Cựu điệp viên Nga chỉ huy gieo ‘tin vịt’ ở Bulgaria

WSJ dẫn lời 5 cựu và đương kim quan chức chính phủ Bulgaria cho biết: Cục An ninh quốc gia Bulgaria (tương đương Cơ quan Điều tra liên bang FBI của Mỹ) đã có được bản sao tài liệu mật.

Vì tính chất tin tình báo nhạy cảm, Cục chỉ cho một số ít quan chức cấp cao được đọc-hoặc nghe báo cáo-về tài liệu mật.

Theo các quan chức, nguồn của tập tài liệu mật 30 trang này là của một tổ chức nghiên cứu có quan hệ với Điện Kremlin, do một cựu điệp viên Nga cung cấp.

Nhân vật này là Leonid Reshetnikov, người từng là lãnh đạo đơn vị phân tích của Cục tình báo nước ngoài Nga (SVR) và từ lâu đã lập quan hệ với đảng Xã hội ở Bulgaria và với các chính khách hàng đầu của nước này.

Ông Reshetnikov từng lên tới hàm trung tướng SVR trước khi về hưu năm 2009. Từ đó, ông trở thành giám đốc Viện nghiên cứu chiến lược Nga.

“Lính ủy nhiệm” Nga ở Bulgaria

WSJ dẫn lời các quan chức: trước thềm cuộc bầu cử tổng thống Bulgaria hồi năm 2016, đảng Xã hội (đối lập) nhận được một tài liệu chiến lược bí mật, trong đó đề nghị một lộ trình để thắng cử. Trong số các hướng dẫn có yêu cầugieo ‘tin vịt’ và xúi giục thổi phồng các dữ liệu thăm dò.

Đảng Xã hội muốn khối Liên hiệp châu Âu (EU) kết thúc lệnh trừng phạt Nga và hạn chế NATO hoạt động quanh Biển Đen.

Tài liệu mật yêu cầu đảng Xã hội nhấn mạnh những vấn đề phù hợp với chính sách của Điện Kremlin: kêu gọi kết thúc cấm vận Nga, chỉ trích NATO và kích động Anh tiến hành cuộc trưng cầu dân ý Brexit để Anh rời bỏ EU.

Từ lâu, Nga xem chuyện NATO hướng về phía đông là một sự xâm nhập đầy đe dọa vào một khu vực mà Nga từng có tầm ảnh hưởng lớn.

Đến tháng 11.2016, ứng viên tổng thống Rumen Radev của đảng Xã hội trúng cử với 59 % số phiếu. Ông từng là phi công chiến đấu cơ, học ở Căn cứ không quân Maxwell (bang Alabama, Mỹ).

Gần đây, Tổng thống Radev tuyên bố trên đài truyền hình nhà nước: ông sẵn sàng đón chào Tổng thống Nga Vladimir Putin đến thăm Bulgaria vào tháng 3.2018. Ông khẳng định các ông sẽ chủ trì lễ kỷ niệm 140 năm ngày quân Nga giúp giải phóng Bulgaria khỏi Đế chế Ottoman.

Trước đó, ở một chặng vận động tranh cử hồi tháng 9.2016, ông Radev dự một cuộc họp hàng năm của Phong trào quốc gia nói tiếng Nga của Bulgaria. Đây là một tổ chức thân Moscow. Ông Radev phát biểu trước hàng ngàn người vẫy cờ Nga-Bulgaria: “Mối quan hệ văn hóa-tinh thần của hai quốc gia là một lợi thế cho chúng ta. Chớ nên xem Nga là kẻ thù”.

Vài tháng sau khi thắng cử, Tổng thống Radev luôn nêu chuyện phải dở bỏ lệnh cấm vận Nga, nhưng cũng tái khẳng định Bulgaria mãi là thành viên EU và NATO. Ông cũng phủ nhận mối quan hệ thân Nga.

Nhưng NATO vẫn lo ngại. Một quan chức NATO nói:”Mọi sự trở thành một trò chơi bóng đá chính trị ở Bulgaria. Mọi người đều ráng chơi cho cử tri thân Nga vui lòng”.

