

Theo một nghiên cứu ở Anh, 2/3 số người nhiễm Omicron cho biết họ từng mắc COVID-19 trước đó. Tỷ lệ tái nhiễm SARS-CoV-2 ở Anh cao hơn 15 lần trong làn sóng dịch do biến thể Omicron thống trị, so với thời kỳ trước đó, theo dữ liệu từ Văn phòng Thống kê Quốc gia Anh.

Từ ngày 20.12.2021 đến 23.1.2022, tỷ lệ tái nhiễm SARS-CoV-2 hàng ngày ở Anh là khoảng 180 trường hợp trên 100.000 người. Trong khoảng thời gian trước khi Omicron bùng phát từ ngày 2.7.2020 đến 19.12.2021, tỷ lệ tái nhiễm SARS-CoV-2 là dưới 12 trường hợp trên 100.000 người. Những ca nhiễm Omicron đầu tiên được phát hiện ở Anh vào ngày 27.11.2021.

Tái nhiễm SARS-CoV-2 được Văn phòng Thống kê Quốc gia Anh định nghĩa là dương tính với COVID-19 ít nhất 120 ngày sau lần nhiễm vi rút trước đó.

Sheila Bird, Giáo sư thống kê sinh học tại Đại học Cambridge (Anh) nói với Trung tâm Truyền thông Khoa học về kết quả nghiên cứu này: "Tỷ lệ tái nhiễm SARS-CoV-2 cao gấp 15 lần trong làn sóng dịch Omicron là rất lớn".

Dữ liệu Văn phòng Thống kê Quốc gia Anh từ 53.667 người tham gia khảo sát phù hợp với dữ liệu do các quan chức y tế Anh công bố hôm 31.1.2022 cho thấy tình trạng tái nhiễm SARS-CoV-2 hiện chiếm khoảng 10% các ca dương tính với COVID-19 hàng ngày ở nước này, so với chỉ 1,4% trước khi Omicron bắt đầu lây lan.

Dữ liệu chỉ ra Omicron có khả năng tránh miễn dịch tự nhiên có từ lần nhiễm SARS-CoV-2 trước đó tốt hơn các biến thể khác và gây nguy cơ tái nhiễm cao hơn, ngay cả trong nhóm dân số có mức độ bao phủ vắc xin cao.

Hầu hết các bang ở Mỹ đã xác nhận sự hiện diện của BA.2 nhưng nó đang lưu hành ở mức thấp với tổng số 460 ca được xác nhận đến nay, theo cơ sở dữ liệu quốc tế theo dõi các biến thể SARS-CoV-2.