Ông Hoàng Trung Hải vi phạm gì tại Dự án TISCO thua lỗ nghìn tỉ?

>>UBKTTW: Ông Hoàng Trung Hải có vi phạm đến mức phải xem xét kỷ luật

>> Toàn cảnh đại dự án thua lỗ nghìn tỉ mang tên Gang thép Thái Nguyên

Uỷ ban Kiểm tra Trung ương (UBKTTW) vừa phát đi thông báo về việc kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng công ty Thép Việt Nam. Trong đó xác định, ông Hoàng Trung Hải, ủy viên Bộ Chính trị, bí thư Thành ủy Hà Nội, trong thời gian giữ cương vị ủy viên Ban cán sự đảng, Phó thủ tướng Chính phủ đã có vi phạm, khuyết điểm khi cho một số ý kiến chỉ đạo đối với Dự án TISCO II. Vi phạm của ông Hải cùng các tổ chức, cá nhân đã làm ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức đảng, đến mức phải xem xét kỷ luật.

Dự án TISCO II có tổng mức đầu tư hơn 3.800 tỉ đồng, được khởi công xây dựng từ năm 2007, sau 5 năm triển khai, dự án đã đội vốn lên tới 8.104 tỉ đồng và 'đắp chiếu' từ năm 2013 đến nay, với khoản lãi vay ngân hàng phải trả gần 40 tỉ đồng/tháng.

Ngày 20.2.2019, Thanh tra Chính phủ đã ban hành kết luận số 199/TB-TTCP Thông báo Kết luận thanh tra Dự án TISCO - Công ty Gang thép Thái Nguyên. Đây là cuộc thanh tra toàn diện, được thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng từ đầu năm 2017, sau khi dự án này chìm trong bế tắc, nợ nần, nó được coi là 1 trong 12 đại dự án ngàn tỉ thua lỗ của Bộ Công Thương.

TISCO có tiền thân là Công ty gang thép Thái Nguyên, được thành lập từ năm 1962. Năm 2009, doanh nghiệp chuyển sang mô hình cổ phần, nhà nước nắm 65% vốn điều lệ và được quản lý thông qua Tổng công ty thép VN (VNS). Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của TISCO có tổng mức đầu tư 3.843 tỉ đồng (tương đương 242,5 triệu USD, tỷ giá 1 USD = 15.850 đồng), được Thủ tướng cho phép năm 2005 với mục tiêu là đầu tư dây chuyền công nghệ sản xuất luyện kim (bao gồm khai thác, chế biến quặng sắt), nhằm tạo ra năng lực sản xuất 500.000 tấn phôi thép/năm, sử dụng nguồn nguyên liệu quặng sắt trong nước.

Dự án gồm 2 gói thầu chính. Một là gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ, xây dựng nhà máy tuyển rửa quặng sắt, công suất thiết kế 300.000 tấn quặng sắt tinh/năm, do nhà thầu trong nước trúng thầu, đã xây dựng hoàn thành đưa vào sản xuất tháng 5.2014. Hai là gói thầu xây dựng dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá, công suất 500.000 tấn phôi thép/năm, do nhà thầu Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) đảm nhận, thông qua đấu thầu quốc tế.

Tháng 7.2007, TISCO và MCC ký hợp đồng EPC (thiết kế, cung cấp thiết bị, xây dựng và lắp đặt) với giá trị gần 161 triệu USD. Hai bên cam kết mức giá nêu trên là “trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng, đã bao gồm các khoản thuế và chi phí cần thiết”, với thời gian thực hiện dự kiến 30 tháng. Nhưng sau đó, TISCO và MCC lại ký với nhau nhiều phụ lục điều chỉnh nội dung quan trọng trong hợp đồng EPC đã ký. Trong đó, hai bên thống nhất tách phần xây dựng và lắp đặt giao lại cho nhà thầu Việt Nam là Tổng công ty xây dựng công nghiệp Việt Nam (Vinaincon) thực hiện. Thời gian thực hiện gói thầu kéo dài đến quý 1/2011 hoàn thành.

Tuy nhiên, đến năm 2012, VNS và TISCO có văn bản gửi Bộ Công Thương và Chính phủ xin điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư lên 8.104 tỉ đồng, tăng 4.261 tỉ đồng so với mức ban đầu. Giữa năm 2013, việc đội vốn này đã được các bên liên quan chấp thuận và dự kiến dự án sẽ hoàn thành vào cuối năm 2014.

Đến thời điểm thanh tra, đầu năm 2017, TISCO đã thanh toán cho dự án gần 4.500 tỉ đồng, trong đó chi phí thiết bị hơn 2.100 tỉ đồng, chi phí xây dựng gần 1.000 tỉ đồng... Tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.900 tỉ đồng... tức tương đương với tổng mức đầu tư của dự án ban đầu. Tuy nhiên, dự án vẫn đang dở dang. “Thực tế dự án này đã phải kéo dài, chậm tiến độ trên 10 năm, đã tạm dừng thi công từ năm 2013 đến nay”, kết luận thanh tra nêu rõ.

Theo TTCP, việc triển khai dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của TISCO có nhiều sai phạm, xảy ra ở tất cả các khâu, có liên quan đến trách nhiệm của TISCO, VNS, Bộ Công Thương..., song TTCP nhấn mạnh đến sai phạm dự án đã được điều chỉnh nâng tổng mức đầu tư thiếu căn cứ pháp lý.

Qua thanh tra cho thấy, thời điểm tháng 9.2012, sau khi TISCO, VNS và Bộ Công Thương xin điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư dự án lên 8.104 tỉ đồng, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan. Đa số các bộ, ngành lấy ý kiến đều phản đối, cho rằng việc tăng mức đầu tư cho dự án hơn 4.200 tỉ đồng là thiếu cơ sở. Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước VN có Văn bản số 6618 nêu “tổng mức đầu tư của dự án tăng lớn nên hiệu quả dự án đã thay đổi, phải được thẩm định lại về hiệu quả KT-XH và tính khả thi”, đồng thời đề nghị Bộ Công Thương phải làm rõ trách nhiệm các bên khi tăng mức đầu tư. Tương tự, Bộ KH-ĐT nêu rõ “nhà thầu MCC chậm tiến độ so với hợp đồng đã ký, chưa có giải pháp khắc phục, vì vậy không có lý do gì để được điều chỉnh giá”. Bộ Tài chính khi đó cũng cho rằng, việc dự án điều chỉnh tăng 110,8% với đầu tư ban đầu là rất lớn, nhiều nội dung điều chỉnh tăng không rõ và không hợp lý…

Ngày 22.4.2013, Văn phòng Chính phủ ban hành Văn bản số 3136 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng gửi Bộ Công Thương và VNS nêu rõ: “HĐQT VNS quyết định và chịu trách nhiệm thực hiện việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án theo quy định hiện hành, đảm bảo hiệu qủa. Nếu vượt hạn mức, giao Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Bộ trưởng Bộ Tài chính trình Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định... "Đồng ý về nguyên tắc các ngân hàng phát triển VN, Ngân hàng TMCP Công Thương xem xét cho vay tiếp…”, đã dẫn đến TISCO cho rằng việc điều chỉnh tổng mức đầu tư đã được Thủ tướng chấp thuận". Đến ngày 25.3.2015, HĐQT TISCO ra nghị quyết tăng vốn.

Thực hiện Nghị quyết số 64/NĐ-CP ngày 04.9.2014 của Chính phủ, trên cơ sở đề nghị của TISCO, Bộ Công Thương, Văn phòng Chính phủ đã trình Phó thủ tướng Chính phủ ký Văn bản số 2339/TTg-KTTH ngày 20.11.2014 gửi các bộ, ngành, trong đó có nội dung: "tiếp tục thực hiện dự án với tổng mức đầu tư điều chỉnh là 8.104 tỉ đồng" và ban hành Văn bản số 196/TB-VPCP ngày 11.6.2015 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng Chính phủ, trong đó có nội dung: "đồng ý TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (vật tư và thiết bị hư hỏng bởi rỉ sét, lão hoá doa để lưu kho bãi lâu ngày, trông coi, bảo vệ)...".

Theo TTCP, những nội dung trong 2 văn bản này không phù hợp với hợp đồng EPC của dự án và quy định pháp luật về đầu tư.

Từ những sai phạm nêu trên,TTCP chuyển Kết luận thanh tra đến UBKTTW để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, sai phạm nêu tại Kết luận thanh tra.