Hai tuần sau khi ông Radev trúng cử, Bộ trưởng Quốc phòng mãn nhiệm Nikolay Nenchev bị buộc tội vi phạm một hợp đồng với Nga, vì ông tính chuyển việc bảo trì chiến đấu cơ MiG-29 do Nga sản xuất của không quân Bulgaria từ Nga sang Ba Lan, một nước thành viên NATO. Nay ông đang bị xét xử ở một phiên tòa kín, theo WSJ.

Ông Nenchev nói ông chẳng làm gì sai phạm, và các kiểm sát viên là “lính ủy nhiệm của Nga” ở Bulgaria.

Tổng thống Rumen Radev được cử tri chúc mừng

Chỉ đạo gieo rắc ‘tin vịt’

Theo một số quan chức cấp cao, tài liệu mật gồm các chỉ đạo hàng tuần tiến hành thăm dò dư luận, để có thể “thổi bùng” sự ủng hộ đảng Xã hội, chỉ cách tán dương uy tín của ứng cử viên bằng cách đăng những câu chuyện “người tốt việc tốt” trên các tờ báo thân Moscow.

Những nội dung này được điều phối chặt, trước tin đăng trên các blog rồi đưa ồ ạt vào các báo chính thốngđể tạo tác động tối đa và rồi trở thành tâm điểm ứng cử cho đảng Xã hội (hậu thân của đảng Cộng sản).

Vài tuần trước cuộc bầu cử tổng thống, nhiều bài báo ủng hộ Nga và chống phương Tây nổi lên, theo các nhà phân tích chính trị và giám sát truyền thông. Hàng trăm tài khoản mảng xã hội nhắc đi nhắc lại những câu chuyện “người tốt việc tốt” hàng ngàn lần.

Vassil Velichkov, một nhà thầu công nghệ và từng là cố vấn chính phủ, nay điều hành công ty phân tích dữ liệu Sensika, nói thuật toán giám sát truyền thông do ông phát triển, đã phát hiện nhiều bài báo chống phương Tây với những câu như “Đánh kẻ chống Putin”, “Đập chết EU” và “NATO là khối u ung thư”.

Những câu chuyện này xuất hiện trên truyền thông Bungari khoảng 50 lần/ngày trong các tháng hè, rồi đạt 400 lần/ngày trong hai tuần trước cuộc bầu cử. Velichkov nói: “ Đó là chiêu của KGB thích ứng với thời đại mạng xã hội. EU chẳng hề biết cách đối phó”.

Công ty thăm dò dư luận Gallup International của Bungari đã dự báo chính xác việc ông Radev trúng cử tổng thống.

Cũng công ty này tiến hành cuộc thăm dò dư luận hồi tháng 2, nêu dân 4 quốc gia thành viên NATO – gồm Bulgaria - đều chọn Nga giúp bảo vệ nước họ khỏi bị tấn công, thay vì họ chọn NATO bảo vệ.

Kết quả thăm dò này ngược với thăm dò vài ngày trước đó của Viện Gallup, vốn cho biết đa số nước thành viên NATO ở Đông Âugồm có Bulgariađều chọn NATO bảo vệ họ.

Gallup International từ chối bình luận với WSJ. Công ty này không liên quan Viện Gallup của Mỹ và đang bị Viện này kiện chuyện “cướp thương hiệu”.

Cựu đại sứ Ilian Vassilev của Bulgaria ở Moscow nói: “Cuộc thăm dò của họ là do các chiến lược gia truyền thông Nga và chiến hữu Bulgaria sử dụng những cái tên phương Tây để lừa dân về uy tín của họ và để phát đi thông điệp của họ”.

“Ông nói gà bà nói vịt”

Hồi tháng 8.2016, khi các chính khách Bulgaria bắt đầu chuẩn bị cho hai cuộc bầu cử tổng thống-quốc hội, nữ chủ tịch đảng Xã hội Kornelia Ninova đã đến một khách sạn ở thủ đô Sofia để gặp cựu điệp viên Nga Reshetnikov tóc bạc nói thạo tiếng Bulgari và là chuyên viên về khu vực Balkan.

Các quan chức chính phủ nói một chuyện của cuộc gặp này không bao giờ được công bố: ông Reshetnikov đã giao tài liệu mật nêu rõ việc Moscow chỉ đạo chi tiết chiến dịch tranh cử. Bà Ninova từ chối bình luận.

WSJ đã phỏng vấn ông Reshetnikov ở trụ sở Hội Đại bàng hai đầu (tại Moscow) vốn là một văn phòng có trưng ảnhchân dung Tổng thống Putin và Sa hoàng Nicolas II.

Ông Reshetnikov xác nhận có gặp vị nữ thủ lĩnh đảng Xã hội, nhưng phủ nhận thông tin ông đã chuyển tài liệu mật. Ông nói: “Ai đó dựng chuyện nhằm phá hoại, làm hỏng quan hệ Nga-Bulgaria... Đấy là thông tin thất thiệt”.

Ông Reshetnikov cho biết cuộc nói chuyện chỉ kéo dài 30 phút, nhân dịp ông đến thăm các cháu gái đang nghỉ hè ở Bulgaria và đưa chúng về Nga.

Hồi tháng 11.2016, ông Reshetnikov cho giới truyền thông Nga-Bulgaria biết: ông và bà Ninova nói chuyện về khả năng ông Radev ra tranh cử, vài tuần trước khi đảng Xã hội chỉ định ông Radev làm ứng cử viên tổng thống của đảng.

Khi giới truyền thông Bungari hỏi về cuộc gặp giữa hai ông bà, ban đầu bà Ninova phủ nhận, sau thừa nhận có gặp ông Reshetnikov, nhưng họ không nói chuyện về ông Radev.Trả lời phỏng vấn của WSJ, bà nói: “Sự thật là ông Reshetnikov không đề nghị ông Radev”.

Về cuộc gặp hồi tháng 8 của hai ông bà, bà Ninova nói: “Đấy là lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng tôi gặp ông ấy”.

Nữ thủ lĩnh đảng Xã hộiKornelia Ninova đi tranh cử quốc hội

WSJ không thể xác minh những yêu cầu trong tài liệu mật có được áp dụng hay có giúp ích cho ông Radev trúng cử tổng thống hay không. Không có thông tin cho thấy ông Radev biết tài liệu này và ông không bình luận về cáo buộc Nga can thiệp vào cuộc bầu cử.

Phủ Tổng thống Bulgaria, đảng Xã hội và Bộ Ngoại giao Nga đều từ chối bình luận về tập tài liệu mật. Từ lâu, Nga phủ nhận rằng không hề làm gì bất chính ở Bulgaria và Đông Âu. Nga cũng nói tôn trọng các quan tâm chính đáng ở những quốc gia mà Nga có quan hệ kinh tế-văn hóa sâu sắc.

Hồi tháng 11.2016, chính quyền Montenegro tuyên bố phá được âm mưu đảo chính - lật đổ Thủ tướng của họ, nói âm mưu này có sự ủng hộ của Nga.

Vài ngày sau, ông Reshetnikov rút khỏi vai trò lãnh đạo Viện nghiên cứu chiến lược Nga. Cuối năm 2016, ông bị chính quyền Mỹ đưa vào danh sách quan chức Nga bị cấm vận, vì ông là thành viên hội đồng quản trị Ngân hàng cho vay Tempbank, nơi được cho là đơn vị hỗ trợ tài chính cho chính phủ Tổng thống Syria Bashar al-Assad.

Không thể rõ mối quan hệ chính xác giữa ông Reshetnikov với Điện Kremlin. Một số nhà phân tích nói ông Reshetnikov là một trong những chính khách tranh nhiệm vụ chỉ huy hoạt động ở Đông Âu cho Moscow. Ông từng nói phương tây rồi sẽ suy tàn.

Srdjan Darmanovic, Ngoại trưởng Montenegro (đang hy vọng gia nhập NATO trong năm nay) nói ông Reshetnikov là “cổ tay tuyên truyền” ở Nga.

Vị tiền nhiệm của Tổng thống Bulgaria là ông Rosen Plevneliev, một người luôn chỉ trích Nga, nói“Tôi rất lo ngại. Hoạt động của Nga ở khắp châu Âu đã lên tầm mức mới”. Ông mô tả cựu điệp viên Nga Reshetnikov là “cánh tay phải của ông Putin về Balkan”.

Đông Âu vỡ mộng

Đảng Xã hội đã kêu gọi EU dở bỏ lệnh cấm vận Nga với cớ Nga chiếm bán đảo Crimea của Ukraine. Họ nói lệnh cấm vận gây tổn thất cho kinh tế Bulgaria và quan hệ thương mại với Nga. Họ cũng hứa tái khởi công một tuyến ống dẫn khí do Nga “chống lưng”.

Nay đảng Xã hội chiếm ưu thế trước cuộc bầu cử quốc hội Bungari vào chủ nhật 26.3 tới. Theo thăm dò dư luận mới nhất, đảng nàyvà đảng trung hữu GERB có thể chiếm khoảng 30 % số phiếu.

Cơ hội lập liên minh cầm quyền của đảng Xã hội được cho là mạnh, do nhiều đảng khác cũng thân Nga. Một chiến thắng của đảng Xã hội sẽ khiến lần đầu tiên từ gần 10 năm qua đảng này nắm hai trung tâm quyền lực quan trọng là quốc hội và tổng thống.

Nữ nghị sĩ Svetlana Sharenkova của đảng Xã hội nói hồi tháng 2: Bulgaria và Nga là hai nước anh em. Khi nào chúng tôi tôn trọng quyđịnh của EU và NATO, họ cần tôn trọng thực tế về quan hệ đặc biệt của chúng tôi với Nga”.

Chưa đầy 30 năm trước, người dân một số quốc gia Trung Âu và Đông Âu nổi lên chống Liên Xô và “ôm lấy” phương Tây. Nhưng nay Moscow đang lấy lại tầm ảnh hưởng và gây hại cho vị thế EU và NATO.

Hồi đầu tháng 3, đại diện Ba Lan, Gruzia, Ukraine và 3 nước vùng biển Baltic đã gặp một ủy ban Thượng viện Mỹ giúp ngăn chặn Nga. Đại sứ Estonia ở Washington cảnh báo Nga đang tìm cách “gây căng thẳng và gieo rắc hoang mang” trong khối EU.

Những lời năn nỉ này vào lúc người dân Bulgaria, Romania… vốn từng đặt hy vọng cao vào “toa thuốc” dân chủ và kinh tế thị trường của phương Tây, nhưng nay bị vỡ mộng vì những khủng hoảng chính trị-tài chính và dòng di dân lớn từ Trung Đông và châu Phi ùa vào châu Âu.

Theo WSJ dẫn lời các quan chức khu vực, những nhà phân tích và các nhà ngoại giao phương Tây, Tổng thống Putin đang khai thác những yếu tố này trên khắp sườn Đông Âu nghèo khó, triển khai vũ khí cũ - mới gồm các đòn bẩy tuyên truyền và kinh tế, tấn công mạng và tác động chính trị để trấn an đồng minh và làm phương tây mất uy tín.

Các quan chức an ninh châu Âu nói: ở Hungari, Slovakia và Bulgaria, Điện Kremlin ủng hộ các phe cánh hữu, các đảng phái dân túy trong khi những trang web thù địch NATO và EU mọc lên nhiều như nấm.
Cựu tổng thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen - nay là Thủ tướng Đan Mạch - nói: “Đó là cách Nga phá sự gắn kết chính trị của phương Tây. Chúng tôi chưa hứng hết các hậu quả”.

Kim Hương (theo The Wall Street Journal)