Thiếu khí đốt Nga, châu Âu có thể cầm cự qua mùa đông 2022 nhưng năm sau thì khó vô cùng

Việc Nga cố gắng sử dụng lượng xuất khẩu năng lượng khổng lồ của mình như một vũ khí chống lại châu Âu sẽ không theo kế hoạch. Moscow đã cắt giảm nguồn cung cấp khí đốt để trả đũa các lệnh trừng phạt của phương Tây, nhưng khu vực này vẫn có thể tích lũy đủ cho mùa đông sắp tới.

Đó là một kỳ tích đáng chú ý: chỉ 8 tháng sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh cho quân đội của mình tiến vào Ukraine, châu Âu đang tự loại bỏ nguồn năng lượng lớn nhất của mình. Khối này đã giảm nhập khẩu dầu với mục đích hạn chế khả năng tài trợ cho cuộc chiến của Moscow, trong khi Nga cũng đã tắt các đường ống dẫn khí đốt quan trọng.

Dữ liệu từ công ty nghiên cứu Wood Mackenzie cho thấy thị phần nhập khẩu khí đốt tự nhiên của Nga đã giảm từ 36% vào tháng 10 năm ngoái xuống chỉ còn 9% một năm sau đó. Và theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, nhập khẩu dầu thô từ Nga của EU đã giảm 33% trước khi lệnh cấm có hiệu lực vào tháng 12.

Nhưng thành công đã phải trả giá đắt cho nền kinh tế: cuộc tranh giành các nguồn thay thế đã khiến giá năng lượng tăng vọt. Giá khí đốt tiêu chuẩn của châu Âu đã giảm mạnh kể từ khi đạt đỉnh vào cuối tháng 8 nhưng vẫn cao hơn 265% so với một năm trước, gây gánh nặng cho các hộ gia đình và doanh nghiệp và buộc các chính phủ phải tài trợ cho các khoản trợ cấp khổng lồ.

Đức, cường quốc sản xuất của Châu Âu, dự kiến ​​nền kinh tế của nước này sẽ giảm 0,4% trong năm tới.

Georg Zachmann, một thành viên cấp cao tại Bruegel, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Brussels, nói với CNN Business: “Sự phụ thuộc về mặt vật chất sẽ không còn nữa vào năm tới.

Tuy nhiên, ông nói thêm: “Giá hợp lý ở châu Âu chỉ được kỳ vọng trong nửa sau của thập niên”.

Vẫn mới chỉ là khởi đầu

Ngay cả khi kho chứa khí đốt đã gần đủ dữ trữ, an ninh năng lượng của khu vực vẫn còn bấp bênh, với tình trạng bất ổn trong cấp điện điện và khí đốt vẫn có thể xảy ra trong những tháng tới trong trường hợp nguồn cung tiếp tục bị sốc và mùa đông đặc biệt lạnh giá.

Theo báo cáo hồi tháng 7 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế, ngay cả khi các kho khí đốt đã đầy ít nhất 90%, EU vẫn có khả năng đối mặt với sự gián đoạn nguồn cung vào đầu năm tới nếu Nga quyết định cắt nguồn cung cấp khí đốt còn lại từ tháng này.

Alexei Miller, Giám đốc điều hành của tập đoàn năng lượng Gazprom của Nga hôm thứ tư, cho biết rằng “không có gì đảm bảo” rằng châu Âu sẽ sống sót qua mùa đông với lượng dự trữ hiện tại. Ông cho biết kho dự trữ của Đức sẽ chỉ đáp ứng được nhu cầu trong tối đa 10 tuần.

Việc bổ sung những kho dự trữ đó vào năm tới đã được coi là thử nghiệm lớn tiếp theo của Châu Âu.

Trong một báo cáo hôm thứ ba, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã cảnh báo rằng cuộc khủng hoảng năng lượng của châu Âu không phải là "một cú sốc chớp nhoáng" và trong khi mùa đông sắp tới sẽ đầy thách thức, "mùa đông năm 2023 có thể sẽ tồi tệ hơn".

Tomas Marzec-Manser, trưởng bộ phận phân tích khí đốt tại Cơ quan Dịch vụ Tình báo Hàng hóa Độc lập (ICIS), nói với CNN Business rằng các kho có thể ở mức "đặc biệt thấp" vào cuối tháng 3 nếu nhiệt độ giảm nghiêm trọng trong những tuần tới.

Marzec-Manser đánh giá: Ngay cả khi các nước thành viên EU kiềm chế mức tiêu thụ 15% trong vòng 5 tháng tới theo mục tiêu do Ủy ban châu Âu đặt ra hồi tháng 7, thì việc lấp đầy các kho dự trữ vào mùa hè tới với hạn chế tiếp cận khí đốt giá rẻ của Nga sẽ là một "yêu cầu lớn hơn" so với năm 2022, đồng thời ông nói thêm: “Đây chỉ là sự khởi đầu”.

