Chính phủ yêu cầu 2 bộ vào cuộc vụ giá thuê container, cước tàu tăng phi mã

Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng vừa có chỉ đạo về chi phí xuất nhập khẩu hàng hóa gia tăng do hiện tượng tăng giá thuê tàu và container, trong đó yêu cầu Bộ Công Thương và Bộ GTVT kiểm tra, làm rõ và xử lý nghiêm hành vi vi phạm pháp luật trong việc tăng giá thuê tàu và container (nếu có).

Trước đó, tháng 12.2020, Bộ Công Thương có báo cáo gửi Thủ tướng về việc giá cước tàu biển, giá thuê container tăng rất cao trong thời gian vừa qua gây ra tác động bất lợi, ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam.

Theo Bộ Công Thương do tác động của dịch COVID-19, việc giãn cách xã hội, năng lực xử lý hàng ở cảng EU và Bắc Mỹ sụt giảm dẫn đến việc hãng tàu phải cắt giảm tuyến, gây thiếu hụt chuyến, container rỗng.

Dịch cũng khiến năng lực sản xuất ở khu vực như Mỹ Latinh, Đông Âu, Nam Á bị sụt giảm, Mỹ và Eu tăng cường nhập khẩu từ khu vực Đông Á, trong đó có Trung Quốc và Việt Nam. Hai yếu tố cộng hưởng đã đẩy giá thuê container lên cao.

Tại Trung Quốc, tình trạng thiếu container rỗng diễn ra sớm và nghiêm trọng hơn, nước này đã tìm cách thu gom container từ các nước. Theo đó, lượng vỏ container bị "hút" về Trung Quốc nhiều gây tình trạng khan hiếm vỏ container ở nhiều nước khác, trong đó có Việt Nam.

Cũng theo Bộ Công Thương, năng lực tiếp nhận, quản lý container rỗng của doanh nghiệp Việt vẫn còn hạn chế, không có bãi tập kết (depot) container rỗng đủ lớn, các depot quy mô nhỏ lẻ, phân tán và không đáp ứng được nhu cầu đóng hàng xuất khẩu. Việt Nam có rất ít doanh nghiệp kinh doanh đóng mới và sửa chữa container, đặc biệt là container chuyên dùng, do vậy phải phụ thuộc vào lượng container của hãng tàu nước ngoài.

Việc ứng dụng công nghệ để quản lý và thu gom container trong nước chưa được áp dụng rộng rãi, mối liên kết giữa doanh nghiệp logistics, đại lý hãng tàu và doanh nghiệp chủ hàng có nhu cầu sử dụng container vẫn còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng tồn đọng, khan hiếm container cục bộ.

Theo Bộ Công Thương hiện đa số doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đang áp dụng phương thức "bán FOB". Theo đó, người mua phải chịu chi phí thuê tàu và container, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam chỉ trả các chi phí nội địa như việc lấy container từ depot về để đóng hàng.

Do vậy, việc tăng giá cước thuê tàu và container không ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam nhưng việc hàng hóa phải lưu kho chờ xuất khẩu cũng gây thiệt hại cho doanh nghiệp, chi phí lưu kho, lưu bãi bị đội lên ước tính khoảng 5-10% giá trị lô hàng. Hàng hóa không chuyển đi được khiến khách hàng không thanh toán, doanh nghiệp Việt Nam không thu được tiền về để tiếp tục sản xuất.

Với doanh nghiệp xuất khẩu áp dụng phương thức "bán C&F" hoặc "bán CIF", việc phải chi trả tăng thêm từ vài trăm đến hàng nghìn USD cho mỗi container làm chi phí xuất khẩu gia tăng đột biến, những khoản chi này không được dự tính trước và mức tăng quá cao sẽ làm doanh nghiệp xuất khẩu thiệt hại, thua lỗ.

Việc tăng giá cước thuê tàu cũng gây hiệu ứng làm tăng các khoản phí, phụ phí thu tại cảng như phí xếp dỡ (THC), phí mất cân bằng container (CIC), phụ phí mùa cao điểm... và doanh nghiệp Việt Nam phải chịu những khoản khí này.

Theo Bộ Công Thương các nước trên thế giới đã có một số động thái nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa trước tình hình cước tàu biển tăng.

Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng giao Bộ GTVT chủ trì, tiến hành kiểm tra việc chấp hành Nghị định số 146/2016 quy định việc niêm yết giá, phụ thu ngoài giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa container bằng đường biển, giá dịch vụ tại cảng biển và các văn bản pháp luật có liên quan; đồng thời rà soát, thống kê số lượng các depot container và yêu cầu các hãng tàu báo cáo thường xuyên về tình hình lượng container rỗng tại Việt Nam.

Về phía mình, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam, Hiệp hội Chủ hàng Việt Nam và nhiều Hiệp hội ngành hàng xuất khẩu sử dụng hợp lý, hiệu quả container, trao đổi thông tin thường xuyên, kịp thời để tận dụng tối đa luân chuyển container hai chiều; Đồng thời kiểm tra khả năng các hãng tàu liên kết với nhau để nâng giá cước, găm giữ container rỗng nhằm thu lợi, qua đó đẩy giá thuê container lên cao.

Trước đó, nhiều chủ hàng trong các ngành thủy sản, nhựa và gỗ trong cuộc họp chiều 12.1 với các chủ tàu đã vô cùng bức xúc khi hơn 3 tháng nay giá thuê container rỗng liên tục tăng, từ mức ban đầu chưa tới 1.000 USD/container 40 feet thì nay đã đội giá lên tới 8.000 USD, thậm chí là 10.000 USD/container 40 feet đi thị trường Anh.

Các doanh nghiệp cho rằng "đây là mức tăng bất hợp lý và các hãng tàu cần phải có sự minh bạch thông tin về giá, cũng như mức tăng sao cho phù hợp hơn".

Bà Huỳnh Thị Mỹ - Tổng thư ký Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA) cho biết, việc tăng cước vận tải biển lên gấp 3-4 lần trong thời gian vừa qua đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các doanh nghiệp ngành nhựa, làm giảm doanh số xuất khẩu.

“Hiện đã có một doanh nghiệp của Ấn Độ trong khu công nghiệp Việt Nam - Singapore chuyên sản xuất sợi xuất khẩu tuyên bố đóng cửa nhà máy trong tháng 12.2020 vì giá cước tàu biển quá cao, ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu và chi phí sản xuất tại Việt Nam không còn rẻ như trước đây. Vì thế họ đã cho tạm dừng tất cả các đơn hàng từ tháng 12.2020”, bà Mỹ nêu.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp nhựa khác thì bán hàng gần không lợi nhuận nhưng lượng hàng xuất đi vẫn rất chậm, số lượng hàng tồn kho so với thời điểm này năm ngoái lên đến 50%.

Trước thực trạng trên, Hiệp hội Nhựa Việt Nam cũng đã kiến nghị Cục Hàng hải xem lại cách tính cước của các hãng tàu và trong thẩm quyền phối hợp với các cơ quan khác tiến hành thanh tra, kiểm tra lại giá cước vận chuyển.

"Hiệp hội cũng đề xuất cần xem xét lại chính sách qua các Nghị định, Thông tư đã ban hành bởi trong các văn bản này chưa có quy định chế tài rõ ràng, cụ thể nào về việc niêm yết giá vận tải biển container nhằm tránh lặp lại tình trạng tăng giá 400% như hiện nay", bà Mỹ đề xuất.

Trước đó, Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ GTVT) cũng đã có văn bản đề nghị các hãng tàu phải minh bạch thông tin về giá cũng như có sự điều chỉnh phù hợp để đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các bên.