Biden có dám lật đổ "Đế chế điện trời" của Trung Quốc?

Trong một lĩnh vực năng lượng bị thống trị trong hơn một thế kỷ bởi những người gây ô nhiễm, ngành công nghiệp năng lượng mặt trời bỗng trở thành người tốt. Nhưng giờ đây, người tốt cũng lộ dần mặt xấu.

Cần nói rõ, việc sử dụng các tế bào quang điện (chủ yếu làm từ dẫn suất của silic) để chuyển hóa nắng mặt trời thành năng lượng dù thế nào vẫn tốt cho khí hậu hơn là đốt nhiên liệu hóa thạch. Nhưng điều tưởng chừng đơn giản này hóa ra lại phức tạp bởi những nỗ lực của Trung Quốc nhằm chiếm lĩnh thị trường polysilicon được thế giới sử dụng để sản xuất các tế bào quang điện.

Một báo cáo mới từ một công ty tư vấn địa chính trị có tên là Horizon Advisory đã phát hiện ra dấu hiệu cho thấy các nhà sản xuất polysilicon lớn của Trung Quốc đang sử dụng "lao động cưỡng bức" là người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở tỉnh Tân Cương. Chính phủ Trung Quốc nhiều lần phủ nhận việc sử dụng lao động cưỡng bức nhưng cho đến giờ vẫn chưa thuyết phục được hoàn toàn phương Tây.

Tuy nhiên, báo cáo làm tăng thêm những lo ngại về vấn đề này. Trong mùa hè 2020, Bộ Ngoại giao Mỹ đã công bố một báo cáo nêu bật rủi ro của việc lao động cưỡng bức trong các chuỗi cung ứng ở Tân Cương hoặc các nhà máy khác của Trung Quốc. Vào tháng 9, Hạ viện Mỹ đã thông qua đạo luật nhằm ngăn chặn việc nhập khẩu bất kỳ hàng hóa nào được sản xuất bằng lao động cưỡng bức ở Tân Cương. Và vào tháng 10, Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời cho biết họ sẽ không dung thứ cho các nhà cung cấp dựa vào lao động cưỡng bức từ Tân Cương.

Vấn đề đáng chú ý là hầu như tất cả polysilicon trên thế giới hiện nay đều được sản xuất tại Trung Quốc. Và hầu hết các nhà phân tích trong ngành đều tin rằng một nửa tổng số polysilicon của Trung Quốc được sản xuất ở tỉnh Tân Cương.

Theo John Smirnow, phó chủ tịch kiêm cố vấn chung của Hiệp hội các ngành công nghiệp năng lượng mặt trời, một thập kỷ trước, Mỹ đã tìm cách bảo vệ ngành năng lượng mặt trời của mình qua việc bịt kẽ hở mà các nhà sản xuất Trung Quốc lách bằng cách sử dụng pin Đài Loan trong các tấm pin mặt trời thành phẩm của họ. Trung Quốc trả đũa bằng cách đóng cửa thị trường đối với polysilicon do Mỹ sản xuất. Kết quả là ngành công nghiệp Mỹ gặp khó khăn.

Smirnow nói: “Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã đầu tư đáng kể vào các nhà sản xuất năng lượng mặt trời của mình. "CHÚNG TA. Các công ty polysilicon đã là nạn nhân của xung đột thương mại Mỹ - Trung và đã bị chặn bán polysilicon cho Trung Quốc một cách bất công”.

Trong chiến dịch tranh cử, Tổng thống đắc cử Joe Biden hứa sẽ công bố sáng kiến ​​trị giá 2 nghìn tỉ USD nhằm tạo ra một nền kinh tế năng lượng sạch mới. Một phần trong số tiền đó sẽ được dùng để mua các tấm pin mặt trời. Liệu Biden có bỏ qua rủi ro để tiếp tục gắn bó với chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời của Trung Quốc hay ông  sẽ đầu tư vào việc hồi sinh các công ty Mỹ đã thống trị thị trường polysilicon trước những năm 2010?

Một tổ chức quan tâm đến câu hỏi này là Hiệp hội Năng lượng sạch Mỹ. Giám đốc điều hành của Hiệp hội là Heather Zichal từng làm việc với tư cách là cố vấn cho Thượng nghị sĩ John Kerry, người sẽ phụ trách vấn đề khí hậu trong chính quyền Joe Biden. Hiệp hội đã đưa ra một tuyên bố ghi nhận sự ủng hộ của chính quyền Biden “công nhận rằng cả việc triển khai mạnh mẽ các nguồn năng lượng sạch trong nước lẫn hợp tác quốc tế đều là điều cần thiết để Mỹ và thế giới đạt được mức giảm carbon cần thiết để chống lại biến đổi khí hậu”. Đáng chú ý, tuyên bố cũng có câu: “Về cơ bản, Hiệp hội Năng lượng sạch Mỹ phản đối các hoạt động cưỡng bức lao động và các thành viên của chúng tôi cam kết thực hiện các hoạt động có đạo đức”. Tuyên bố tuy nhiên không đề cập đến Trung Quốc.

Chính quyền của Biden sẽ sớm phải giải thích cách họ có kế hoạch phát triển năng lượng xanh mà không làm tiếp sức các cáo buộc về chuyện “đàn áp của người Duy Ngô Nhĩ”. Và ngay cả khi không có polysilicon nào do lao động cưỡng bức ở Trung Quốc tạo ra, thì việc Mỹ phụ thuộc vào đối thủ để xây dựng lưới điện năng lượng sạch hơn vẫn rất nguy hiểm.

Có hai điều cần lựa chọn. Thứ nhất, liệu Mỹ có nên trợ cấp nhiều hơn cho việc mua các tấm pin mặt trời cho mục đích công cộng và tư nhân hay không. Liệu chính phủ Mỹ có thể giúp hồi sinh các nhà sản xuất polysilicon và khuyến khích các đồng minh tìm các giải pháp thay thế cho chuỗi cung ứng ngành năng lượng mặt trời của Trung Quốc hay không. Nếu Mỹ chọn giải pháp thứ nhất mà không màng đến giải pháp sau, nó sẽ giúp giải quyết vấn đề khí hậu nhưng "bụi ở Tân Cương" lại mù mịt hơn.