Khi nhập khẩu năng lượng từ Nga sụp đổ, châu Âu đã lấy LNG để thay thế. Dữ liệu của ICIS cho thấy trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 9 năm nay, châu Âu và Vương quốc Anh đã nhập khẩu LNG nhiều hơn gần 68% so với cùng kỳ năm 2021 từ các nguồn khác ngoài Nga.

Tuy nhiên, cạnh tranh toàn cầu đối với LNG đã rất khốc liệt và có thể trở nên khốc liệt hơn nếu - như dự kiến ​​- nền kinh tế Trung Quốc bắt đầu tăng tốc trở lại một chút vào năm tới.

Sindre Knutsson, Phó chủ tịch cấp cao phụ trách về khí đốt và LNG của Rystad Energy, một công ty nghiên cứu, nói với CNN Business: “Nhu cầu LNG của Trung Quốc tăng trở lại cũng có thể gây ra thách thức đối với khả năng mua LNG của châu Âu trong năm tới.

Nguồn cung dầu cũng có thể bị thắt chặt, bất chấp kỳ vọng rằng tăng trưởng nhu cầu toàn cầu sẽ chậm lại trong năm tới do các nền kinh tế chững lại. Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ và các nước đồng minh (OPEC +) tuần trước cho biết họ sẽ cắt giảm sản lượng dầu 2 triệu thùng mỗi ngày kể từ tháng 11.

Florian Thaler, Giám đốc điều hành của OilX, một công ty dữ liệu dầu mỏ, nói với CNN Business rằng trước đây, khi giá dầu toàn cầu ở mức gần 100 USD như hiện tại, Mỹ thường sẽ tăng cường sản xuất “hết cỡ”. Nhưng ông cũng nói rằng hiện nay thì mọi thứ không còn phải như vậy.

Không bền vững

Theo một phân tích của Bruegel, các chính phủ châu Âu đã cam kết chi ít nhất 553 tỉ euro (537 tỉ USD) để giúp bảo vệ các hộ gia đình và doanh nghiệp trước tổn thương do sự gia tăng của hóa đơn năng lượng, cũng như các chi phí sinh hoạt khác. Đức, nền kinh tế lớn nhất của khối, đã sẵn sàng tung gói 200 tỉ euro (194 tỉ USD) để ghìm giá khí đốt. Nhưng những chương trình hỗ trợ như vậy sẽ không bền vững nếu giá bán trên thế giới vẫn ở mức cao.

Giovanni Sgaravatti, một nhà phân tích nghiên cứu tại Bruegel nói với CNN Business: “Các chính phủ nên tính tới trường hợp xấu nhất là giá năng lượng vẫn ở mức cao (hơn so với trước cuộc khủng hoảng này) liên tục trong 2 đến 4 năm tới”.

Theo Bruegel, giá khí đốt kỳ hạn của châu Âu hiện cao hơn khoảng 8 lần so với giá tiêu chuẩn của Mỹ. Sgaravatti cho biết giá châu Âu dự kiến ​​sẽ ổn định từ năm 2026 nhưng cũng… ở mức gấp 2,5 lần giá của Mỹ.

Ông nói thêm: “Việc áp dụng các chính sách để trợ giá năng lượng cho người tiêu dùng là một canh bạc đắt giá và sẽ thất bại nếu giá năng lượng bán buôn trong tương lai vẫn sẽ ở mức cao.

Tác động tới môi trường

Cuộc đua tuyệt vọng của châu Âu để thay thế năng lượng của Nga cũng phải trả giá đắt đối với môi trường, đồng thời đẩy nhanh kế hoạch loại bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch trong dài hạn.

Carlos Torres Diaz, trưởng bộ phận phân tích năng lượng của Rystad Energy, nói với CNN Business rằng quá trình chuyển đổi năng lượng của châu Âu “đã bị đình trệ” vì nó ưu tiên cho an ninh năng lượng.

Lo ngại về tình trạng thiếu năng lượng trên diện rộng đã khiến một số quốc gia phải khởi động lại các nhà máy điện cũ đốt than, loại nhiên liệu gây ô nhiễm nhất trong số các loại nhiên liệu hóa thạch. Theo ICIS, sản lượng điện từ than rắn từ tháng 3 đến tháng 9 năm nay đã tăng gần 15% so với cùng kỳ năm 2021.

Nhưng cuộc khủng hoảng năng lượng đã tập trung tâm trí trong toàn khối. Vào tháng 5, Ủy ban châu Âu đã công bố kế hoạch “REPowerEU” trị giá 210 tỉ euro (204 tỉ USD) để tự loại bỏ nguồn nhập khẩu từ Nga, mà Chủ tịch Ủy ban EU Ursula von der Leyen cho biết sẽ “thúc đẩy” quá trình chuyển đổi của lục địa sang năng lượng tái tạo.

Liên minh châu Âu hiện đang đặt mục tiêu năng lượng tái tạo chiếm 45% năng lượng của khối vào cuối thập kỷ, tăng từ 40%.

Torres Diaz nói thêm: “Những nguồn năng lượng này cũng giúp giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng".