Hạn hán khô khát khốc liệt ở miền Tây Nam Bộ

Khô hạn bủa vây

Mùa khô năm nay, tỉnh Cà Mau là một trong những địa phương phải gánh chịu nhiều ảnh hưởng bởi hiện tượng El Nino. Nắng hạn gay gắt làm cho cây cối, ruộng đồng, kênh mương và… cả con người đều rơi vào tình cảnh “khát” nước. Hơn lúc nào hết người dân địa phương mong ngóng mưa như “con thơ ngóng trông mẹ đi chợ về”. Hiện nay, vùng ĐBSCL đang vào giai đoạn cuối mùa khô, nhưng tình trạng nắng nóng oi bức vẫn rất khắc khiệt, nhiều nơi nắng gay gắt từ 37 - 38 độ C.

Ông Trần Văn Hoàng ngụ TP.Cà Mau cho biết: “Năm nay hạn hán khốc liệt quá, nắng nóng làm ảnh hưởng đến đời sống sản xuất của người dân địa phương. Mùa này, việc nuôi trồng thủy sản chẳng mấy hiệu quả nhưng lại tốn nhiều chi phí xăng dầu để bơm nước vào vuông nuôi cứu thủy sản. Nắng oi bức khiến cơ thể con người khô khát, tôi phải liên tục tắm để làm mát cơ thể”.

Biến đổi khí hậu khiến cho cuộc sống con người bị đảo lộn, những ngày này, đi dọc các tuyến đường liên xã về huyện Trần Văn Thời, ta rất dễ bắt gặp những hình ảnh kênh mương khô cạn, trơ đáy đến nứt nẻ khiến ai cũng ngỡ ngàng. Những năm trước dù vào mùa khô hạn nhưng những dòng kênh này chưa bao giờ “khát” nước như hiện nay. Giờ, vào buổi ban chiều dưới lòng kênh rạch ấy có khi lại biến thành “sân bóng” cho trẻ con vùng quê giải trí sau ngày nắng nóng oi bức.

Ông Nguyễn Thanh Tùng, ngụ huyện Trần Văn Thời cho hay: “Nhiều tuyến kênh rạch ở huyện Trần Văn Thời giờ đã khô trơ đáy, ghe xuồng không thể đi lại được. Còn đường bộ thì nhiều nơi bị sụt lún, sạt lở khiến việc đi lại của người dân gặp khó khăn. Hạn hán gây thiệt hại nhiều đến đời sống, sản xuất của người dân địa phương”.

Tính đến cuối tháng 4.2024, ảnh hưởng của hạn hán, mặc dù tình hình sạt lở, sụt lún đất ở huyện Trần Văn Thời có dấu hiệu giảm, song trên địa bàn vẫn còn xuất hiện vài vị trí sụt lún mới. Trong đó, có 3 vị trí nằm trên tuyến đường bờ nam kênh Quảng Hảo thuộc xã Trần Hợi; 1 vị trí trên tuyến bờ bắc kênh Cơi Nhì và 1 vị trí trên tuyến bờ đông kênh Hiệp Hòa, thuộc xã Khánh Hưng.

Từ đầu mùa khô đến nay, vùng ngọt huyện Trần Văn Thời đã có 135 tuyến đường xảy ra tình trạng sụt lún, sạt lở đất do ảnh hưởng bởi khô hạn, với tổng chiều dài hơn 17km (đường bê tông hơn 13km), thiệt hại ước tính hơn 26 tỉ đồng.

Một người dân xã Khánh Hưng chia sẻ: “Hạn hán khốc liệt và diễn biến rất khó lường. Đường, cầu vừa xây xong, bà con vừa mới phấn khởi thì đã hư hỏng khiến việc đi lại của người dân gặp khó khăn”.

Theo thông tin từ UBND huyện Trần Văn Thời, để ứng phó với hạn hán, sụt lún đất, đến cuối tháng 4, địa phương này đã thực hiện kè cây tạm tại 105 vị trí với chiều dài hơn 2,1km; cắt tỉa khoảng 2.000 cây tại 170 tuyến đường. Dự báo khi mùa mưa đến, nước len lỏi qua những khe nứt khiến cho tình trạng sạt lở sẽ còn diễn ra.

Rừng khô, người khát

Toàn tỉnh Cà Mau hiện có hơn 45.000ha rừng đang trong tình trạng khô hạn nặng, trong đó khoảng 31.000ha ở mức cảnh báo cháy cấp 5. Tình trạng nắng nóng, khô hạn kéo dài trên diện rộng khiến phần lớn diện tích rừng ở Cà Mau đang có nguy cơ cháy cao. Vì vậy, chính quyền địa phương luôn trong tâm thế sẵn sàng triển khai các nhiệm vụ chữa cháy khi có cháy xảy ra.

Hiện tại, mực nước ở các kênh mương trong lâm phần rừng ngập ngọt Cà Mau đang xuống thấp do nắng nóng gay gắt khiến nước bốc hơi nhanh. Hiện mực nước có khu vực cao nhất khoảng 2m và thấp nhất là 0,05m. Với tình trạng nắng nóng như hiện nay thì diện tích lâm phần được dự báo cháy cấp 5 sẽ còn tăng lên trong vài ngày tới.

