Điều tra nguồn gốc COVID-19: 'Tái hiện' hiện trường tại chợ hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán

Tháng 12.2019, bệnh viện Vũ Hán tiếp nhận nhiều trường hợp viêm phổi không rõ nguyên nhân. Các bác sĩ phát hiện phần lớn số ca bệnh đều làm việc trong chợ hải sản Hoa Nam.

Nhưng giới chức Trung Quốc dẫn kết quả điều tra y tế tuyên bố khu chợ không phải nơi đầu tiên vi rút lây sang người. Vài thông tin vụn vặt được tiết lộ: ngoài hải sản và rau cải thì chợ còn bán thịt động vật hoang dã, chợ rộng bằng 4 sân bóng với hơn 1.100 người làm việc.

WHO vào tháng 10.2020 khởi động cuộc điều tra nguồn gốc dịch bệnh. Đội ngũ điều tra muốn tái xem xét kỹ càng chợ hải sản Hoa Nam mặc dù Trung Quốc thời gian gần đây thúc đẩy quan điểm vi rút đến từ nước ngoài.

Một nguồn thạo tin của tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) mới đây tiết lộ sơ đồ mặt phẳng của khu chợ có thể cung cấp cái nhìn hiếm hoi về những gì đã xảy ra. Sơ đồ đánh dấu bằng màu dựa trên dữ liệu do Trung tâm Kiểm soát - Phòng ngừa dịch bệnh Trung Quốc cung cấp tháng 1 cho thấy vài trường hợp nhiễm bệnh đầu tiên là người bán hàng hoặc người mua sắm trong chợ và số quầy hàng (trên tổng số 653 quầy) có kết quả xét nghiệm dương tính với vi rút.

SCMP cũng lấy được sơ đồ chợ mà WHO và Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh Mỹ được cung cấp. Sơ đồ này rất mờ, vị trí cùng màu đánh dấu khác với sơ đồ nguồn tin cung cấp – bằng chứng cho việc phía Trung Quốc thiếu minh bạch thông tin.

Còn nhiều thông tin bị ẩn giấu

Theo bác sĩ Daniel Lucey thuộc Trung tâm y tế Đại học Georgetown, bản đồ mà đội ngũ WHO lập nên sẽ chi tiết hơn, có thể mô tả đầy đủ quy mô hoạt động mua bán trong chợ hải sản Hoa Nam.

Cơ quan chức năng Trung Quốc lấy tổng cộng hơn 1.000 mẫu từ xác động vật, nước thải, tay nắm cửa,... Tài liệu phác thảo kế hoạch điều tra của WHO công bố tháng 11 cho biết không có mẫu thịt đông lạnh nào dương tính, 69 trên tổng số 842 mẫu môi trường dương tính. Ngoài số liệu này thì chẳng có thông tin nào về loài động vật lấy mẫu hay về nghiên cứu với người và động vật liên quan đến khu chợ tiếp theo sau đó. Cũng chẳng rõ số mẫu lấy được có động vật sống hay không.

Bác sĩ Lucey nhấn mạnh phải đối chiếu lại địa điểm nơi mẫu (âm tính lẫn dương tính) được lấy kết hợp xem xét kết quả xét nghiệm. Đây là dữ liệu dẫn dắt cuộc điều tra truy tìm nguồn gốc dịch bệnh.

Cựu quan chức WHO Nagi Shafik khẳng định lập sơ đồ chi tiết rất cần thiết để điều tra quá trình lây lan. Ông cũng lưu ý đội ngũ điều tra nên tìm hiểu nước thải từ chợ chảy đi đâu, số thịt bán trong chợ được cung cấp từ nguồn nào, liệu đã theo dấu tất cả người đến chợ hay chưa.

Ở bản đồ do Trung tâm Kiểm soát - Phòng ngừa dịch bệnh Trung Quốc cung cấp, có 33 quầy hàng trong chợ hải sản Hoa Nam liên quan đến 45 ca nghi nhiễm và ca nhiễm đầu tiên. Không hiểu tại sao vài trường vẫn giữ nguyên là “nghi nhiễm” sau khi Vũ Hán nhận bộ xét nghiệm 1 tuần sau đó.

Hai sơ đồ (Trung Quốc công khai và nguồn tin SCMP cung cấp) đều cho thấy hầu hết quầy hàng có mẫu môi trường dương tính đều thuộc khu bán gia cầm và động vật hoang dã. Quầy hàng ghi nhận ca nghi nhiễm và ca nhiễm phân bổ rộng tại phía tây chợ.

Trình tự gen vi rút tìm thấy trong chợ cung cấp bởi phía Trung Quốc cho thấy mầm bệnh đến từ người, không phải động vật – củng cố giả thuyết vi rút lây sang người từ nơi khác từ sớm hơn tháng 12.2019. Tuy nhiên sơ đồ do nguồn tin SCMP cung cấp chưa thể chứng minh mầm bệnh vào Trung Quốc thông qua sản phẩm đông lạnh. WHO xác định cần làm rõ nhiều yếu tố tiếp xúc khác như thời gian phơi nhiễm, loại sản phẩm/ động vật bày bán, tỷ lệ sản phẩm/ động vật có sẵn để lấy mẫu, cách diễn giải kết quả xét nghiệm.