Ngành điện lỗ 2 năm qua có phải do bất cập trong điều hành giá điện?

Điều hành giá điện bất cập

Ngày 21.8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức chất vấn và trả lời chất vấn việc thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về giám sát chuyên đề và chất vấn từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa 15 đến hết năm 2023.

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Công Thương, đại biểu Huỳnh Thanh Phương (Tây Ninh) cho hay cử tri và nhiều chuyên gia cho rằng việc điều hành giá điện có nhiều bất cập và đây là một trong những nguyên nhân quan trọng gây thua lỗ cho ngành điện trong năm 2022 và năm 2023. Do đó, đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết giải pháp điều hành giá điện một cách tốt nhất trong thời gian tới?

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định "không có chuyện đó".

Về việc điều hành giá điện còn bất cập, gây thua lỗ cho ngành điện, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết Bộ Công Thương là cơ quan quản lý nhà nước chỉ thực hiện 3 chức năng là: quy hoạch, kế hoạch, cơ chế chính sách và thanh tra kiểm tra. Việc tham mưu chính sách trong vấn đề giá điện thực hiện đúng quy định của luật pháp hiện hành, nhất là Luật Điện lực và Luật Giá.

Ông Diên cũng cho biết Chính phủ vừa có quyết định đưa Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) từ EVN chuyển về trực thuộc Bộ Công Thương, điều này sẽ đảm bảo sự minh bạch, công bằng trong việc điều độ vận hành hệ thống điện.

Theo người đứng đầu Bộ Công Thương, điện là một trong những mặt hàng phải đảm bảo bình ổn giá. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là đơn vị duy nhất có chức năng mua bán, cung ứng điện, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Xuất phát từ yêu cầu trên, giá điện mua vào thì theo cơ chế thị trường, nhưng đầu ra lại phải bình ổn giá, vì liên quan đến nhiều ngành sản xuất khác. Điều này dẫn tới có sự chênh lệch giữa giá đầu vào và đầu ra.

"Như tôi đã có lần báo cáo với Quốc hội, chênh lệch giá mua vào và bán ra của EVN là khoảng 208 - 216 đồng/kWh", ông Diên cho hay.

Về vấn đề giá điện, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết biểu giá điện bậc thang là mô hình phát triển của tất cả các quốc gia, khuyến khích các khách hàng sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả. Khác với các ngành hàng khác, càng sản xuất điện càng gây nguy cơ đến môi trường. Do đó, cần nâng cao trách nhiệm trong bảo vệ môi trường vì năng lượng là ngành phát thải khá lớn.

“Ở Việt Nam cơ cấu biểu giá điện bán lẻ bình quân gồm 6 bậc. Thực hiện Nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, tiếp thu ý kiến của các ĐBQH, Chính phủ đã chỉ đạo bộ chủ trì sửa đổi, bổ sung một số nghị định giảm từ 6 bậc trong biểu giá điện xuống còn 5 bậc, ông Diên nêu.

Ngoài ra, Chính phủ cũng vừa ban hành Nghị định về mua bán điện trực tiếp đối với khách hàng sử dụng điện lớn; sắp ban hành nghị định về khuyến khích sử dụng điện mặt trời áp mái… những biện pháp này từng bước làm thị trường điện hoàn hảo hơn.

Liên quan đến đề xuất giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) trong hóa đơn tiền điện của đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách Nhà nước. Thuế thu được thì ngân sách Nhà nước mới đảm bảo vững mạnh của tài chính công, đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước, vấn đề an sinh xã hội, công trình hạ tầng trọng yếu, an ninh quốc phòng...

"Vì vậy, việc giảm thuế để giải quyết một vấn đề theo giá cả sẽ không hợp lý. Trên thực tế, 5 năm qua, Quốc hội đã giảm thuế cho các doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân... khoảng 250.000 tỉ đồng", ông Phớc nói.

Riêng lĩnh vực điện, lãnh đạo Bộ Tài chính cho biết thuế VAT đã quy định 10% là ở mức thấp và đã áp dụng 25 năm qua, vì vậy vấn đề giảm thuế trong trường hợp này sẽ không hợp lý. Về biểu giá điện bậc thang, ông cho biết đã quy định 6 bậc, điện sinh hoạt ưu tiên gia đình nghèo, chính sách hỗ trợ 30kWh. Bậc 1 đã quy định 0 - 50kWh, mức giá bằng 92% giá điện bình quân và tăng dần để nhằm tiết kiệm điện.

Giải pháp nào chống buôn lậu, hàng giả?

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Công Thương, đại biểu Chu Thị Hồng Thái (Lạng Sơn) cho biết: Trong Báo cáo số 4140 của Tổng thư ký Quốc hội có đánh giá hiệu quả của công tác quản lý thị trường, phòng chống buôn lậu, hàng giả vẫn chưa được như mong muốn. Tình trạng hàng giả, hàng lậu không rõ nguồn gốc, xuất xứ vẫn bày bán công khai ở nhiều nơi. Thủ đoạn ngày càng tinh vi, có hệ thống và gần đây thực sự chủ yếu xuất hiện nhiều trên không gian mạng.

Với thực trạng trên, đại biểu Chu Thị Hồng Thái đề nghị Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết giải pháp về chế tài xử phạt như thế nào để đủ sức răn đe đối với các trường hợp vi phạm về xuất xứ hàng hóa và lộ trình thực hiện ra sao?

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định, trong kinh tế thị trường, việc phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, buôn lậu hàng giả, hàng kém chất lượng là rất quan trọng, nhất là trong môi tường thương mại điện tử.

Thời gian qua, để nâng cao hiệu quả công tác này, Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan đã tham mưu cấp có thẩm quyền để ban hành nhiều cơ chế, chính sách để khắc phục tình trạng này, điển hình là tham mưu ban hành Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Đề án chống hàng giả, kém chất lượng, sửa đổi, bổ sung những quy định xử phạt trong thương mại truyền thống và thương mại điện tử.

Ngoài ra, Bộ cũng triển khai cơ chế tiếp nhận và xử lý thông tin qua Cổng thông tin quản lý thương mại điện tử và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; phối hợp tốt với các lực lượng trong phòng chống gian lận thương mại của các địa phương yêu cầu các website rà soát để ngăn chặn, bóc gỡ hàng ngàn gian hàng giả, hàng kém chất lượng; tăng cường truyền thông để hướng dẫn người tiêu dùng. Xây dựng cơ sở dữ liệu và chia sẻ thông tin với các cơ quan liên quan (công an, công nghệ thông tin, tài chính, ngân hàng)…

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết những biện pháp đó đã xử lý hàng chục nghìn trường hợp vi phạm, và thu về ngân sách nhà nước hàng chục nghìn tỉ đồng.

Về giải pháp trong thời gian tới, Bộ trưởng Diên cho biết sẽ tiếp tục tham mưu cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung để xử phạt những hành vi vi phạm trong thương mại điện tử và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Ngoài ra, triển khai thực hiện hiệu quả đề án phòng chống hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng mà Chính phủ đã ban hành; tăng cường tốt hơn việc xây dựng cơ sở dữ liệu và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan có liên quan (gồm Bộ Công Thương, Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước) để xử lý chống hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng và chống thất thu thuế.

Giải pháp tiếp theo là nâng cao hiệu quả Cổng thông tin điện tử trong việc tiếp nhận và xử lý thông tin về vi phạm gian lận thương mại; đẩy mạnh công tác truyền thông để người tiêu dùng nâng cao hiểu biết và tự bảo vệ mình…