Doanh nghiệp có thể được tự quyết giá bán lẻ xăng dầu

Dự thảo lần 2 sửa đổi Nghị định số 95 và Nghị định số 83 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu đã được đề xuất thay đổi hàng loạt quy định, nguyên tắc về kinh doanh xăng dầu, trong đó cho phép doanh nghiệp tự đưa ra giá bán lẻ dựa trên cân đối của mình, đồng thời ban hành ngày điều hành giá.

Cụ thể, tại dự thảo lần này, doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu được ký hợp đồng làm đại lý bán lẻ xăng dầu cho các thương nhân phân phối xăng dầu hoặc thương nhân đầu mối. Đại lý bán lẻ phải nằm trong hệ thống phân phối của thương nhân phân phối xăng dầu hoặc thương nhân đầu mối và chịu sự kiểm soát của thương nhân đó.

Trường hợp trong cùng một thời điểm, đại lý bán lẻ xăng dầu ký hợp đồng đại lý với nhiều hơn một thương nhân phân phối và thương nhân đầu mối, đại lý bán lẻ xăng dầu phải tự chịu trách nhiệm về chất lượng, số lượng, giá xăng dầu niêm yết và bán ra theo quy định.

Tuy nhiên, dự thảo nghị định không nêu các phương án giải quyết và đề cập đến mức chiết khấu tối thiểu của doanh nghiệp đầu mối, thương nhân với doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu.

Đáng chú ý, thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu và thương nhân phân phối xăng dầu được quyền quyết định giá bán lẻ, bán buôn. Căn cứ vào tình hình thực tế tại doanh nghiệp, thương nhân phân phối xăng dầu quyết định giá bán lẻ xăng dầu và giá bán buôn trong hệ thống phân phối của mình phù hợp với chi phí phát sinh thực tế tại doanh nghiệp và trên cơ sở giá định hướng do cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố.

Các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu, thương nhân phân phối xăng dầu có trách nhiệm thông báo giá bán với Bộ Công Thương, Bộ Tài chính ngay sau khi quyết định giá bán xăng dầu của doanh nghiệp. Thời gian công bố giá xăng dầu định hướng vào ngày thứ năm hằng tuần. Trường hợp giá các mặt hàng xăng dầu có biến động tăng hoặc giảm từ 7% trở lên trong thời gian giữa 2 kỳ công bố giá định hướng, liên bộ Công Thương - Tài chính thực hiện việc công bố giá định hướng.

Thương nhân đầu mối có trách nhiệm công bố trên trang thông tin điện tử của thương nhân hoặc trên phương tiện thông tin đại chúng về giá bán lẻ hiện hành; số trích lập, số sử dụng và số dư Quỹ bình ổn giá xăng dầu hàng tháng và trước mỗi lần điều chỉnh giá bán xăng dầu trong nước; điều chỉnh mức trích, mức sử dụng Quỹ bình ổn giá; công bố báo cáo tài chính trong năm tài chính khi đã được kiểm toán.

Xăng dầu là mặt hàng chiến lược, quan trọng và hết sức nhạy cảm. Thị trường xăng dầu thế giới luôn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố kinh tế, chính trị. Vì vậy, Nghị định kinh doanh xăng dầu sẽ tác động rất lớn đến các doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng này, tác động gián tiếp đến những doanh nghiệp đang sử dụng nguồn cung xăng dầu và ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Thời gian qua, Bộ Công Thương xử lý tình trạng thiếu xăng bán lẻ bằng cách xử phạt những cây xăng đóng cửa. Có những cây xăng khác chấp nhận mở cửa nhưng cố tình bán nhỏ giọt cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế và chỉ có tác dụng trong một thời gian ngắn. Nếu tình trạng giá bán thấp hơn chi phí kéo dài thì các doanh nghiệp sẽ không chỉ bán hàng nhỏ giọt trước mắt mà sẽ không đầu tư mới, thậm chí rời bỏ thị trường trong dài hạn. Khi đó, hạ tầng năng lượng của quốc gia sẽ bị xuống cấp, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh, đời sống sinh hoạt của người dân và an ninh năng lượng quốc gia.

Trong phương thức điều hành giá, Bộ Công Thương đưa ra hai phương án. Phương án 1 là Nhà nước tiếp tục định giá xăng dầu và sửa đổi công thức tính giá để bảo đảm tính đúng, tính đủ, kịp thời các chi phí trong giá cơ sở. Công thức tính cụ thể sẽ do Bộ Tài chính đề xuất. Phương án 2 là Nhà nước không định giá xăng dầu mà sẽ do cung cầu của thị trường quyết định.

Đối với phương án 2, giá bán do cung cầu quyết định thì sẽ phụ thuộc vào mức độ cạnh tranh của thị trường. Nếu thị trường có mức độ cạnh tranh cao thì giá bán sẽ rất sát với chi phí. Ngược lại, nếu thị trường có ít nhà cung cấp hoặc các nhà cung cấp bắt tay với nhau để nâng giá (thỏa thuận hạn chế cạnh tranh) thì giá bán sẽ cao hơn chi phí. Để khắc phục tình trạng này, cần thúc đẩy tính cạnh tranh của thị trường bằng nhiều biện pháp như cho phép mở các cây xăng gần nhau, cho phép các cây xăng nhập hàng từ nhiều nguồn, hạ rào cản gia nhập thị trường xăng dầu và điều tra hành vi thoả thuận hạn chế cạnh tranh khi có dấu hiệu.