'Trò chơi vương quyền' khiến Tổng thống Brazil có thể bị luận tội

Đảng Công nhân hoảng loạn

Thượng nghị sĩ DelcidioAmaral là nghị sĩ đương nhiệm đầu tiên bị bắt, kể từ khi Brazil tái lập nền dân chủ hồi những năm 1980.

Việc ông ta bị nhốt tù gây hoảng loạn và phẫn nộ trong đảng Công nhân do cựu Tổng thống Lula lập năm 1980 để chống chế độ độc tài quân sự Brazil.

Việc Amaral sẵn sàng khai báođược dự đoán sẽlàm phong phú thêm cuộc khủng hoảng chính trị Brazil.

Ngay sau khi Amaral bị bắt, Bộ trưởng Giáo dụcAloizio Mercadante, một trong những trợ lý thân cận của nữ Tổng thống Rousseff, đã gọi điện cho Eduardo Marzago, một người thân của Amaral, đề nghị giúp trang trải chi phí pháp lý hộ gia đình Amaral.Nhưng Mercadante không hề biết Marzago đã ghi âm cú điện thoại này, nên Mercadante cũng lọt vào danh sách của nhóm điều tra.

Mercadante khẳng định ông ta tự ra đề nghị giúp gia đình Amaral. Nhưng những người có quyền lực trong đảng Công nhân cũng hoảng hồn.

Jaques Wagner, cựu chánh văn phòng phủ tổng thống của bà Rousseff, bị ghi âm đang bàn tình hình với ông Lula, cảnh báo vụ khai báo của Amaral rằng bà Rousseff có biết chuyện tham nhũng liên quan vụ Petrobras mua lại một nhà máy lọc dầu ở Houston (Mỹ) hồi năm 2006.

Trong cuộc nói chuyện với ông Lula, Wagner nói: “Báo cáo anh, em chưa bao giờ tưởng tượng hắn là một tên đáng tởm”, nhằm nói về Amaral.

Quan tòa giám sát vụ điều tra Petrobras cũng bị cáo buộc vi phạm pháp luật

Các lời khai của nhân chứng Amaral làm tăng tốc cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay ở Brazil, trong đó những nhàlãnh đạo chủ mưu giành quyền lực, bí mật nghe lén lẫn nhau và sẵn sàng đối phó chuyện bị cảnh sát khám xét nhà lúc sáng sớm.

Các nhà phân tích nói vụ tai tiếng tham nhũng ở Petrobras ầm ĩ nhất trong số các nước đang phát triển, so sánh nó như một cơn động đất nhằm vào giới quyền lực Brazil, đất nước đang phải đối mặt với những thách thức kinh tế lao dốc, nạn thất nghiệp tăng từ 6,8% hồi năm ngoái lên 9,5%.

Riêng năm 2015, Brazil mất 1,5 triệu việc làm, một con số rụng rời so với sức tăng trưởng kinh tế 7,6% năm 2010.

Năm ngoái, kinh tế Brazil đã bị giảm 3,8% và nay vẫn đang trong đà suy thoái kinh tế nghiêm trọng nhất trong hơn một thế kỷ qua. Chính phủ Brazil cũng đang phải vật lộn với các dịch bệnh như vi rútZika, phải chuẩn bị cho Thế vận hội Olympic tại Rio de Janeiro từ ngày 5 -21.8.2016

Ngay cả vị quan tòa Sergio Moro lúc đầu được ca ngợi là không ngán sợ, dám truy lùng giới quyền lực dính líu cácvụ tai tiếng, nay cũng bị buộc tội vi phạm pháp luật docông bố chứng cứ của cuộc điều tra.

Trong hơn một năm, ôngMoro tranh thủ luật chống tham nhũng mới, cho phép bị cáo cung cấp thông tin để họ được giảm nhẹ tội, từ đó giúp ngành công tố bỏ tù nhiều nhân vật quyền lực.

Cuộc điều tra lần tới vớiông Lula, người bị cáo buộc hưởng lộc nhờ quen biết các đại gia của nhữngcông ty bất động sản, ngành công tố phát hiện các công ty này chi tiền nâng cấp hai nơi ở của gia đình ôngLula.

Vị cựu tổng thống chối rằng ông không hề là chủ của hai tòa nhà ở gần Sao Paolo và ở thành phố Guaruj. Nhưng tại một tòa nhà, cảnh sát phát hiện một vại bia dán logo Corinthians (CLB bóng đá ưa thích của ông Lula) có khắc chữ “Tặng Tổng thống Silva lừng lẫy”.

Khi các nhà điều tra lần đến gần mình,ông Lula tăng cường cảnh giác, theo băng ghi âm các cuộc điện thoại của ông. Ông dèm pha Tòa án tối cao liên bang, dùng từ thô tục để mắng lãnh đạo Thượng viện và Hạ viện, kêu gọi các thành viên đảng Công nhân dồn sức ép lên ngành công tố.

Trong một cuộc điện thoại bị ghi âm, ông hỏi một nghị sĩ: “Tại sao chúng ta không thể dọa chúng?” rồi chỉ cách chọc gây khó dễ đối với một điều tra viên: “Hắn cần phải đi ngủ với sự biết rõ hôm sau sẽ có 10 nghị sĩ làm hắn tức ngay tại nhà hắn, chỗ làm của hắn”.

Trong cuộc điện thoại khác với một lãnh đạo công đoàn, ông Lula nói: “Tôi là người duy nhất có thể thiêu cháy đất nước này. Nhưng cậu biết chứ, tôi không muốn làm điều Nero đã làm”(Nero là Hoàng đế La Mã bị cáo buộc đốt cháy thành Roma năm 64 Công nguyên để xây lại thủ đôtheo ý ông ta).

"Trò chơi vương quyền" khiến Tỏng thống Brazil có thể bị luận tội

Khi sức ép tăng lên, bảnthỏa thuận khai báo để giảm tội dày255 trang của Amaral bị “xì” cho giới báo chí hồi đầu tháng 3.2016, gây ra những sự phủ nhận phẫn nộ cùng các động thái tuyệt vọng, như việc bà Rousseff phong ông Lula làm chánh văn phòng chính phủ, nhằm để ông được hưởng quyền miễn trừ truy tố dành cho một công chức.

Theo luật Brazil, chính khách đương nhiệm đượchưởng sự bảo vệ pháp lý nhiều hơn dân thường,chỉ có thể bị Tòa án tối cao Brazil xét xử.

Kế hoạch táo bạo này xem ra có hiệu quả trong vài giờ ngày 16.3. Cùng ngày, thẩm phán Moro công bố các cuộc điện thoại bị ghi âm giữa ông Lula với bà Rousseff và nhiều chính khách khác.

Các cuộc điện thoại này cho thấy ông Lula cuống quýt tìm cách cứu vớt di sản “tổng thống vì người nghèo” của ông, nơi vị nữ tổng thống đang muốn không bị quốc hội luận tội, một hoạt động mà bà mô tả là ”cuộc đảo chính chậm”.

Các thẩm phán Tòa án tối cao liên bang đã “treo” việc ông Lula được giới thiệu làm chánh văn phòng phủ tổng thống.

Nhưng thẩm phán Moro cũng bị chỉ trích là kỳ thị, vì việc ông công bố các cuộc điện thoại của lãnh đạo quốc gia. Cuộc điều tra của Moro từng được ngưỡng mộ, nay cũng bị cáo buộc là một cuộc “săn phù thủy”.

Bà Rousseff sẽ bị bay chức?

Trong khi đó, càng có nhiều đồng minh rời bỏ bà Rousseff để tự tìm cơ hội nắm quyền lực. Đảng Phong trào dân chủ Brazil (PMDB) đã tuyên bố rút khỏi liên minh cầm quyền.

Tại Quốc hội Brazil, các nghị sĩ bị cáo buộc “thu vén cá nhân bằng cách tham nhũng nặng” đang tăng tốc thủ tục luận tội bà Rousseff.

PMDB có số nghị sĩ nhiều nhất ở cả Thượng vàHạ viện, trong đó cóChủ tịch Hạ viện Eduardo Cunha, người thúc đẩy luận tội bà Rousseff, và Chủ tịch Thượng viện Renan Calheiros, cùng Phó tổng thống Temer, người cũng dính líu vụ Petrobras nhưng không bị buộc tội.

Năm ngoái, Cunha bị buộc tội nhận hàng triệu USD hối lộ trong vụ tai tiếng Petrobras, tội “rửa tiền” và ông có thể bị mất chức Chủ tịch Hạ viện vì bịcáo buộc khai man với một ủy ban điều tra của quốc hội.

Ủy ban luận tội gồm 65 thành viên, sẽ bắt đầu công việc từ ngày 11.4 tới. Họ sẽ chuẩn bị một tài liệu mà nếu được “bật đèn xanh”, tài liệu này sẽ trình trướctoàn thể Hạ viện gồm 513 nghị sĩ. Tiếp đó sẽ cần 342 phiếu thuận để trình đề xuất luận tội lên Thượng viện. Hạ viện có thể bỏ phiếu thuận vào ngày 17.4 tới, theo báo Folha de Sao Paolo.

Tiếp nữa, Thượng viện sẽ cần thế đa số để quyết cónên luận tội bà Rousseff hay không. Nếu bị xét xử, bà sẽ phải tạm ngưng chức vụ tổng thống trong 180 ngày. Bà Rousseff đangcần 172/513 ghế hạ viện để chặn thủ tục luận tội.

Trong giai đoạn 180 ngày này, Thượng viện sẽ được phép kết thúc cuộc luận tội bằng cách quyết địnhđể Phó tổng thống Temer thay bà Rousseff cho đến ngày 1.1.2019.

Phó tổng thống Temer nói phải luận tội bà Rousseff vi phạm luật tài chính, bằng cách thao túng công quỹ để “bù lún” cho sự thâm thủng ngân sách, và đổ tiền cho cuộc tái tranh cử tổng thống của bà hồi năm 2004. Bà Rousseff luôn phủ nhận cáo buộc này.

Bà Rousseff, 68 tuổi, có thể sẽ là tổng thống Brazil đương nhiệmđầu tiên bị luận tội, từ sau vụcựu tổng thống Fernando Collor de Mello bị luận tội hồi năm 1992 vềtội tham nhũng.

Amaral đang bị ủy ban đạo đức củaThượng viện tìm cách truất quyền nghị sĩ. Ông ta đang bị quản thúc tại gia.

Vĩnh Thụy (theo New York Times)