Dân số Trung Quốc có thể giảm một nửa trong vài chục năm tới?

Dự báo này dựa trên tỷ lệ sinh chính thức là 1,3 trẻ em/phụ nữ vào năm ngoái, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ 2 trẻ em/phụ nữ mà Trung Quốc cần để giữ vững sự ổn định. Dự báo này thể hiện sự suy giảm nghiêm trọng hơn nhiều so với những ước tính trước đây.

Dân số hiện tại của Trung Quốc là hơn 1,4 tỉ người vào năm 2019 song Liên Hợp Quốc (LHQ) dự đoán rằng dân số nước này sẽ chỉ còn khoảng 1,3 tỉ vào năm 2065.

Một dự đoán khác được xuất bản trên tạp chí The Lancet bởi các nhà nghiên cứu Đại học Washington (Mỹ) vào năm ngoái cho rằng dân số Trung Quốc sẽ giảm một nửa vào năm 2100.

Tuy nhiên, nghiên cứu mới của Giáo sư Jiang Quanbao và các đồng nghiệp thuộc Viện Nghiên cứu dân số và phát triển tại Đại học Giao thông Tây An (Trung Quốc) cảnh báo rằng sự suy giảm dân số tại đất nước này có thể đã bị đánh giá thấp nghiêm trọng. Ví dụ dự báo của LHQ dựa trên giả định cho rằng tỷ lệ sinh tại Trung Quốc sẽ duy trì ở mức trên 1,7 trẻ em/phụ nữ. Trung Quốc có 12 triệu trẻ sơ sinh được sinh vào năm ngoái, thấp hơn 25% so với ước tính của LHQ.

"Nhà chức trách Trung Quốc cần phải chú ý đến sức ì tiêu cực tiềm ẩn của sự gia tăng dân số và lên kế hoạch trước các biện pháp đối phó”, ông Jiang viết trong nghiên cứu đăng trên tạp chí Đại học Tài chính và Kinh tế Tây An.

Tỷ lệ sinh mới thấp bất ngờ dựa trên dữ liệu từ cuộc điều tra dân số mới nhất được cho là chính xác nhất vì lần đầu tiên nó được thu thập hoàn toàn với sự hỗ trợ của các thiết bị kỹ thuật số và được kiểm tra chéo với các dữ liệu khác của chính phủ.

Theo các nhà nghiên cứu, mặc dù kết quả điều tra dân số mới chỉ được công bố một phần nhưng thông tin này đã làm sáng tỏ những thay đổi và xu hướng phát triển trong tương lai của người dân Trung Quốc.

Đại dịch có thể đã ảnh hưởng đến việc sinh con vào năm ngoái nhưng ông Jiang và các đồng nghiệp của ông cho biết khả năng tỷ lệ sinh sẽ phục hồi là thấp. Họ cho rằng nhiều khả năng tổng dân số sẽ sớm bắt đầu giảm nhanh do số lượng phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ giảm xuống. “Nếu tỷ lệ sinh giảm xuống mức 1 trong 29 năm nữa, dân số Trung Quốc sẽ giảm một nửa”, các nhà nghiên cứu nói.

Theo số liệu điều tra dân số mới, trẻ em chiếm khoảng 17% dân số, trong khi tỷ lệ người trên 60 tuổi đã tăng lên hơn 18%.

Các nhà nghiên cứu cho biết đây là lần đầu tiên Trung Quốc có nhiều người già hơn người trẻ. “Mọi người không dám có con do áp lực kinh tế ngày càng tăng. Ngoài ra còn có sự thiếu hụt nghiêm trọng trong các dịch vụ hỗ trợ chăm sóc y tế và sinh đẻ”, các nhà nghiên cứu cho biết.

Trong khi chính phủ Trung Quốc đã nới lỏng chính sách dân số vào đầu năm nay, cho phép tất cả các gia đình có 3 con song nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những yếu tố kinh tế chẳng hạn như giá bất động sản tăng cao là một trong những nguyên nhân chính làm giảm tỷ lệ sinh.

Ở một số quốc gia như Mỹ, giá bất động sản tăng có thể giúp tăng tỷ lệ sinh vì điều này khiến người dân giàu có hơn nhưng ở Trung Quốc thì lại ngược lại.

Một nghiên cứu được Viện Khoa học Trung Quốc công bố vào tháng trước cho thấy ở đồng bằng sông Dương Tử, một trong những khu vực phát triển nhất cả nước, giá nhà đất tăng nhanh đã khiến khu vực này có tỷ lệ sinh thấp nhất cả nước.

Một nghiên cứu khác vào tháng 8 lại cho thấy rằng ở Trung Quốc, mỗi giá bất động sản tăng 1.000 nhân dân tệ (155 USD) trên mỗi mét vuông sẽ làm giảm 2% khả năng có một con và 5% khả năng có hai con.

Chính phủ Trung Quốc gần đây đã thực hiện một loạt các chiến dịch nhằm kiểm soát giá bất động sản, giảm chi phí giáo dục và tăng số lượng trường mẫu giáo nhưng nghiên cứu cho biết cần phải có thêm các biện pháp hỗ trợ khác.

Giáo sư Cheng Gong, Giám đốc Viện Nghiên cứu dân số của Đại học Bắc Kinh dự báo trong một bài báo gần đây đăng trên trang web của Cục Thống kê quốc gia rằng dân số Trung Quốc sẽ bắt đầu giảm từ năm 2025. Điều này sẽ làm tăng dân số già và gia tăng gánh nặng lên hệ thống phúc lợi xã hội song cũng sẽ có một số tin tốt. Ví dụ như số lượng công dân có trình độ học vấn cao hơn đã tăng gần gấp đôi trong thập niên qua và hiện ở mức 15% dân số, điều này có thể thúc đẩy sự phát triển của đất nước.

“Chất lượng dân số Trung Quốc được kỳ vọng sẽ tăng nhanh và trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế chất lượng cao. Nó cũng sẽ giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên và môi trường sống”, ông Chen nói.