Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt: Cần tìm giải pháp hài hòa, tránh gây phản ứng ngược!

Doanh nghiệp bia rượu lo khó càng thêm khó

Dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội trong Kỳ họp thứ 8 vào tháng 10.2024 và thông qua tại kỳ họp thứ 9 vào tháng 5.2025.

Trong đó, đối với bia và rượu trên 20 độ, phương án 1 dự thảo đề xuất tăng từ mức 65% hiện tại lên 70% vào năm 2026 và mỗi năm sau đó đều đặn tăng thêm 5% để đạt mức thuế suất 90% vào năm 2030. Phương án 2 đề xuất tăng từ mức 65% hiện tại lên 80% ngay từ 2026 và mỗi năm tăng đều đặn 5% để lên mức 100% vào 2030.

Đối với rượu dưới 20 độ, phương án 1 đề xuất tăng từ mức hiện tại 35% lên 40% vào năm 2026, và tăng lên 60% vào năm 2030. Phương án 2 đề xuất tăng từ mức hiện tại 35% lên 50% vào năm 2026 và tăng lên 70% vào năm 2030.

Trước đề xuất này, nhiều chuyên gia, DN lo ngại ngành rượu bia đã khó khăn lại càng thêm khó khăn. Hiệp hội bia - rượu - nước giải khát Việt Nam (VBA) cũng vừa có văn bản gửi Bộ Tài chính về kiến nghị lùi thời hạn và giảm mức thuế, tối đa chỉ 80% vào năm 2031, thay vì 100% như dự kiến của Bộ Tài chính.

Tại phiên đối thoại chính sách do Viện Nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR) tổ chức ngày 15.10, ĐBQH Nguyễn Văn Thân cho hay các DN nhỏ và vừa, đặc biệt là trong ngành rượu bia, hiện nay đang gặp nhiều khó khăn. Việc tăng thuế TTĐB vào thời điểm này có thể gây thêm áp lực lên họ.

Ngoài ra, ông Thân cho rằng cần xem xét đến chuỗi giá trị liên quan, như các ngành cung ứng nguyên liệu, bao bì và các ngành dịch vụ như khách sạn, nhà hàng. Mức tăng thuế cần được tính toán kỹ lưỡng để đảm bảo không gây ra những tác động tiêu cực đến các DN này.

Một yếu tố quan trọng khác theo ông Thân là sự đóng góp của ngành rượu bia vào ngân sách nhà nước với khoảng 60.000 tỉ đồng mỗi năm. Đối với nhiều địa phương như Quảng Nam và Bà Rịa - Vũng Tàu, rượu bia đóng vai trò quan trọng trong nguồn thu ngân sách. Nếu không cẩn trọng trong việc tăng thuế, có thể gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế địa phương.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng ngành rượu bia đang đối mặt với nhiều thách thức chưa từng có. Chi phí logistics tăng cao, cộng với việc thực thi nghiêm ngặt Nghị định 100 về nồng độ cồn khi lái xe đã tác động mạnh mẽ đến sức khỏe của các DN...

Trong bối cảnh khó khăn này, việc tăng TTĐB từ 5 - 15% ngay trong năm đầu tiên 2026, và tiếp tục tăng 5% mỗi năm trong 4 năm sau đó, chắc chắn sẽ là một cú sốc đối với DN.

“Liệu các DN có thể trụ vững được trước áp lực này? Câu hỏi này đặt ra nhiều vấn đề cần được cân nhắc. Chúng ta cần tìm một giải pháp vừa đảm bảo mục tiêu tăng thu ngân sách, vừa hỗ trợ DN vượt qua khó khăn”, bà Cúc nêu.

Bà Cúc nhất trí là phải tăng thuế nhưng mức tăng như thế nào, lộ trình ra sao để các DN sản xuất chuỗi cung ứng dịch vụ đảm bảo sản xuất ổn định, hài hòa 3 lợi ích rất là quan trọng. Nếu tăng quá nhanh và tăng sốc thì DN không kịp ứng phó, có thể gây ra những hậu quả không mong muốn.

Ví dụ như nhiều DN nhỏ và vừa có thể không đủ sức cạnh tranh, dẫn đến đóng cửa; hàng giả, hàng nhái tràn lan; hoặc người tiêu dùng có thể chuyển sang tiêu dùng các sản phẩm có hại cho sức khỏe hơn khi không dùng rượu hợp pháp mà chuyển sang rượu bất hợp pháp.

Bà Cúc khuyến nghị việc tăng thuế cần tính đến tình hình kinh tế chung, lạm phát, thu nhập của người dân; khả năng thích ứng của DN với những thay đổi của thị trường; thói quen tiêu dùng của người dân…

Cần hài hòa lợi ích nhiều bên

ĐBQH Hoàng Văn Cường cũng đánh giá rằng việc tăng thuế TTĐB trong khi ngành đang đối mặt với nhiều khó khăn như đại dịch COVID-19 và cạnh tranh gay gắt là một thách thức lớn. Do đó, cần một giải pháp cân bằng giữa lợi ích của DN, người tiêu dùng và Nhà nước.

Ông Cường đồng ý với đề xuất của VBA về việc giảm mức tăng thuế và cho rằng nên kéo dài thời gian thực hiện để các DN có thời gian thích nghi.

Ngoài ra, Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ DN như giảm thuế, hỗ trợ vốn, tạo điều kiện tiếp cận thị trường, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Ông Bùi Ngọc Tuấn, Phó tổng Giám đốc Deloitte Việt Nam chia sẻ, từ kinh nghiệm quốc tế, như tại Bỉ, Anh, và Australia, việc tăng thuế TTĐB thường được thực hiện với một lộ trình hợp lý và có tính toán kỹ lưỡng nhằm tránh những tác động tiêu cực lên thị trường và người tiêu dùng. Theo đó, việc điều chỉnh thuế được thực hiện một cách từ từ, với mức tăng nhỏ mỗi năm, nhằm đảm bảo người tiêu dùng không cảm thấy quá sốc.

Ví dụ như Australia, từ năm 2010, thuế có tăng lên hằng năm, có điều chỉnh hằng năm nhưng điều chỉnh ấy ở tỷ trọng rất nhỏ, khó cảm nhận được và thường dựa trên chỉ số giá tiêu dùng. Tâm lý người tiêu dùng chấp nhận cái sự tăng ấy một cách dần đều. Như vậy, điều này vẫn định hướng được hành vi người tiêu dùng và mục tiêu thu ngân sách.

Tuy nhiên, ông Tuấn cho rằng việc thiết kế lộ trình tăng thuế cũng cần phải dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm mục tiêu quản lý ngân sách, tác động lên ngành công nghiệp liên quan như khách sạn và du lịch, và cả hành vi tiêu dùng của thị trường.

“Điều quan trọng là chúng ta phải tìm ra sự cân bằng giữa việc tăng nguồn thu cho ngân sách và duy trì mức tiêu dùng ổn định, tránh gây ra phản ứng ngược”, ông Tuấn nói.

Ông Tuấn cho hay trong các báo cáo của Bộ Tài chính, dự báo mức tăng thuế vào năm 2026-2027 sẽ rất lớn, khoảng 10% trong năm đầu và các năm sau tăng thêm từ 2 - 3%. Đây là một mức tăng đáng kể và cần được phân tích kỹ lưỡng hơn về tác động lên các ngành kinh tế và giá trị tổng thể của thị trường.