Trước tình trạng trên, ngành chuyên môn địa phương đã phối hợp với các chủ rừng thực hiện khảo sát, dự báo cấp cháy hằng tuần, qua đó kịp thời khắc phục những khó khăn, phát sinh trong công tác phòng cháy chữa cháy rừng mùa khô, không để xảy ra bị động.

Bộ NN-PTNT cho biết, do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino và tình trạng gia tăng khai thác nước ở thượng nguồn sông Mê Kông, nước về vùng ĐBSCL bị thiếu hụt, dẫn tới tình trạng hạn hán xâm nhập mặn tăng cao, gây ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh.

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia nhận định hiện tượng El Nino sẽ suy yếu dần và chuyển sang trạng thái trung tính từ khoảng tháng 4 - 6.2024 với xác suất từ 75 - 80%; từ tháng 7 - 9.2024 có khả năng chuyển sang trạng thái La Nina với xác suất từ 55 - 65%.

Ước tính vùng ĐBSCL hiện có hơn 50.000 hộ dân thiếu nước sinh hoạt nông thôn, riêng tỉnh Cà Mau hơn 2.600 hộ. Các khu vực dân cư bị thiếu nước do nguồn nước ngầm suy giảm, không đủ khả năng cung cấp theo nhu cầu sử dụng của người dân như ở Cần Đước, Cần Giuộc (Long An); U Minh, Trần Văn Thời (Cà Mau)... Nguồn nước mặt tại các công trình cấp nước tập trung bị nhiễm mặn với độ mặn vượt ngưỡng cho phép như các công trình cấp nước ở các tỉnh Bến Tre, Tiền Giang…

Đồng thời, còn rất nhiều hộ dân sống phân tán ở những khu vực chịu ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn và chưa được cấp nước từ công trình cấp nước tập trung và thiếu dụng cụ trữ đủ nước ngọt để sử dụng trong thời gian bị thiếu nước, xâm nhập mặn tập trung tại các tỉnh như Long An, Tiền Giang, Cà Mau, Kiên Giang.

Trong những tháng cao điểm mùa khô này, nhiều tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh đã vận chuyển hàng nghìn mét khối nước ngọt sinh hoạt và nước uống đến tặng miễn phí cho người dân các địa phương cà Mau như xã Biển Bạch (huyện Thới Bình); Khánh Thuận (huyện U Minh); Trần Hợi, Khánh Bình Đông (huyện Trần Văn Thời)… góp phần giúp bà con giảm bớt gánh nặng tiền mua nước ngọt để sử dụng.

Bà Trần Thị Phước (71 tuổi, ngụ ấp 18, xã Biển Bạch) phấn khởi khi nhận được nước uống từ các nhà hảo tâm tặng. Bà bảo nhờ vậy mà gia đình bớt được gánh nặng tiền mua nước uống, nước sinh hoạt. “Tình trạng thiếu nước uống, nước sinh hoạt kéo dài khoảng 2 tháng nay do nguồn nước tích trữ từ các lu đã cạn kiệt. Gia đình tôi phải mua nước từ nơi khác vận chuyển tới với giá 40.000 - 45.000 đồng/m3. Nhưng khi nào rảnh rỗi họ mới chở tới bán, mình phải sử dụng tiết kiệm trong sinh hoạt hằng ngày chứ chẳng biết làm sao. Được tặng nước vào lúc này quả thật nước quý như vàng. Mong cho mùa mưa sớm tới để người dân nơi đây đỡ phần vất vả vì tình trạng thiếu nước sinh hoạt”, bà Phước nói.

Để “chữa khát” cho người dân khu vực thiếu nước, chính quyền tỉnh Cà Mau đã chỉ đạo ngành chuyên môn mở rộng đường ống dẫn nước từ các công trình cấp nước tập trung để cung cấp nước sinh hoạt cho người dân khu vực thiếu nước. Tỉnh đã xuất kinh phí khoảng 10 tỉ đồng để hỗ trợ một số địa phương mua dụng cụ chứa nước, nối dài đường ống nhằm ứng phó với hạn mặn.

Ông Trần Anh Phương, Phó trưởng phòng Cấp nước và kế hoạch kỹ thuật, Trung tâm Nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Cà Mau cho biết, trước nhu cầu cấp thiết của người dân về nước sinh hoạt, thông qua nhà tài trợ, trung tâm đã tiếp nhận 1.500m ống và huy động nhân lực tiến hành lắp đặt mở rộng đường ống dẫn nước từ Trạm cấp nước Vườn quốc gia U Minh Hạ về ấp Minh Hà B, xã Khánh Bình Đông, huyện Trần Văn Thời với chiều dài 2km (trung tâm xuất kho thêm 500m ống - PV) để phục vụ cho 59 hộ dân trên tuyến.

“Mặc dù Trạm cấp nước Vườn quốc gia hiện đã quá tải, nhưng đơn vị cố gắng tăng công suất vận hành, phân bố thời gian cấp nước thích hợp để tất cả bà con trên tuyến đều có nước sử dụng, giải quyết nhu cầu trước mắt. Chúng tôi vận động bà con trữ nước và tiết kiệm nước, tránh lãng phí. Về lâu dài, khi trạm cấp nước xã Khánh Bình Đông hoàn thành, đưa vào sử dụng, chúng tôi sẽ dẫn nước về đây cho bà con sử dụng”, ông Phương nói.