Nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười trong mắt chú họ, nguyên Bộ trưởng Nguyễn Thọ Chân

Gia đình anh Đỗ Mười rất nghèo. Bố anh tên là Nguyễn Duy Trinh, sinh được bảy người con (bốn trai, ba gái).

Tôi và bố anh Đỗ Mười là con chú con bác. Gia đình tôi có cụ Tú làm thông phán ở huyện Yên Mô (tỉnh Ninh Bình). Cụ đưa anh Đỗ Mười theo để học, nhờ vậy anh thi được sơ học yếu lược (cấp 1), có biết một ít tiếng Pháp.

Anh Đỗ Mười vào Đảng sau tôi khoảng 5 tháng nhưng sinh hoạt cùng chi bộ. Anh là một người hiếm có, trải qua từ chi bộ, ở tù, kháng chiến tham gia nhiều cấp ủy từ tỉnh tới trung ương.

Sau ngày hòa bình, anh trải qua nhiều ngành: thương nghiệp, xây dựng; làm Phó Thủ tướng Thường trực,... Ở nơi nào anh làm việc cũng cần cù, chăm chỉ.

Anh Đỗ Mười trải qua nhiều công tác khác nhau nên hiểu biết rộng, nhiều kinh nghiệm. Anh Đỗ Mười phục đồng chí Lê Duẩn về tầm nhìn chiến lược đối với cách mạng Việt Nam. Các đồng chí lãnh đạo đều nể trọng anh Đỗ Mười, tuy nói năng chát chúa nhưng rất chân thành, thẳng thắn và công bằng.

Tôi còn nhớ, hồi đi công tác nước ngoài về, là ủy viên Trung ương, Bộ trưởng, họ xếp cho tôi ở nhà khách số 7 Nguyễn Cảnh Chân. Khi gặp Đỗ Mười, lúc đó là Bộ trưởng Xây dựng, tôi bảo: "Anh xếp nhà cho tôi".

Đỗ Mười nói: "Chú cứ ở đấy đi, nhà khách cũng là nhà, cháu xếp nhà cho chú, người ta bảo vì quan hệ chú cháu".

Nghe anh nói như vậy, tôi đành ở nhà khách suốt 20 năm. Anh lo cho người khác được, nhưng không giúp chú mình.

Anh Đỗ Mười có nhược điểm hay nói lớn, ít giữ gìn nhưng một lòng vì công việc. Anh sống giản dị, quần áo, đồ đạc xuềnh xoàng. Có lần ông Phạm Văn Đồng than: "Nhà ông Mười chẳng có đồ đạc gì đáng giá".

Anh không có phòng ngủ riêng, chỉ có cái giường nhỏ cạnh bàn làm việc. Có hôm, anh mời tôi ăn cơm rồi ngủ lại buổi trưa, anh mời tôi nằm giường, còn anh ngồi ghế.

Năm 1991, Liên Xô sụp đổ, lúc đó tôi đã về hưu ở TP.HCM. Anh Mười có nói với tôi: "Nước Nga lớn lắm, có dầu khí, sắt thép, có lương thực, khoa học kỹ thuật phát triển, đội ngũ nhân tài lớn, đất nước Nga có mọi thứ, không sợ, rồi nước Nga sẽ hưng thịnh trở lại và sẽ vẫn là cường quốc trên thế giới".

Qua đó để nói anh Đỗ Mười rất nhạy cảm chính trị, vẫn giữ tình cảm và niềm tin với những người chiến sĩ cộng sản và nhân dân Liên Xô. Chính vì vậy, khi làm Tổng bí thư anh ấy rất vững vàng.

Về nhược điểm của anh Đỗ Mười, ông Nguyễn Văn Linh cũng có lần nói với tôi: "Vấn đề cải tạo ở miền Nam, anh ấy có nhận sai lầm, nhưng không phải chỉ do anh ấy".

Thời kỳ ở Bộ Nội thương, anh ấy lo mọi mặt. Lĩnh vực này rất dễ sai lầm nhưng cá nhân anh ấy không có khuyết điểm gì. Anh ấy là con người chịu khó học chịu khó đọc, nói năng chát chúa nhưng chỉ một lòng vì công việc nên không ai giận. Anh ấy không kiêu căng, rất giữ đúng nguyên tắc, các đồng chí lãnh đạo đều khen.

Trong gia đình anh rất giữ lễ, tôi là chú, anh gọi chú xưng cháu lễ độ. Vào nhà thờ tổ, anh để tôi khấn, anh không dám khấn.