Lệnh cấm nhập diesel Nga có làm tăng giá nhiên liệu toàn cầu?

Lệnh cấm trên đem lại một rủi ro lớn: giá diesel - loại nhiên liệu quan trọng với kinh tế toàn cầu - đã tăng vọt kể từ khi cuộc chiến tại Ukraine nổ ra và hiện nay đang đứng trước nguy cơ tăng cao hơn nữa.

Hầu hết hàng hóa (kể cả thực phẩm) đều được vận chuyển bằng xe tải – phương tiện chủ yếu chạy bằng diesel. Nhiên liệu này cũng cung cấp năng lượng cho thiết bị nông nghiệp, xe buýt chạy trong thành phố, thiết bị công nghiệp. Chi phí diesel cao hơn được tính vào giá mọi mặt hàng góp phần đẩy lạm phát lên cao, khiến đời sống người dân khắp nơi trên thế giới trở nên khó khăn hơn.

Lệnh cấm đẩy giá diesel lên cao?

Giống như dầu thô, diesel được bán trên toàn cầu nên châu Âu có thể tìm kiếm nguồn cung mới như Mỹ, Ấn Độ hay Trung Đông. Nếu quá trình thay đổi diễn ra suôn sẻ thì tác động lên giá cả chỉ ở ngắn hạn và không đáng kể.

Số liệu từ công ty nghiên cứu thị trường S&P Global cho thấy tỷ trọng diesel Nga trong tổng lượng nhập khẩu giảm từ 50% (mức trước chiến tranh) xuống 27%. Lượng hàng Mỹ giao tăng từ 34.000 thùng/ngày đầu năm 2022 lên 237.000 thùng/ngày đầu tháng 1.2023.

Ủy viên Năng lượng EU Kadri Simson khẳng định, thị trường có thời gian điều chỉnh vì lệnh cấm được công bố từ tháng 6 năm ngoái. Các nước châu Âu dường như đã dự trữ đủ diesel Nga trước thời hạn.

Có một yếu tố cần lưu ý: G7 dự tính áp đặt giá trần với diesel Nga và kêu gọi nhiều nước khác hưởng ứng như từng thực hiện với dầu thô Nga. Nhóm này muốn đảm bảo thị trường vẫn có diesel Nga nhưng doanh thu Moscow thu về bị hạn chế.

Nếu giá trần phát huy tác dụng, dòng chảy diesel toàn cầu sẽ thay đổi: châu Âu tìm nguồn cung cấp mới còn Nga tìm khách hàng mới – nguồn cung không chịu thiệt hại nặng. Nhưng rất khó biết được liệu giá trần có phát huy tác dụng và liệu Nga có trả đũa bằng cách không xuất khẩu hay không.

Theo chuyên gia Hedi Grati (S&P Global): “Quá trình thay đổi tất nhiên sẽ xuất hiện một số rắc rối. Châu Âu phải cạnh tranh với các bên nhập khẩu lớn khác. Điều này tạo ra áp lực tăng giá”.

Nếu mức trần không thể ngăn lượng lớn diesel Nga bán ra thì tăng giá chỉ diễn ra thời gian ngắn trong lúc thị trường điều chỉnh. Tàu chở diesel từ Mỹ, Ấn Độ hoặc Trung Đông đến châu Âu có hải trình dài hơn so với từ các cảng biển Baltic của Nga – tăng sức ép lên hoạt động vận chuyển.

Tuy nhiên, chuyên gia Grati chỉ ra công suất lọc dầu ở Kuwait, Ả Rập Saudi sẽ tăng vào cuối năm nay, ở Oman tăng vào năm 2024 giúp giảm bớt áp lực lên giá.

Điều gì xảy ra khi diesel tăng giá?

Giá nhiên liệu là yếu tố thúc đẩy lạm phát ở châu Âu tăng vọt, làm giảm sức mua của người tiêu dùng và khiến nền kinh tế tăng trưởng chậm lại.

Trong 1 năm qua giá diesel bán ra tăng từ 1,66 euro/lít lên 2,14 euro/lít. Chủ công ty vận tải đường bộ Đức Schuldes Spedition Christopher Schuldes nhận xét đây là mức tăng lớn.

Schuldes Spedition có 27 xe tải chạy bằng diesel cùng 50 lao động tại thị trấn Alsbach-Haehnlein. Công ty cắt giảm chi phí nhiên liệu bằng cách lắp động cơ tiết kiệm cho xe, đảm bảo xe luôn chở đầy hàng, đào tạo lao động cách lái xe tiết kiệm nhiên liệu. Tất cả đều được thực hiện rất lâu trước khi cuộc chiến tại Ukraine nổ ra.

Giờ đây, để cắt giảm hơn nữa, Schuldes Spedition cố thương lượng giá cao hơn với khách hàng ký hợp đồng dài hạn. Một số đồng ý, một số thì không. Ngay cả khi một hợp đồng cho phép giá tăng hợp với chi phí diesel thì vẫn có độ trễ hai tháng mới chính thức được áp dụng.

Công ty xe buýt và du lịch Đức Rast Reisen chịu chi phí nhiên liệu tăng từ 12% - 15% lên 20% - 25%. Hơn một nửa số xe của họ nằm trong mạng lưới giao thông công cộng địa phương nên Rast Reisen không thể tự ý tăng giá, còn mức tăng chính quyền đưa ra chẳng thấm vào đâu.

Rast Reisen phải cân nhắc phụ thu phí diesel 10 - 15 euro với các chuyến tham quan loạt điểm đến nổi tiếng như đảo Sylt miền bắc nước Đức hay bờ biển Croatia. Giá tham quan năm tới sẽ tăng nữa.

Yếu tố Trung Quốc

Thị trường năng lượng đang chờ xem kinh tế Trung Quốc phục hồi ra sao sau khi mở cửa trở lại. Nếu nhu cầu nhiên liệu trong nước thấp thì chính phủ nước này sẽ cho phép các đơn vị lọc dầu tăng xuất khẩu. Nhưng nếu nhu cầu tăng, nguồn cung từ quốc gia châu Á sẽ ít đi, dẫn đến việc tăng giá.